İpotek ve Taşınır Rehni – Medeni Hukuk Ders Notu + ÖSYM Tarzı Test Soruları
Giriş
Rehin hakları, borçlunun borcunu yerine getirmemesi durumunda alacaklının güvenceye sahip olmasını sağlar. Rehin konusu eşya borcun teminatı olarak kullanılır. Rehin hakkı, taşınır ya da taşınmaz eşya üzerinde kurulabilir. Taşınmaz mallar üzerindeki rehin hakkına ipotek, taşınırlar üzerindekine ise taşınır rehni denir.
I. İpotek Nedir?
İpotek, taşınmaz mallar üzerinde kurulan bir rehin hakkıdır. Borç ödenmezse alacaklı, taşınmazın paraya çevrilmesini isteyebilir. Türk Medeni Kanunu m. 850-938 arasında düzenlenmiştir.
A. Özellikleri
- Sınırlı ayni haktır.
- Sadece taşınmaz mallar üzerinde kurulur.
- Borç ödenmediğinde, ipotekli taşınmazın paraya çevrilmesi ile tahsil sağlanır.
- Tapu siciline tescil zorunludur.
- İpotek, kişisel borçlar için teminat olabilir (adi ipotek) veya borç doğuran işlemle birlikte kurulabilir (kanuni ipotek, iradi ipotek).
B. İpotek Türleri
- İradi İpotek: Tarafların rızasıyla kurulup tapuya tescil edilir.
- Kanuni İpotek: Kanun gereği doğar. (Örneğin, satış bedeli alacağı için satıcının kanuni ipotek hakkı)
- Cebri İpotek: Mahkeme kararıyla kurulur.
II. Taşınır Rehni Nedir?
Taşınır rehni, taşınır mallar (araba, makine, hisse senedi vb.) üzerinde kurulan rehin hakkıdır. Türk Medeni Kanunu ve Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Ayrıca 6750 sayılı Taşınır Rehni Kanunu da önemlidir.
A. Özellikleri
- Teslimli veya teslimsiz kurulabilir.
- Teslimli rehinlerde taşınır, alacaklıya teslim edilir.
- Teslimsiz rehinlerde ise rehin siciline kayıt yapılır.
- Taşınır mal, borç ödenmezse paraya çevrilerek borç tahsil edilir.
B. Taşınır Rehni Türleri
- Teslimli Rehin (zilyetliğin devri ile): Rehin konusu taşınır alacaklıya verilir. Örneğin, kuyumcuda bırakılan altın.
- Teslimsiz Rehin (sicile tescil ile): Taşınır siciline kaydedilir. Örneğin, ticari işletme rehni.
- Ticari Rehinler: Araç, alacak hakkı, patent gibi taşınır değerlerin teminat gösterilmesi.
III. Ortak Hükümler
- Rehin hakkı, borcun ödenmemesi halinde paraya çevirme yoluyla tahsil sağlar.
- Rehinli mal borçlunun elinde kalabilir (taşınmazlarda ve teslimsiz taşınır rehninde).
- Rehin hakkı, kişisel alacağa bağlıdır; borç sona ererse rehin de sona erer.
- Paraya çevrilen mallardan elde edilen bedel, alacaklıya ödenir; kalan miktar borçluya iade edilir.
IV. Rehin Hakkının Sona Ermesi
- Borcun ödenmesi
- Rehinli malın yok olması
- Rehin alacaklısının feragati
- Süreli rehinlerde sürenin sona ermesi
- İcra yoluyla paraya çevrilme ve tasfiye
V. Yargıtay Kararları
Yargıtay 12. HD, 2020/7812 E., 2021/3901 K.
“Taşınmaz üzerindeki ipotek, borçlunun malvarlığının güvenceye alınması amacıyla kurulmuş ayni bir teminattır. Alacaklı, ipotekli taşınmazın paraya çevrilmesini isteyebilir.”
Yargıtay 19. HD, 2021/2234 E., 2022/1789 K.
“Ticari işletme rehni, taşınır siciline tescil edilmekle geçerlilik kazanır. Teslimsiz rehin mümkündür.”
VI. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
İpotek sadece evler için mi geçerlidir?
Hayır. Arsa, bina, tarla gibi tüm taşınmazlar için geçerlidir.
Taşınır rehni sadece alacaklıya teslimle mi olur?
Hayır. 6750 sayılı Kanun’a göre taşınır rehni sicile de tescil edilebilir.
İpotek tapuya tescil edilmezse geçerli olur mu?
Hayır. Tapu tescili ipotek için kurucu unsurdur.
Rehinle teminat verilen borç sona erince ne olur?
Rehin hakkı da sona erer ve rehinli mal iade edilir.
ÖSYM Tarzı 10 Test Sorusu
1. Aşağıdakilerden hangisi ipoteğin zorunlu unsurudur?
A) Tanık
B) Noter onayı
C) Tapu tescili
D) İcra takibi
E) Sözlü beyan
Cevap: C
2. Aşağıdakilerden hangisi taşınır rehni türlerinden biridir?
A) Kamulaştırma
B) Teslimli rehin
C) İrade dışı mülkiyet
D) Tapu iptali
E) Elatmanın önlenmesi
Cevap: B
3. Aşağıdakilerden hangisi ipoteğin sona erme nedenidir?
A) Malik değişikliği
B) Tapu müdürünün değişmesi
C) Alacağın sona ermesi
D) Alacaklıya rehinli malın devri
E) Zaman aşımı
Cevap: C
4. Taşınır rehninin kurucu unsurlarından biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Noter tescili
B) Borçlunun iflası
C) Sicile tescil veya zilyetliğin devri
D) El yazısı ile vasiyet
E) Kira sözleşmesi
Cevap: C
5. Taşınmaz rehni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sükna
B) Hapis
C) İpotek
D) Şufa
E) Alacak rehni
Cevap: C
6. Aşağıdakilerden hangisi rehinli alacaklıya sağlanan yetkilerden biridir?
A) Malı satma
B) Malı kullanma
C) Malı kira verme
D) Malı iade alma
E) Malı paraya çevirme
Cevap: E
7. Ticari işletme rehni nasıl kurulur?
A) Noter huzurunda beyanla
B) Taşınmaz rehin siciline kayıtla
C) Ticaret siciline tescille
D) Taşınır rehin siciline tescille
E) Belediye onayıyla
Cevap: D
8. Rehin hakkı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Kişisel haktır
B) Borçtan bağımsızdır
C) Borcun teminatıdır
D) Hapis hakkıyla aynıdır
E) Zilyetliği devretmek zorunludur
Cevap: C
9. İpotek hangi durumda sona ermez?
A) Borcun ödenmesi
B) Taşınmazın yok olması
C) Rehnin terk edilmesi
D) Tapu tescilinin silinmesi
E) Borcun zamanaşımına uğraması
Cevap: E
10. Teslimli taşınır rehninde zilyetlik kime geçer?
A) Borçluya
B) Alacaklıya
C) Mahkemeye
D) Tapu müdürüne
E) Devlete
Cevap: B
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notları için ziyaret edin:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
