Yürütme Organı Nedir? Cumhurbaşkanının Görevleri, Kararnameleri ve İdarenin Yapısı (2025 Anayasa Hukuku Konu Anlatımı + Test Soruları)
📚 1. Yürütme Yetkisi Nedir?
Yürütme, devletin üç temel erkinden biridir ve yasama tarafından yapılan kuralların uygulanmasını sağlayan organdır. Türkiye’de yürütme yetkisi, 1982 Anayasası’nın 8. maddesi gereği Cumhurbaşkanı tarafından kullanılır.
2017 Anayasa değişikliğiyle birlikte, Türkiye’de başbakanlık makamı kaldırılmış ve yürütme yetkisi tamamen Cumhurbaşkanına verilmiştir. Bu değişiklikle birlikte yürütme artık tek kişilik bir organdır.
📌 2. Cumhurbaşkanının Seçimi ve Görev Süresi
2.1. Seçim Usulü
Cumhurbaşkanı, halk tarafından doğrudan, 5 yıl süreyle ve en fazla 2 dönem için seçilir (m.101). Seçim, iki turlu sistemle yapılır. İlk turda salt çoğunluk sağlanamazsa, ikinci turda en çok oy alan iki aday yarışır.
2.2. Adaylık Koşulları
- Türk vatandaşı olmak,
- 40 yaşını doldurmuş olmak,
- Yükseköğrenim mezunu olmak,
- TBMM üyeleri veya en az 100.000 seçmen tarafından aday gösterilmek.
📘 3. Cumhurbaşkanının Görevleri ve Yetkileri (Anayasa m.104)
Cumhurbaşkanı hem devletin başı hem de yürütmenin temsilcisidir. Başlıca görevleri:
- Devletin başı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder.
- Yürütme yetkisine ilişkin düzenleyici işlemler yapar.
- Üst kademe kamu yöneticilerini atar ve görevden alır.
- Milli güvenlik politikalarını belirler.
- Kanunları yayımlar veya TBMM’ye iade eder.
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri çıkarır.
- OHAL ilan edebilir ve OHAL kararnameleri çıkarabilir.
📌 4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Cumhurbaşkanının tek başına yürütmeye ilişkin konularda düzenleme yapabildiği normlardır.
4.1. Sınırlamalar:
- Temel hak ve özgürlükler konusunda kararname çıkarılamaz.
- Kanunla düzenlenen konularda kararname çıkarılamaz.
- Aynı konuda hem kanun hem kararname varsa kanun uygulanır.
- Kararnameler Anayasa Mahkemesi denetimine tabidir.
📚 5. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır (m.104).
- Bakanlar Kurulu artık yoktur.
- Her bakanlık tek başına faaliyet yürütür.
- Bakanlar yasama üyesi olsalar bile atandıklarında vekillikleri sona erer.
- Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanının yokluğunda vekâlet eder.
📘 6. İdarenin Kuruluşu ve Yapısı
Anayasa’nın 123. maddesine göre:
“İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütün olup, kanunla düzenlenir.”
6.1. Merkez Teşkilatı
- Cumhurbaşkanlığı
- Bakanlıklar
- Merkezî kamu kurumları (SGK, YÖK vb.)
6.2. Taşra Teşkilatı
- Valilikler, kaymakamlıklar
- İl ve ilçe müdürlükleri
- Yerinden yönetim birimleri
6.3. Kamu Tüzel Kişiliği
Devletten ayrı bir kişiliğe sahip olup idari faaliyet yürüten kuruluşlardır. Örn: Belediyeler, üniversiteler.
📌 7. Yürütme Organının Sorumluluğu ve Denetimi
- Cumhurbaşkanının siyasi sorumluluğu yoktur, ancak görev suçları nedeniyle yargılanabilir.
- TBMM, Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılması talebinde bulunabilir (m.105).
- Bakanlar, kişisel ve görevle ilgili suçlardan sorumludur.
📘 8. Yürütme ile Yargı İlişkisi
- Yürütmenin her türlü işlem ve eylemi, yargı denetimine tabidir (m.125).
- İdari işlemler, idare mahkemelerinde dava konusu olabilir.
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenebilir.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm anayasa hukuku notları için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📚 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
📘 Yürütme – Test Soruları (10 Soru)
1. Yürütme yetkisi Türkiye’de kim tarafından kullanılır?
A) TBMM
B) Anayasa Mahkemesi
C) Cumhurbaşkanı
D) Danıştay
E) Başbakan
✅ Cevap: C
2. Cumhurbaşkanı en fazla kaç dönem seçilebilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) Sınırsız
E) 5
✅ Cevap: B
3. Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Anayasa Mahkemesi denetimine tabidir
B) Kanunla düzenlenen konularda çıkarılabilir
C) Temel hak ve özgürlükleri düzenleyemez
D) Aynı konuda kanun varsa kanun uygulanır
E) Yürütme alanına ilişkindir
✅ Cevap: B
4. Bakanlar nasıl atanır?
A) TBMM tarafından seçilir
B) Cumhurbaşkanı tarafından atanır
C) Halk tarafından seçilir
D) Bakanlar Kurulu kararıyla
E) Danıştay önerisiyle
✅ Cevap: B
5. Aşağıdakilerden hangisi yürütmenin taşra teşkilatına örnektir?
A) Sayıştay
B) Meclis komisyonları
C) Valilik
D) Anayasa Mahkemesi
E) Merkez Bankası
✅ Cevap: C
6. Cumhurbaşkanının görev süresi kaç yıldır?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 10
✅ Cevap: B
7. İdarenin her türlü işlem ve eylemi neye tabidir?
A) Cumhurbaşkanlığı onayına
B) TBMM denetimine
C) Yargı denetimine
D) Bakanlar Kurulu’na
E) İçişleri Bakanlığına
✅ Cevap: C
8. Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılması kararı kim tarafından verilir?
A) AYM
B) Danıştay
C) TBMM
D) HSK
E) Yargıtay
✅ Cevap: C
9. Kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardan biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anayasa Mahkemesi
B) Belediyeler
C) TBMM
D) Danıştay
E) Milli Güvenlik Kurulu
✅ Cevap: B
10. Aşağıdakilerden hangisi yürütme görevlerinden biri değildir?
A) Kararname çıkarmak
B) Bütçe görüşmelerini yapmak
C) Atama yapmak
D) OHAL ilan etmek
E) Milli güvenlik politikasını belirlemek
✅ Cevap: B
