Giriş: Franchising Sisteminin Temeli – Sözleşmesel Güvence
Franchise Sözleşmesi – Franchising sistemi, başarılı bir iş modelini başka girişimcilerin kullanımına açarak büyüme stratejisidir. Ancak bu sistemin sürdürülebilir, hukuki ve kurumsal temellere dayanması için en önemli unsur, taraflar arasında imzalanan franchise sözleşmesidir.
Franchise sözleşmesi, markanın kullanım hakkı, tarafların yükümlülükleri, ödeme planları, işletme standartları ve sona erme koşullarını belirleyen, bağlayıcılığı yüksek bir ticari sözleşmedir. Bu yazıda “franchise sözleşmesi nedir?”, “unsurları nelerdir?”, “nelere dikkat edilmelidir?” gibi soruları ayrıntılı şekilde yanıtlıyoruz.
Franchise Sözleşmesi Nedir?
Franchise sözleşmesi, franchise veren ile franchise alan arasında akdedilen, markanın ve işletme sisteminin belirli kurallar dahilinde kullanımını düzenleyen özel hukuk sözleşmesidir. Türk hukukunda bu sözleşme için özel bir kanuni düzenleme olmamakla birlikte, Borçlar Kanunu, Ticaret Kanunu ve marka mevzuatı hükümleri temel alınarak uygulanır.
Franchise sözleşmesi genellikle karma bir sözleşme türüdür. İçeriğinde lisans, hizmet, kira, satış ve gizlilik sözleşmelerine ilişkin unsurlar bir arada bulunur.
Franchise Sözleşmesinin Temel Unsurları
Aşağıda, franchise sözleşmelerinde mutlaka bulunması gereken temel unsurlar detaylı şekilde açıklanmıştır:
1. Taraflar ve Tanımlar
Sözleşmenin başında franchise veren ve franchise alanın kimlik, unvan ve adres bilgileri açık şekilde yer almalıdır. Ayrıca sözleşmede geçen tüm kavramlar tanımlanmalıdır (örneğin: royalty, know-how, bölge koruma, vs.).
2. Konu ve Kapsam
Sözleşmenin konusu; franchise sisteminin devri, markanın kullanımı, iş modeli ve sistem desteğidir. Kapsamı; hangi ürün ve hizmetlerin, hangi bölgede, ne süreyle ve hangi standartlarla yürütüleceği net biçimde ifade edilmelidir.
3. Süre
Franchise sözleşmeleri genellikle 5 ila 10 yıl arasında yapılır. Sürenin sona ermesi ve uzatma şartları açık şekilde belirtilmelidir.
4. Franchise Giriş Bedeli (Franchise Fee)
Franchise alanın sisteme giriş için ödeyeceği başlangıç bedeli net olarak yazılmalıdır. Bu bedel bir kereye mahsus alınır ve genellikle sözleşmenin imzalanmasından hemen sonra tahsil edilir.
5. Royalty (Sürekli Ödeme)
Franchise alan, ciro üzerinden belirli bir yüzde oranında düzenli ödeme yapar. Bu oran, ödeme şekli (aylık, üç aylık) ve hesaplama yöntemi sözleşmede açıkça yer almalıdır.
6. Marka Kullanım Hakkı
Franchise alanın hangi marka(lar)ı, logoyu, sloganı ve ambalajları hangi koşullarda kullanabileceği belirtilmelidir. Marka kullanımının sona ermesi durumunda iade, durdurma ve zarar şartları yazılmalıdır.
7. Eğitim ve Teknik Destek
Franchise verenin sağlayacağı ilk eğitim, periyodik seminerler, işletme içi destek ve teknik danışmanlık taahhütleri detaylandırılmalıdır.
8. Denetim ve Raporlama Yükümlülüğü
Franchise verenin denetim yapma hakkı ve franchise alanın raporlama yükümlülüğü (ciro, ürün stoku, müşteri sayısı vb.) açık şekilde düzenlenmelidir.
