Mülkiyet Hakkı: Tanımı, Kazanılması ve Kaybedilmesi – Medeni Hukuk Ders Notu + ÖSYM Tarzı Test Soruları
Giriş
Mülkiyet hakkı, bireyin eşya üzerindeki en geniş ayni hakkıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 683 ve devamı maddelerinde düzenlenen bu hak, sahibine eşyayı kullanma, ondan yararlanma ve tasarruf etme yetkilerini tanır. Mülkiyet hakkı, hem bireysel özgürlüğün hem de ekonomik düzenin temel taşlarından biridir.
I. Mülkiyet Hakkının Tanımı ve İçeriği
Tanım
TMK m. 683’e göre:
“Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarruf etme yetkilerine sahiptir.”
Mülkiyet Hakkının Unsurları
- Kullanma Yetkisi (ius utendi): Malikin eşyayı fiilen kullanabilme hakkı
- Yararlanma Yetkisi (ius fruendi): Malın semerelerinden faydalanma hakkı (örneğin kiraya verip gelir elde etme)
- Tasarruf Yetkisi (ius abutendi): Malı devretme, bağışlama, satma, yok etme hakkı
II. Mülkiyet Türleri
1. Ferdi (Tekil) Mülkiyet
- Tek bir kişiye ait olan mülkiyettir.
- Malik tüm yetkileri münferiden kullanır.
2. Paylı Mülkiyet (Adi Ortaklık, TMK m. 688)
- Her bir ortağın belli pay oranı vardır.
- Her ortak payı üzerinde tasarrufta bulunabilir.
3. Elbirliği Mülkiyeti (İştirak Hâlinde Mülkiyet, TMK m. 701)
- Ortaklar arasında paylar belirli değildir.
- Ortaklar ancak birlikte karar alabilir.
- Miras ortaklığı buna örnektir.
III. Mülkiyetin Konusu
Mülkiyet hakkı hem taşınır hem de taşınmaz mallar üzerinde kurulabilir.
- Taşınmazlar: Arazi, arsa, bina
- Taşınırlar: Araç, altın, kitap
Ayrıca bir eşyanın tamamı ya da payı üzerinde de mülkiyet hakkı kurulabilir.
IV. Mülkiyet Hakkının Kazanılması
Mülkiyet hakkı aslen ya da devren kazanılabilir.
1. Aslen Kazanma
Malikin daha önce mevcut olmadığı durumlarda ortaya çıkar.
- İyiniyetli zilyedin kazanması (TMK m. 988)
- Sahipsiz malın zilyetliğini kazanma (TMK m. 767)
- İşleme ve birleşme (TMK m. 722-723)
- Kazandırıcı zamanaşımıyla kazanma (taşınmazda 10 yıl)
2. Devren Kazanma
Mevcut bir mülkiyetin başka kişiye geçmesiyle olur.
- Sözleşme (satış, bağışlama vb.)
- Miras
- Mahkeme kararı
- İcra yoluyla satış
Taşınmazlarda Devren Kazanmanın Şartı
Tapuya tescil şarttır (TMK m. 705). Ancak bazı istisnalar da vardır:
- Mahkeme kararıyla geçiş
- Kamulaştırma
- Mirasla intikal
V. Mülkiyet Hakkının Kaybedilmesi
Mülkiyet hakkı iradi veya irade dışı olarak sona erebilir.
1. İradi Kaybetme
- Satış veya bağışlama
- Takas
- Terk etme (mülkiyetten feragat)
2. İrade Dışı Kaybetme
- El koyma (örneğin kamulaştırma)
- Zamanaşımıyla kayıp
- Mahkeme kararıyla iptal
- Zorunlu icra
VI. Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması
Hukuki Sınırlamalar
- İmar planları
- Komşuluk hukuku kuralları
- Çevre koruma düzenlemeleri
Fiilî Sınırlamalar
- Coğrafi yapılar (örneğin bir arsanın dere kenarında olması)
- Yola terk zorunluluğu
VII. Mülkiyet Hakkının Korunması
Malik, mülkiyet hakkına yönelik her türlü haksız müdahaleye karşı hukuk yollarına başvurabilir.
1. İstihkak Davası (TMK m. 683)
- Malı elinde bulunduran kişinin, mülkiyet hakkı olmayan kişiden alınması talebi
2. Müdahalenin Men’i Davası
- Malikin malı üzerindeki hakkına yönelik müdahalenin durdurulması için açılır
3. Tazminat Davası
- Müdahale nedeniyle doğan zararlar için başvurulur
Yargıtay Kararları
Yargıtay 1. HD, 2022/4781 E., 2023/3124 K.
“Tapuda malik olarak görünen kişi, mülkiyet hakkına dayanarak istihkak talebinde bulunabilir. Bu hak, malın zilyedine karşı ileri sürülebilir.”
Yargıtay 14. HD, 2020/11802 E., 2021/4356 K.
“Kazandırıcı zamanaşımı ile mülkiyetin kazanılabilmesi için, malikin zilyetliğine 10 yıl süreyle kimsenin itiraz etmemiş olması gerekir.”
ÖSYM Tarzı Test Soruları
1. Aşağıdakilerden hangisi mülkiyet hakkının bir unsuru değildir?
A) Kullanma
B) Tasarruf
C) Yararlanma
D) El koyma
E) Sahip olma
Cevap: D
2. Elbirliği mülkiyeti ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Paylar bellidir
B) Her ortak payını tek başına satabilir
C) Ortaklar birlikte hareket eder
D) Bireysel karar alınabilir
E) Ortaklık sona ermez
Cevap: C
3. Mülkiyet hakkı nasıl bir haktır?
A) Nispi hak
B) Ayni hak
C) Kişisel hak
D) Görev hakkı
E) Zilyetlik hakkı
Cevap: B
4. Taşınmaz mülkiyetinin kazanılması için temel şart aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tanık beyanı
B) Zilyetlik
C) Tapu tescili
D) Yazılı sözleşme
E) Noter onayı
Cevap: C
5. Aslen kazanıma örnek aşağıdakilerden hangisidir?
A) Satın alma
B) Bağış
C) Miras
D) Sahipsiz malın sahiplenilmesi
E) Taksitli satış
Cevap: D
6. Miras yoluyla mülkiyet kazanımı hangi türdedir?
A) Aslen kazanım
B) Devren kazanım
C) İradi kayıp
D) İrade dışı kayıp
E) Zamanaşımı
Cevap: B
7. Paylı mülkiyetin en önemli özelliği nedir?
A) Payların gizli olması
B) Tescil gerektirmemesi
C) Her pay sahibinin bağımsız hareket edebilmesi
D) Kararlar oybirliğiyle alınması
E) Hakların devredilememesi
Cevap: C
8. Mülkiyet hakkının sınırlandırılması aşağıdaki hangi gerekçeyle olur?
A) Mirasın geçişi
B) Malın kaybı
C) Kamu yararı
D) Tazminat
E) Tapu kaydı
Cevap: C
9. İstihkak davası neyi amaçlar?
A) Mirasın paylaşılmasını
B) Zararın tazminini
C) Tapu iptalini
D) Malın geri alınmasını
E) Zilyetliğin kurulmasını
Cevap: D
10. Kazandırıcı zamanaşımı süresi taşınmazlarda kaç yıldır?
A) 5
B) 10
C) 15
D) 20
E) 30
Cevap: B
Bu içerik, Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
