Miras Hukukunun Temel Kavramları – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Giriş
Miras hukuku, gerçek kişinin ölümüyle birlikte malvarlığının kimlere, nasıl ve ne şekilde intikal edeceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Bu dal, bireylerin malvarlıklarını ölüm sonrası dönemde güvence altına almak ve toplumsal barışı sağlamak amacı taşır. Türk Medeni Kanunu’nun dördüncü kitabı olan Miras Hukuku, hem yasal hem de ölüme bağlı tasarruflarla mirasın nasıl paylaşılacağını detaylı olarak düzenler.
I. Miras Hukukunun Amacı ve Niteliği
Miras hukukunun temel amacı:
- Malvarlığının ölümü takiben hukuki belirsizlik olmadan geçmesini sağlamak,
- Mirasçılar arasında adaleti gözetmek,
- Vasiyet gibi kişisel iradeyi gerçekleştirme yollarına izin vermektir.
Miras hukuku, özel hukukun bir alt dalı olup, kişisel malvarlığına yönelik düzenlemeler içerir. Aynı zamanda emredici ve tamamlayıcı hükümler bir arada bulunur. Bu, kişilerin irade serbestisinin belirli sınırlar içinde kaldığını gösterir.
II. Temel Kavramlar
1. Miras Bırakan (Murisin)
Miras bırakan, ölüm anında malvarlığı başkalarına intikal edecek olan gerçek kişidir. Yalnızca gerçek kişiler miras bırakan olabilir. Tüzel kişilerin ölümüyle miras söz konusu olmaz; onlar tasfiye edilir.
2. Mirasçı
Mirasçı, miras bırakanın malvarlığını devralan kişidir. İki tür mirasçı bulunur:
- Yasal Mirasçılar: Kanunun belirlediği kişiler (altsoy, eş, evlatlık vb.)
- Atanmış Mirasçılar: Miras bırakanın vasiyet veya miras sözleşmesiyle belirlediği kişilerdir.
3. Tereke
Tereke, miras bırakanın ölüm anındaki tüm malvarlığıdır. Hem aktif (alacak, taşınmaz) hem de pasif (borç, ipotek, vergi) unsurları içerir.
Terekeye şunlar girer:
- Taşınmaz ve taşınır mallar
- Para, alacak, banka hesapları
- Telif hakkı, patent
- Borçlar ve yükümlülükler
4. Mirasın Açılması
Miras, miras bırakanın ölümüyle birlikte kendiliğinden (kendiliğinden kazanım ilkesiyle) açılır. Bu tarih, miras hukukundaki tüm işlemlerin başlangıç noktasıdır.
5. Miras Payı
Mirasçılar, kanunen ya da atanmış olarak belirlenen oranlarda miras üzerinde hak sahibi olurlar. Bu paylara miras payı denir ve oranlar Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir.
6. Saklı Pay
Saklı pay, miras bırakanın tasarruf yetkisini sınırlandıran, bazı mirasçılara mutlaka verilmesi gereken miras payıdır. Saklı pay sahipleri şunlardır:
- Altsoy (çocuklar)
- Ana ve baba
- Sağ kalan eş
Eğer bu paylara aykırı tasarruf yapılmışsa tenkis davası açılabilir.
III. Miras Hukukunda Sıkça Karşılaşılan Diğer Kavramlar
1. Gaiplik
Miras bırakanın uzun süre haber alınamaması ve ölüm tehlikesi içinde kaybolması hâlinde mahkeme kararıyla gaip ilan edilebilir. Gaiplik halinde miras açılır; ancak mirasçılar güvence göstermek zorundadır.
2. Mirasın Reddi
Mirasçılar, 3 ay içinde mirası reddedebilir. Red, sulh hukuk mahkemesine yapılacak beyanla olur. Red halinde miras sanki hiç kazanılmamış gibi sayılır.
3. İzaleyi Şuyu
Paylı mülkiyet hâlindeki tereke mallarının ortaklar arasında aynen veya satış yoluyla paylaşılmasını konu alır. Bu davalar sıklıkla terekenin tasfiyesinde görülür.
IV. Mirasçılığın Belgelendirilmesi
Mirasçı sıfatı veraset ilamı (mirasçılık belgesi) ile belgelenir. Bu belge, noter veya sulh hukuk mahkemesinden alınabilir. Terekeye ilişkin tasarruflarda bu belge zorunludur.
Yargıtay Kararları
Yargıtay 14. HD, 2021/8321 E., 2022/3293 K.
“Mirasçıların terekeye ilişkin tasarruflarında, mirasçılık belgesinin ibrazı zorunludur.”
Yargıtay 1. HD, 2020/5873 E., 2021/4722 K.
“Saklı pay sahiplerinin hakları ihlal edilirse, tenkis davası açmak süreye bağlıdır.”
Test Soruları (OSMY Tarzı – Çoktan Seçmeli)
1. Miras hukuku aşağıdaki hukuk dallarından hangisine girer?
A) Kamu hukuku
B) Ceza hukuku
C) Özel hukuk
D) İdare hukuku
E) Anayasa hukuku
Cevap: C
2. Tereke nedir?
A) Sadece taşınmaz mallar
B) Mirasçılara verilen belge
C) Miras bırakanın alacakları
D) Ölüm anındaki tüm malvarlığı
E) Sadece borçları
Cevap: D
3. Aşağıdakilerden hangisi saklı pay sahibidir?
A) Amca
B) Dayı
C) Altsoy
D) Komşu
E) Ev sahibi
Cevap: C
4. Mirasın reddi kaç gün (ay) içinde yapılmalıdır?
A) 1 gün
B) 7 gün
C) 1 ay
D) 3 ay
E) 6 ay
Cevap: D
5. Aşağıdakilerden hangisi atanmış mirasçıdır?
A) Evlat
B) Baba
C) Vasiyetle belirlenen kişi
D) Eş
E) Evlatlık
Cevap: C
6. Veraset ilamı hangi kurumlardan alınabilir?
A) Belediye ve noter
B) Noter ve sulh hukuk mahkemesi
C) Tapu müdürlüğü
D) Aile mahkemesi
E) İl özel idaresi
Cevap: B
7. Miras ne zaman açılır?
A) Vasiyet yazıldığında
B) Mirasçılar karar verdiğinde
C) Veraset ilamı çıkarıldığında
D) Ölüm gerçekleştiğinde
E) Tereke satıldığında
Cevap: D
8. Gaiplik kararı ile ilgili doğru olan hangisidir?
A) Ölüm belgesi gerekmez
B) Hiçbir zaman mirasçı atanamaz
C) Mirasçılar güvence göstermeden terekeye sahip olur
D) Gaiplik kararıyla miras açılır
E) Gaiplik mirası iptal eder
Cevap: D
9. Miras bırakanın saklı payları ihlal etmesi halinde açılacak dava nedir?
A) Ecrimisil
B) Tenkis
C) Tapu iptal
D) Gaiplik
E) Menfi tespit
Cevap: B
10. Aşağıdakilerden hangisi terekeye dahil değildir?
A) Ev
B) Araç
C) Bankadaki para
D) Çocuğun şahsi eşyası
E) Telif hakları
Cevap: D
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
