Uyuşturucu Ticareti Suçunun Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından İşlenmesi (TCK 188/5)
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesi, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaretine ilişkin suçları ve bu suçların yaptırımlarını düzenlemektedir. Maddenin 5. fıkrası, suçun birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde cezayı ağırlaştırıcı özel bir neden öngörmüştür.
Buna göre, uyuşturucu ticareti suçunun üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte gerçekleştirilmesi durumunda, fail hakkında hükmolunacak ceza yarı oranında artırılır. Ayrıca, bu suçların bir suç örgütü faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde ise cezanın bir kat artırılacağı hüküm altına alınmıştır.
Kanun koyucu, uyuşturucu suçlarının toplumsal etkilerinin büyüklüğü ve örgütlü şekilde işlenme ihtimalinin yüksekliği sebebiyle, faillerin sayısını cezayı ağırlaştıran bir unsur olarak değerlendirmiştir. Bu nedenle, en az üç kişinin suça birlikte katılımı, bireysel faillerin işlediği suçlara nazaran daha yüksek bir tehlike arz ettiği kabul edilerek daha ağır bir yaptırım öngörülmüştür.
Özetle, TCK m.188/5 hükmüyle, uyuşturucu ticareti suçlarının birlikte işlenmesi veya örgütlü şekilde gerçekleştirilmesi hâllerinde, fail sayısına ve suçun niteliğine göre cezada artırıma gidilmesi zorunlu tutulmuştur.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçunun Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından İşlenmesi Halinde Ceza Artırımı Şartları
Uyuşturucu madde ticareti suçunun üç veya daha fazla kişi tarafından işlenmesi, TCK m.188/5 uyarınca cezayı artıran bir nitelikli haldir. Ancak, her durumda üç kişinin varlığı tek başına yeterli değildir; cezanın artırılabilmesi için bazı koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekir.
Öncelikle, faillerin TCK m.188/3’te sayılan seçimlik hareketlerden (satmak, satışa arz etmek, başkasına vermek, sevk etmek, nakletmek, depolamak, satın almak, kabul etmek, bulundurmak) birini birlikte ve müşterek fail olarak gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Bu nedenle, üç kişinin aynı fiil üzerinde ortak irade ile hareket etmesi şarttır. Örneğin, üç kişinin birlikte uyuşturucu maddeyi Mersin’den İstanbul’a nakletmesi hâlinde, aynı yönde birleşen iradeleri nedeniyle TCK m.188/5 uygulanarak cezaları yarı oranında artırılır.
Buna karşılık, faillerin farklı fiilleri bağımsız şekilde gerçekleştirmesi hâlinde nitelikli hal oluşmaz. Örneğin, bir kişi uyuşturucu maddeyi satarken, diğer iki kişi nakliyeyi üstlenmiş ve başka bir kişi alıcı konumunda bulunmuşsa, bu durumda TCK m.188/5 uygulanamaz. Çünkü failler TCK m.37 anlamında aynı yönde hareket eden “müşterek fail” değil, birbirinden bağımsız şekilde suç işleyen kişilerdir.
Yine, ceza artırımı için en az üç kişinin doğrudan fail olması gerekir. Yardım eden veya azmettiren gibi şerikler, bu sayısal sınıra dahil edilmez. Örneğin, iki kişinin satıcı konumunda olduğu ve üçüncü kişinin yalnızca onlara yardım ettiği bir durumda, üçüncü kişi TCK m.39 kapsamında şerik sayılacağından, üç kişi şartı gerçekleşmez ve ceza artırımı uygulanmaz.
Ayrıca, sanıkların aynı amaç doğrultusunda hareket etmediği, kendi nam ve hesabına bağımsız şekilde uyuşturucu ticareti yaptıkları olaylarda da TCK m.188/5 kapsamında artırım yapılamaz. Bu durumda herkes kendi fiilinden sorumlu olur. Örneğin, biri uyuşturucuyu temin eden, diğeri nakleden, üçüncüsü ticari amaçla satın alan kişiler arasında ortak irade yoksa, ceza artırımı uygulanmaz.
Üç veya daha fazla kişinin belirlenmesinde firari şüpheli veya sanıklar da dikkate alınabilir. Ancak bu kişilerin suça hangi şekilde iştirak ettikleri kesin olarak ortaya konulamazsa, “şüpheden sanık yararlanır” ilkesi gereğince sayıya dahil edilmezler.
