Eşler arasındaki mal paylaşımı davasında kullanılan terimlerden birisi de ikame ilkesidir. Peki ne anlama gelir bu ilke?
TMK’nın 219/5 maddesinde: Edinilmiş malların yerine geçen değerlerin de edinilmiş mal sayılacağı hükmü EMKR uygulamalarında bu rejime tabi malların niteliklerinin belirlenmesinde başlıca ölçütlerden biri olan İkame İlkesini ortaya çıkarmıştır.
TMK’nın 219/5 maddesine ilişkin gerekçede: “5 numaralı bent hükmü, edinilmiş malların yerine ikame edilen değerleri de edinilmiş mal olarak korumaktadır.
Örnek: Edinilmiş bir malın bedel karşılığında elden çıkarılması halinde bu bedel edinilmiş mal olan bir arsanın kat karşılığı inşaat sözleşmesine konu edilmesi sonucu edinilen bağımsız bölümler buraya girer. Aynı şekilde edinilmiş bir malın hasara uğraması ya da yok olması halinde bunun için ödenen tazminatlar da edinilmiş mal sayılacaklardır.
İkame İlkesi gereğince; edinilmiş malların yerine geçen şeyler, yine edinilmiş mal sayılmak zorunluluğundadır. İkame ilkesiyle: Yeni edinilen bir malvarlığı değerinin, bu malın ediniminde rol oynayan mal gruplarından birine, eşlerin iradelerinden bağımsız olarak özgülenmesi olarak tanımlanmıştır. “Kaim Değer” yani değişimde kullanılan malvarlığı değerinin yerine geçmiş bulunan yeni mal varlığı değeri, hangi cins malın harcanmasıyla elde edilmiş ise, o harcanan değerin cinsine uygun bir nitelikle oluşur.
Bu oluşumda dikkat edilmesi gereken en önemli üç öğe: Bu olgu ile harcanan arasında bir sebep sonuç ilişkisi bulunması: Harcanan malvarlığı değerinin olduğu gibi elde edilen yeni malvarlığı değerinin de aynı eşe aidiyeti: Ve eğer kazanımın elde edilmesinde hem edinilmiş ve hem de kişisel mallar kullanılmış ise; yeni mal varlığı değerinin kullanılma yoğunluğuna göre tayin edileceği; hususlarıdır. Ancak, eğer yeni malvarlığı değerinin elde edilmesinde, hangi cins malvarlığı değerinin daha çok kullanıldığı saptanamıyorsa o zaman Edinilmiş Mal Karinesi gereği: söz konusu yeni mal varlığı değerinin edinilmiş mal sayılması zorunlu olacaktır. Bu arada vurgulanmak gerekir ki: TMK’nın 219. maddesinin 2. fıkrası ”Sosyal güvenlik ve sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemelerin” edinilmiş mal sayılacağını amirdir. Ancak bu gelirler TMK’nın 228/2 maddesinde belirtilmiş bazı koşulların gerçekleşmesi halinde, kişisel mal olarak da sayılabilmektedirler. İşte TMK’nın 219 ve 228 maddelerindeki bu kuralların karşılıklı uygulamalarında. İkame İlkesinin bir istisnası oluşturulmuştur.