Evlenme Ehliyeti ve Evlenme Engelleri – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Giriş
Evlenme, hem kişisel hem de hukuki sonuçlar doğuran bir sözleşmedir. Ancak herkesin evlenmeye ehil olması mümkün değildir. Türk Medeni Kanunu, hem evlenme ehliyetini hem de evlenme engellerini düzenleyerek kişilerin ve toplumun menfaatini korumayı hedefler. Aşağıda bu kavramlar detaylı biçimde açıklanmıştır.
I. Evlenme Ehliyeti Nedir?
Evlenme ehliyeti, bir kimsenin evlenmeye hukuken elverişli olup olmadığını belirleyen şartları ifade eder. Evlenmek isteyen kişinin bu şartları taşıması gerekir, aksi takdirde yapılan evlilik geçersiz sayılabilir.
TMK m.124:
“Ergin olmayan, ayırt etme gücüne sahip bulunmayan veya evlenmeye engel hali olan kimse evlenemez.”
II. Evlenme Ehliyeti Şartları
1. Ayırt Etme Gücü
Kişinin evlenmenin anlam ve sonuçlarını kavrayabilecek zihinsel yeterliliğe sahip olması gerekir.
- Ayırt etme gücü olmayan kişiler kesinlikle evlenemez.
- Akıl hastalığı, ağır sarhoşluk, zihinsel engeller bu gücü ortadan kaldırabilir.
2. Ergin Olmak
Erginlik yaşı 18’dir (TMK m.11). Ancak bazı istisnalar vardır:
- 17 yaşında olanlar, anne-baba izniyle evlenebilir.
- 16 yaşında olanlar, olağanüstü hâllerde ve hâkim izniyle evlenebilir.
3. Kısıtlı Olmamak
- Vesayet altındaki kişilerin evlenmesi, vasinin ve hâkimin izni ile mümkündür.
III. Evlenme Engelleri
Evlenmeyi kesin olarak engelleyen ya da bazı şartlar yerine gelmediğinde engel teşkil eden hâllerdir. Bu engeller iki gruba ayrılır:
A. Mutlak Evlenme Engelleri
Bu engellerin varlığı hâlinde evlenme kesinlikle yapılamaz ve yapılmışsa evlilik mutlak butlanla geçersizdir.
1. Hısımlık (TMK m.129)
- Altsoy ve üstsoy arasında
- Kardeşler arasında
- Amca, hala, dayı, teyze ile yeğenleri arasında
Evlilik yasaktır.
2. Mevcut evlilik
Bir kişi aynı anda birden fazla evlilik yapamaz (tek eşlilik ilkesi – TMK m.130).
3. Akıl hastalığı
Evlenmeye engel olacak derecede akıl hastası olan kişiler, evlenemez (TMK m.133).
B. Nisbî Evlenme Engelleri
Belirli kişilere karşı evlenmeyi engeller. Bu engellerin kaldırılması hâlinde evlilik yapılabilir.
1. Evlatlık ile evlat edinen
Evlat edinen ile evlatlık arasında evlenme yasağı vardır (TMK m.129).
2. Bekleme süresi (İddet müddeti) – TMK m.132
Kadın, önceki evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içinde evlenemez.
- Ancak doğumla sona ermişse ya da hamile olunmadığı ispat edilirse, bu süre hâkim kararıyla kaldırılabilir.
IV. Evlenme Ehliyeti Bulunmadan Yapılan Evliliklerin Hükmü
1. Mutlak Butlan (Kesin Geçersizlik)
Aşağıdaki hâllerde yapılan evlilikler mutlak butlanla geçersizdir:
- Mevcut evlilik varken yapılan evlilik
- Hısımlık engeline rağmen yapılan evlilik
- Evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı olanların evliliği
2. Nisbi Butlan (İptal Edilebilirlik)
Ayırt etme gücü bulunmayan veya geçici ehliyetsizlik hâlinde yapılan evlilikler mahkemece iptal edilebilir.
V. Yargıtay Kararı Örneği
Yargıtay 2. HD, 2018/4532 E., 2019/2116 K.
“Akıl hastalığı nedeniyle evlenmeye engel durumu olan bireyin yaptığı evlilik, evlendiği tarihte bu hastalığın varlığı tespit edilirse mutlak butlanla hükümsüz sayılır.”
Test Soruları (OSMY Tarzında – Çoktan Seçmeli)
1. Evlenme ehliyetine sahip olmak için aşağıdakilerden hangisi zorunludur?
A) 16 yaşında olmak
B) Aile izni almak
C) Ayırt etme gücüne sahip olmak
D) Erkek olmak
E) Vesayet altında olmak
Cevap: C
2. Aşağıdakilerden hangisi mutlak evlenme engelidir?
A) Boşandıktan sonra geçen sürenin dolmaması
B) Vesayet altında olmak
C) Evlatlık ile evlenmek
D) Mevcut evlilik
E) Mahkemeden izin almamak
Cevap: D
3. 17 yaşındaki bir bireyin evlenebilmesi için ne gerekir?
A) Hâkim izni
B) Hekim raporu
C) Aile izni
D) Mahkeme kararı
E) Adli sicil kaydı
Cevap: C
4. Bekleme süresi (iddet müddeti) aşağıdakilerden hangisi için geçerlidir?
A) Tüm boşanmış bireyler
B) Erkekler
C) Vesayet altındaki kişiler
D) Kadınlar
E) Yeniden evlenmek isteyen çocuklar
Cevap: D
5. Aşağıdaki kişilerden hangisi evlenemez?
A) Vesayet altındaki kişi
B) 18 yaşındaki birey
C) Ayırt etme gücüne sahip 17 yaşındaki birey
D) Evli olan bir kişi
E) Hamile kadın
Cevap: D
6. Hısımlık sebebiyle evlenme yasağına hangi ilişki dâhil değildir?
A) Kardeşler
B) Amca-yeğen
C) Teyze-yeğen
D) Kuzenler
E) Anne-oğul
Cevap: D
7. Akıl hastalığı evlenmeye hangi şartla engeldir?
A) Kişi vesayet altındaysa
B) Evlenmeye engel olacak düzeydeyse
C) Akıl hastalığına dair şüphe varsa
D) Eş rıza göstermezse
E) Hekim raporu alınmamışsa
Cevap: B
8. Nisbî evlenme engellerinden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mevcut evlilik
B) Akıl hastalığı
C) Hısımlık
D) Bekleme süresi
E) Ayırt etme gücü eksikliği
Cevap: D
9. 16 yaşındaki bir bireyin evlenebilmesi için aşağıdakilerden hangisi zorunludur?
A) Kendi rızası
B) Aile onayı
C) Hâkim izni
D) Nüfus kaydı
E) Vesayet belgesi
Cevap: C
10. Evlenme engelinin varlığına rağmen yapılan evlilik hangi hükmü doğurur?
A) Erteleme
B) Dava açma hakkı
C) Geçici geçersizlik
D) Mutlak butlan
E) Mahkeme onayı
Cevap: D
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