Son olarak, TCK m.188/5’in uygulanması için uyuşturucu maddenin türünün (esrar, eroin, kokain, morfin, bazmorfin, metamfetamin, sentetik kannabinoid, sentetik katinon, sentetik opioid, amfetamin vb.) herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Suçun birlikte işlenmesi yeterlidir.
Yargıtay Kararlarıyla: Uyuşturucu Madde Ticaretinin Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından İşlenmesi (TCK 188/5)
Uyuşturucu Nakletmenin Birlikte Gerçekleşmesi ve Ceza Artırımı
04.03.2020 tarihinde, Mersin’e uyuşturucu getireceklerine ilişkin ihbar üzerine kontrol noktasına yaklaşan 34 FU 7582 plakalı araç durdurulmak istenirken; olay tutanağı ve görevlilerin anlatımlarından, araçta sanık … ile birlikte sanıklar …’ün açıkça bulunduğu anlaşılmış; ayrıca parmak izi incelemesinde sol ön kapı camının dış yüzeyinde sanık …’e ait iz tespit edilmiştir. Bu veriler, sanıkların eylemi TCK 188/5 kapsamında üç veya daha fazla kişi olarak, “aynı yönde fiili birlikte gerçekleştiren” müşterek failler şeklinde işlediklerini göstermesine rağmen beraat hükmü kurulması bozma sebebi sayılmıştır (Yargıtay 10CD – Esas: 2021/15898 Karar: 2021/11710).
Alıcı mı Satıcı mı Olduğu Belirlenemeyen Kişi Üzerinden TCK 188/5 Uygulanamaz
TCK 188/5’in uygulanması için en az üç kişinin eylem birlikteliği içinde, aynı yönde hareket edip eylem üzerinde ortak hâkimiyet kurmaları gerekir. Somut olayda; haklarında mahkûmiyet hükmü kesinleşen … ve …’in bulunduğu araçta yüklü uyuşturucu ele geçirilmiş; sanık …’in paketler üzerinde parmak izi saptanmış ve HTS kayıtlarından … ile görüşmeleri ile baz bilgilerine göre aynı dönemlerde Diyarbakır’da oldukları belirlenmiştir. Her ne kadar …’in uyuşturucuyla ilgisi bulunsa da, Diyarbakır–İstanbul hattında nakil yapan … ve …’in kimin adına hareket ettikleri, …’in alıcı mı satıcı mı yahut talimatla araca yükleme yapan bir kişi mi olduğu kesinleşmediğinden, TCK 188/5’e göre artırım yapılması isabetsiz bulunarak karar bozulmuştur (Yargıtay 10CD – Esas: 2020/15731 Karar: 2022/871).
Ticari Amaçla Satın Alan ve Satan Ayrımı: TCK 188/5 Uygulanmaz
TCK 188/5’in şartı, müşterek faillerin aynı yönde ortak iradeyle hareket etmesidir. Olayda İstanbul’daki sanık …, uyuşturucuyu Erzurum’daki sanıklara otobüsle gönderen “satan” konumundadır; diğer sanıklar ise ticari amaçla “satın alan” durumundadır. Tarafların iradeleri aynı amaçta birleşmediğinden TCK 188/5 uyarınca artırım yapılması hatalı görülmüş ve hüküm bozulmuştur (Yargıtay 10CD – Esas: 2020/15745 Karar: 2022/397).
Benzer şekilde, sanık … ile … “satan”, sanık … “ticari amaçla satın alan” konumunda olduğundan ortak yönde hareket şartı bulunmadığı kabul edilerek TCK 188/5 artırımına gidilmesi bozma nedenidir (Yargıtay 10CD – E.2020/20029 K.2022/1138).
Yardım Eden ile Asli Failler Birlikte Sayılamaz
TCK 188/5’in uygulanması için üç veya daha fazla kişinin aynı yönde eylem birlikteliği ve ortak hâkimiyeti zorunludur. 26/03/2019 tarihli olayda sanık …’un, gizli soruşturmacıları sanık … ve hakkında mahkûmiyet kesinleşen …’a götürmesi yardım etme niteliğindedir; asli failler … ve …’dır. 17/04/2019 tarihli eylemde sanık …’un tek başına satış yaptığı da gözetilerek, TCK 188/5 artırımına gidilmesi hatalı bulunmuş ve karar bozulmuştur (Yargıtay 10CD – Esas: 2021/3552 Karar: 2021/13209).