9. Gizlilik ve Know-how Koruması
Franchise alan, sözleşme süresince edindiği işletme sırlarını ve know-how bilgisini gizli tutmak zorundadır. Bu yükümlülük, genellikle sözleşme sona erdikten sonra da devam eder.
10. Rekabet Yasağı
Franchise alan, sözleşme süresince ve belirli bir süre sonrasında benzer bir iş kuramaz ya da rakip markalarla çalışamaz. Bu süre ve coğrafi sınır orantılı ve açık olmalıdır.
11. Bölge Koruması ve Münhasırlık
Bazı sözleşmeler franchise alana bölgesel münhasırlık verir. Yani o bölgede başka franchise açılmaz. Bu hak verilmişse net sınırları belirtilmelidir.
12. Sözleşmenin Sona Ermesi
Sözleşmenin feshi, yenilenmemesi, ihlaller nedeniyle sona ermesi gibi durumlar ayrı ayrı düzenlenmelidir. Erken fesih cezaları ve tazminat hükümleri mutlaka açık olmalıdır.
13. İhtilafların Çözümü
Taraflar arasında çıkabilecek uyuşmazlıklarda hangi mahkemelerin yetkili olduğu, arabuluculuk veya tahkim şartı olup olmadığı belirlenmelidir.
Franchise Sözleşmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Tek taraflı ağır yükümlülükler içermemeli. (Örn. sadece franchise alan ceza ödemek zorundaysa bu haksız olabilir.)
- Rekabet yasağı makul sürede ve coğrafi sınırda olmalı.
- Royalty oranı açık, hesaplama yöntemi net olmalı.
- Marka tescil belgeleri eklenmeli.
- Bölge koruması varsa haritalı veya açık tarifli olmalı.
- Erken fesih şartları ve cezai şartlar dikkatle incelenmeli.
Franchise Sözleşmesinin Hukuki Geçerliliği
Franchise sözleşmesinin geçerli sayılabilmesi için:
- Yazılı olarak yapılması (tercihen noter onaylı)
- Tarafların serbest iradeyle imzalaması
- Konusunun hukuka uygun olması
- Özenli ve dengeli bir yapı sunması gereklidir.
⚖️ Not: Taraflardan biri sözleşmede açıkça haksız bir şekilde zarara uğratılmışsa, “genel işlem koşulları” çerçevesinde bu maddelere itiraz edebilir.
Franchise Sözleşmesi Örneği: Temel Maddeler
- Tarafların Kimlik Bilgileri
- Marka ve Sistem Tanımı
- Süre ve Yenileme Hükümleri
- Giriş Bedeli ve Royalty
- Eğitim ve Destek
- Raporlama Sistemi
- Denetim Mekanizması
- Rekabet Yasağı
- Gizlilik Yükümlülüğü
- Fesih ve Tazminat
- Yetkili Mahkeme
Sonuç: Başarı İçin Güçlü Bir Sözleşme Şart
Franchise sistemine adım atmadan önce yapılacak sözleşmenin her bir maddesi, uzun vadeli iş ilişkisini doğrudan etkiler. Bu yüzden hem franchise veren hem de alan taraf, sözleşmenin içeriğini dikkatle incelemeli, mümkünse bir hukuk uzmanına danışmalıdır.
Franchise Sözleşmeleriniz için Av. Gökhan Yağmur’dan Hukuki Danışmanlık
Franchise sistemine adım atmak üzeresiniz ve önünüzde sayfalarca sözleşme mi var?
Endişelenmeyin. Av. Gökhan Yağmur olarak franchise sözleşmelerinizin hazırlanması, müzakere edilmesi, revize edilmesi ve haklarınızın korunması konusunda size profesyonel hukuki destek sunuyorum.
📌 Web sitesi: www.gokhanyagmur.com.tr
📞 İletişim: 0542 157 06 34
📍 İstanbul / Türkiye geneli online hizmet
