Kişilik Kavramı – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Kişilik Nedir?
Medeni hukukta “kişilik” kavramı, hukuk düzeni tarafından tanınan ve kişiye hak ve borç sahibi olma yetkisi sağlayan statüdür. Hukuki anlamda kişilik; bireyin sadece biyolojik olarak var olması değil, aynı zamanda hak süjesi (hak sahibi olabilen) olarak tanınması anlamına gelir. Bu nedenle kişilik, medeni hukukun merkezinde yer alır ve bütün hak ilişkilerinin öznesi olan kişiyi tanımlar.
Hukuki Kişilik: Hak Ehliyeti
Türk Medeni Kanunu’na göre, kişilik hukuki anlamda hak ehliyeti kazanmakla başlar.
TMK m. 8: “Her insan, hak ehliyetine sahiptir. Bu ehliyet, kişiye doğumuyla başlar ve ölümle sona erer.”
Hak ehliyeti, kişiye haklara ve borçlara sahip olma yeteneği verir. Bu nedenle kişilik, doğum anı ile başlar; kişi ölene kadar devam eder.
Kişilik Kavramının Özellikleri
- Genel ve evrensel bir kavramdır: Her insan, hiçbir ayrım gözetilmeksizin kişilik hakkına sahiptir.
- Devredilemez ve vazgeçilemezdir: Kişilik hakkı bir başkasına devredilemez.
- Sürekli bir statüdür: Doğumdan ölüme kadar devam eder.
- Bağımsızdır: Kişinin ekonomik ya da toplumsal durumundan etkilenmez.
Kişilik Türleri
Medeni hukukta kişilik iki temel gruba ayrılır:
1. Gerçek Kişiler
Biyolojik anlamda insan olan her birey, gerçek kişi sayılır. Gerçek kişiliğin kazanılması için belirli bir prosedüre gerek yoktur; doğumla birlikte kazanılır.
2. Tüzel Kişiler
Gerçek kişiler gibi fiziksel varlığa sahip olmayan, ama hukuk düzeni tarafından kişilik kazandırılan yapılardır. Dernekler, vakıflar ve şirketler bu gruba girer. Tüzel kişilik ayrı bir başlık altında detaylı olarak incelenecektir.
Kişiliğin Kazanılması
Gerçek Kişilerde:
- Doğumla başlar: Sağ ve tam doğum şartı vardır.
- Anne rahmindeki cenin (doğmamış çocuk), sağ doğmak koşuluyla bazı haklardan yararlanabilir (örneğin miras).
Tüzel Kişilerde:
- Kuruluş işlemlerinin tamamlanmasıyla (kurucu irade + tescil + ilan) kazanılır.
Kişiliğin Sona Ermesi
Gerçek Kişilerde:
- Ölümle sona erer.
- Ölüm karinesi veya gaiplik kararı ile de kişiliğe son verilebilir.
Tüzel Kişilerde:
- Fesih, tasfiye veya amacın gerçekleşmesiyle sona erer.
Kişilik ile Kişilik Hakkı Arasındaki Fark
- Kişilik, hukuk düzenince tanınan bir varlık statüsüdür.
- Kişilik hakkı, kişinin manevi varlığının (şeref, onur, özel hayat) korunmasını amaçlayan haklardır. Kişilik hakkı, kişiliğin içeriğidir ve ayrıca korunur.
Yargıtay Kararından Örnek
Yargıtay 4. HD, E. 2019/6245, K. 2020/8893
“Kişilik, hukukun tanıdığı ve bireyin hak ve borç sahibi olabilmesini sağlayan statü olup; doğumla başlar ve ölümle sona erer. Bu süre içinde kişi, kişilik haklarına her türlü saldırıya karşı korunur.”
Test Soruları (OSMY Tarzında – Çoktan Seçmeli)
1. Hukuki anlamda kişilik ne zaman başlar?
A) 18 yaşını doldurunca
B) Kimlik çıkartılınca
C) Sağ ve tam doğumla
D) Nüfusa kayıtla
E) Erginlikle
Cevap: C
2. Tüzel kişilik ne zaman kazanılır?
A) İsim belirlendiğinde
B) Kurucular noter sözleşmesi yaptığında
C) Tescil ve ilan işlemi tamamlandığında
D) Vakıf senedi hazırlandığında
E) Kuruluş kararı alındığında
Cevap: C
3. Aşağıdakilerden hangisi kişilik hakkının kapsamına girer?
A) Sözleşme yapma hakkı
B) Özel hayatın gizliliği
C) Taşınmaz satın alma
D) Ticari faaliyet yürütme
E) Borç alma hakkı
Cevap: B
4. Aşağıdakilerden hangisi gerçek kişiliği kazanma şartıdır?
A) Sağ doğum
B) Mirasçılık sıfatı
C) Tescil
D) Dernek üyeliği
E) Fiil ehliyeti
Cevap: A
5. Ceninin bazı haklardan yararlanabilmesi için hangi şart gereklidir?
A) Annenin izni
B) Nüfusa kaydı
C) Babasının kabul etmesi
D) Sağ doğmak
E) Doğum raporu
Cevap: D
6. Hukuki anlamda kişilik ne zaman sona erer?
A) Mirasın paylaşımıyla
B) Ölümle
C) Vasiyetin açılmasıyla
D) İsim değişikliğiyle
E) Vesayet altına alınmakla
Cevap: B
7. Aşağıdakilerden hangisi tüzel kişi değildir?
A) Dernek
B) Vakıf
C) A.Ş.
D) Kooperatif
E) Gerçek kişi
Cevap: E
8. Gerçek kişiliğin kazanılabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekir?
A) Reşit olmak
B) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak
C) Sağ doğmak
D) Kimlik belgesi almak
E) Medeni hakları kullanma ehliyeti
Cevap: C
9. “Kişilik hakkı” kavramı aşağıdakilerden hangisini ifade eder?
A) Borçların zamanında ödenmesini
B) Sözleşmeye uyma yükümlülüğünü
C) Kişinin manevi varlığının korunmasını
D) Aile ilişkilerinin düzenlenmesini
E) Ticari işlemlerde hak kazanmayı
Cevap: C
10. Ölüm karinesi nedir?
A) Ölen kişinin miras paylaşım süreci
B) Ölü doğan çocuğun durumu
C) Uzun süredir haber alınamayan kişinin ölmüş sayılması
D) Öldürme suçu ile ilgili delil
E) Vefat edenin mezarının tespiti
Cevap: C
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için: www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