Sadece Nakleden, Üzerinde Hâkimiyet Kurmamışsa TCK 188/5 Uygulanmaz
Müşterek faillikte üç kişinin de aynı amaçla birleşmesi gerekir. Dosyada sanıklar …’in uyuşturucuyu kendi nam ve hesaplarına birlikte temin edip aynı yönde hareket ettikleri sabitse de, araç sahibi sanık …’ın, diğerlerinin üzerinde taşıdığı madde üzerinde hiçbir ortaklık ve hâkimiyeti bulunmayıp yalnızca masrafların karşılanması şartıyla götürüp getirdiği, amacının farklı olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle TCK 188/5 artırımının uygulanması bozma sebebidir (Yargıtay 10CD – E.2021/17008 K.2022/786).
Temin Eden, Sevk Eden ve Nakleden Ayrışıyorsa TCK 188/5 Dışında Kalır
TCK 188/5, TCK 188/3’teki seçimlik hareketlerden birinin üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte icrasını arar. Olayda sanık … “temin ve sevk eden”, diğer sanıklar … ve Tuncay ise “nakleden” durumundadır. Dolayısıyla TCK 37 anlamında “aynı yönde fiili birlikte gerçekleştirme” yoktur. Buna rağmen yapılan artırım fazla ceza sonucuna yol açtığından bozma kararı verilmiştir (Yargıtay 10CD – E.2021/14955 K.2021/12501).
Sahibinin, Satanın ve Bulunduranın Ayrı Rolleri: TCK 188/5 Uygulanmaz
Müşterek faillik aynı yönde ortak irade gerektirir. Bağlantılı dosya sanığı Mesut’un uyuşturucunun sahibi olup satış için sanık …’a verdiği; diğer sanık Asım’ın ise …’a ait maddeleri yalnızca “bulunduran” konumunda bulunduğu, … ile aralarında bağ kurulamadığı durumda TCK 37 anlamında birlikte gerçekleştirme yoktur. Bu hâlde TCK 188/5 artırımına gidilmesi bozmayı gerektirir (Yargıtay 10CD – E.2021/17786 K.2021/12535).
Firari Sanıkla Bağlantı Var Ancak Aynı Yönde Hareket Yoksa Artırım Yapılamaz
TCK 188/5 için TCK 188/3’teki seçimlik hareketlerden birinin üçten fazla kişi tarafından asli fail olarak birlikte icrası şarttır. Somut olayda Bahar ve Tarkan uyuşturucuyu birlikte nakletmiş; tefrik edilen İran uyruklu … ile irtibat bulguları olsa da TCK 188/3 kapsamında aynı yönde birlikte hareket ettikleri sabit değildir. Üç kişi şartı oluşmadığından TCK 188/5’le artırım yapılması bozma nedenidir (Yargıtay 10CD – E.2021/15677 K.2021/11722).
Nakleden ile Sahip Olan Ayrımı: TCK 188/5 Dışı
08/03/2015’te, sanık … sevk ve idaresindeki kamyonda kabindeki yatak üst kısmında 23,802 kg (23 kilo 802 gram) esrar ele geçirilmiştir. Uyuşturucuya ortaklığına dair delil bulunmayan … “nakleden”, Mehmet ve Turan ise “sahip” konumundadır. İradelerin aynı hedefte birleşmediği kabul edilerek TCK 188/5 artırımına gidilmesi bozma sebebi sayılmıştır (Yargıtay 10CD – E.2021/10627 K.2021/10823).
Fail–Şerik Ayrımı: Gözcülük Yapanın Dahil Edilmesi Mümkün Değil
TCK 188/5’in uygulanabilmesi için üç kişinin TCK 37 kapsamında aynı yönde fail sıfatıyla eylemi birlikte gerçekleştirmesi gerekir. 21/10/2016 ve 22/10/2016 tarihlerinde sanığın gözcülük yaparak TCK 39/2-c çerçevesinde icrayı kolaylaştırdığı, yani yardım eden sıfatıyla hareket ettiği; diğer sanıklarla aynı amaçta birleşmediği anlaşılmıştır. Buna rağmen TCK 188/5 artırımı yapılarak fazla cezaya hükmolunması bozmayı gerektirir (Yargıtay 10CD – E.2021/4002 K.2021/10861).
