Evliliğin Sona Ermesi: Boşanma Nedenleri ve Sonuçları – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Giriş
Evlilik birliği, hayat boyu süreceği varsayılan bir ortaklıktır. Ancak bazı durumlarda bu birlik bozulabilir ve boşanma kaçınılmaz hâle gelir. Boşanma, yalnızca sosyal bir ayrılık değil; aynı zamanda hukuki sonuçlar doğuran bir işlemdir. Bu nedenle boşanma hem sebepleri hem de sonuçlarıyla Türk Medeni Kanunu (TMK) kapsamında titizlikle düzenlenmiştir.
I. Evliliğin Sona Erme Biçimleri
Evliliğin sona ermesi genel olarak iki şekilde olur:
- Ölüm veya gaiplik
- Boşanma (TMK m.161 ve devamı)
Biz bu başlık altında özellikle boşanma sebeplerine ve sonuçlarına odaklanacağız.
II. Boşanma Sebepleri (TMK m.161–166)
Türk Medeni Kanunu boşanma sebeplerini özel ve genel sebepler olarak ikiye ayırır.
A. Özel Boşanma Sebepleri
- Zina (m.161)
Eşlerden biri diğerini aldatırsa, zina sebebiyle boşanma davası açılabilir. Davanın 6 ay ve her hâlükârda 5 yıl içinde açılması gerekir. - Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış (m.162)
Eşlerden biri diğerinin hayatına kastederse veya ağır hakarette bulunursa boşanma nedeni doğar. - Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme (m.163)
Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir yaşam sürerse boşanma gerekçesi oluşur. - Terk (m.164)
Eşin ortak konutu haklı neden olmadan 6 ay süreyle terk etmesi hâlinde diğer eş mahkeme kanalıyla ihtar çektirerek boşanma davası açabilir. - Akıl hastalığı (m.165)
Eşlerden biri iyileşmesi mümkün olmayan akıl hastalığına yakalanmışsa ve ortak hayatı çekilmez kılıyorsa, boşanma nedeni sayılır.
B. Genel Boşanma Sebebi
- Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (m.166)
Halk arasında “şiddetli geçimsizlik” olarak bilinir. Ortak yaşam çekilmez hâle gelmişse mahkeme boşanmaya karar verebilir.
III. Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanma
A. Anlaşmalı Boşanma (m.166/3)
- Evlilik en az 1 yıl sürmüş olmalı.
- Eşler mahkemede bizzat hazır bulunmalı.
- Mal paylaşımı, nafaka, velayet gibi hususlarda anlaşma protokolü sunulmalı.
B. Çekişmeli Boşanma
- Eşlerden biri boşanmak istemez veya koşullar üzerinde anlaşma yoksa çekişmeli boşanma süreci işler.
- Deliller, tanıklar, kusur oranı gibi unsurlar belirleyici olur.
IV. Boşanmanın Hukuki Sonuçları
A. Kişisel Sonuçlar
- Soyadı Değişikliği
Kadın evlenmeden önceki soyadına döner. - Tekrar evlenme yasağı (Bekleme Süresi – İddet Müddeti)
Kadın için boşanma kararının kesinleşmesinden sonra 300 günlük bekleme süresi vardır (TMK m.132).
B. Mali Sonuçlar
- Maddi ve Manevi Tazminat (m.174)
Kusursuz veya daha az kusurlu eş, karşı taraftan tazminat talep edebilir. - Yoksulluk Nafakası (m.175)
Boşanma ile yoksulluğa düşecek taraf, diğer eşten nafaka talep edebilir. - İştirak Nafakası (m.182)
Çocuk velayeti kendisine verilmeyen eş, çocuğun bakım ve eğitimi için nafaka öder. - Mal Rejiminin Tasfiyesi
Eşler arasında geçerli olan mal rejimi sona erer, mallar paylaşılır.
V. Yargıtay Kararı
Yargıtay 2. HD, 2019/3124 E., 2020/5691 K.
“Evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı sabit olduğu hâlde, mahkemece boşanma yerine ayrılığa karar verilmesi isabetsizdir.”
Test Soruları (OSMY Tarzı – Çoktan Seçmeli)
1. Aşağıdakilerden hangisi Türk Medeni Kanunu’nda özel boşanma sebebi olarak düzenlenmiştir?
A) Ekonomik şiddet
B) Aile içi anlaşmazlık
C) Zina
D) Ortaklaşa geçinememe
E) Aile büyüklerinin etkisi
Cevap: C
2. Hangi boşanma sebebinde 6 ay ve 5 yıllık hak düşürücü süre öngörülmüştür?
A) Suç işleme
B) Akıl hastalığı
C) Hayata kast
D) Zina
E) Terk
Cevap: D
3. Anlaşmalı boşanma için gerekli şartlardan biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) 2 yıl evli kalma
B) Ortak çocuk sahibi olma
C) Eşlerin birlikte dava açması
D) Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması
E) Kadının nafaka talep etmemesi
Cevap: D
4. İddet müddeti kaç gündür?
A) 90
B) 120
C) 150
D) 180
E) 300
Cevap: E
5. Hangisi boşanmanın mali sonuçlarından biri değildir?
A) Yoksulluk nafakası
B) Maddi tazminat
C) Manevi tazminat
D) Velayet
E) Mal rejimi tasfiyesi
Cevap: D
6. Çekişmeli boşanma davasında hakim aşağıdakilerden hangisine bakmaz?
A) Kusur durumu
B) Tanık beyanları
C) Anlaşma protokolü
D) Deliller
E) Velayet talepleri
Cevap: C
7. Türk Medeni Kanunu’na göre terk hâlinde boşanma davası açılabilmesi için eşin evi terk etmiş olması gereken minimum süre ne kadardır?
A) 1 ay
B) 3 ay
C) 6 ay
D) 1 yıl
E) 2 yıl
Cevap: C
8. Hangisi boşanma sebebi olarak sayılmaz?
A) Haysiyetsiz yaşam
B) Terk
C) Zina
D) Miras paylaşımındaki anlaşmazlık
E) Evlilik birliğinin temelinden sarsılması
Cevap: D
9. Boşanma davasında iştirak nafakası kime ödenir?
A) Eski eşe
B) Ortak çocuğa
C) Hakime
D) Kayınvalideye
E) Vasiye
Cevap: B
10. Türk Medeni Kanunu’na göre kadının boşanma sonrası eski soyadına dönmesi aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?
A) Mahkeme kararı
B) Otomatik olarak gerçekleşir
C) Nüfus müdürlüğüne başvuru
D) Eşin iznine
E) Boşanma protokolüne
Cevap: B
Bu ders notu Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