Temin Eden, Nakleden ve Sahip/Alıcı Rolleri Ayrıysa 188/5 Uygulanamaz
19/06/2016’da sanık …’de 485.1 gr esrar ele geçirilmiştir. Dosya kapsamına göre … İstanbul’dan maddeyi “temin eden”; … Zonguldak’a “nakleden”; … ile … ise “sahip/alıcı” konumundadır. Aynı yönde ortak irade bulunmadığından TCK 188/5 artırımı hatalıdır ve bozma gerekir (Yargıtay 10CD – E.2021/480 K.2021/10455).
Benzer biçimde, Birgül ve Selahattin “nakleden”, … “temin eden”, Fecri ve Önder “alıcı” konumunda olduğundan TCK 37 anlamında birlikte icra yoktur; TCK 188/5 artırımıyla fazla ceza verilmesi bozma nedenidir (Yargıtay 10CD – E.2021/9936 K.2021/10023).
Sahip Olan ile Nakledenlerin Birlikte Fail Sayılamaması
Müşterek faillik; suç öncesi veya işlenirken ortak irade ve doğrudan etkili hareketlerin birlikte icrasını gerektirir. Olayda sanık … esrarın “sahibi”, diğer sanıklar … ve … ise “nakleden” durumundadır. Üç sanığın TCK 188/3’teki seçimlik hareketlerden birini birlikte gerçekleştirdikleri ve aynı yönde hareket ettikleri kanıtlanamadığından TCK 188/5 artırımı nedeniyle fazla ceza verilmesi bozma sebebi olmuştur (Yargıtay 10CD – E.2020/14780 K.2021/9110).
Temin Edenin Alıcıya Götürmesi: TCK 188/5 Kapsamı Dışında
TCK 188/5 için üç kişinin aynı amaçta irade birliği gerekir. Sanık …’ın, sanık …’tan temin ettiği uyuşturucuyu diğer sanık …’a götürürken yakalandığı olayda; …, … ve … arasında aynı yönde birleşmiş bir irade bulunmadığından TCK 188/5’e göre artırım yapılamaz. Bu nedenle artırımla fazla ceza verilmesi bozmayı gerektirir (Yargıtay 10CD – E.2021/8101 K.2021/8460).
Müşterek Fail Olmayan Üçüncü Kişi Varsa 188/5 Uygulanamaz
TCK 188/5 açısından, üç kişinin TCK 37 kapsamında aynı yönde müşterek fail olması şarttır. Olayda sanıklar … ile … uyuşturucuyu “temin etmiş”, sanık … ise diğerlerinin eylemlerine katılmayıp yalnızca maddeleri “saklayarak bulunduran” durumundadır. Bağımsız hareket edildiği için TCK 188/5 artırımıyla fazla ceza hükmolunması bozma nedenidir (Yargıtay 10CD – E.2020/13991 K.2021/8213).
Esrarı Nakleden ve Bulunduran Ayrımı: 188/5 Artırımı Yapılmaz
TCK 188/3’teki seçimlik hareketlerden biri, üç kişi tarafından birlikte icra edilmelidir. Somut olayda Savaş ve Faruk “nakleden”, … ise esrarı … temin ettikten sonra “evinde bulunduran” konumundadır. …’in TCK 37 anlamında aynı yönde birlikte icraya katılmadığı kabul edilerek TCK 188/5 kapsamında bozma görüşüne iştirak edilmemiştir (Yargıtay 10CD – E.2020/20022 K.2021/8043).
Veren–Alan Ayrımı: 188/5 Uygulanamaz
Müşterek faillik, eylem üzerinde ortak hâkimiyet ve aynı yönde hareket şartına bağlıdır. Dosyada sanıklar … ve ……’in, polis müdahalesi olmaksızın esrarın bulunduğu çantayı diğer sanıklar … ve …’in aracında bırakıp gittikleri sırada yakalandıkları; … ve ……’in “veren”, … ve …’in ise kendi nam ve hesaplarına “alan” konumunda olduğu anlaşılmıştır. Taraflar müşterek fail değil bağımsız hareket ettiklerinden TCK 188/5 artırımıyla fazla cezaya hükmedilmesi bozma nedenidir (Yargıtay 10CD – E.2021/5884 K.2021/8026).
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
