Tüm Yazılar1. Sınıf Hukuk Ders NotlarıGİRİŞ: ROMA HUKUKUNUN TEMELLERİHukuk Ders NotlarıRoma Hukuku
Roma Hukukunun Dönemleri ve Özellikleri
Yüzyıllar Süren Hukuki Evrimin Aşamaları ve Ayırt Edici Nitelikleri
1. Giriş: Roma Hukukunun Zaman İçindeki Evrimi
Roma Hukuku, yaklaşık bin yıl süren bir tarihsel süreç içerisinde gelişmiş, farklı sosyal ve siyasal dönemlerde farklılaşmıştır. Bu uzun süreli hukuk gelişimi, klasik anlamda dört ana döneme ayrılarak incelenir:
- Krallık Dönemi (M.Ö. 753–509)
- Cumhuriyet Dönemi (M.Ö. 509–27)
- İmparatorluk Dönemi (M.Ö. 27 – M.S. 565)
- Justinianus Dönemi (M.S. 527–565)
Her dönem, Roma’nın sosyal yapısı, siyasal rejimi ve hukuk sistemine yaklaşımı açısından kendine özgü özellikler taşır.
2. Krallık Dönemi (M.Ö. 753–509)
📌 Özellikleri:
- Roma’nın ilk siyasal yapısı monarşidir.
- Hukuk yazılı değil, örf ve adetlere (mos maiorum) dayalıdır.
- Hukukun kaynağı, kralın iradesi ve dini inançlardır.
- Kral, yargıçlık, yasama ve yürütme yetkilerini aynı anda elinde bulundurur.
- Patrici-pleb ayrımı hukuki düzeyde belirgindir.
Bu dönem, daha çok hukukun kutsal bir güç tarafından temsil edildiği, yani tanrısal ve keyfî bir boyutta uygulandığı bir dönemdir.
3. Cumhuriyet Dönemi (M.Ö. 509–27)
📌 Özellikleri:
- Krallığın kaldırılmasıyla birlikte Res Publica (Cumhuriyet) yönetimi başlar.
- Halkın temsilcileri olan magistratuslar (konsüller, pretorlar) yürütme gücünü paylaşır.
- Hukuk, ilk kez On İki Levha Kanunları ile yazılı hâle getirilir.
- Pleb sınıfı siyasal ve hukuki haklar elde etmeye başlar.
- Pretor edictaları ve senato kararları hukuk yaratıcı rol üstlenir.
- Hukukçuların yorumları önem kazanmaya başlar.
Bu dönem, Roma Hukuku’nun en dinamik ve yapısal dönüşümün yaşandığı dönemdir. Sistematizasyonun temelleri atılır.
4. İmparatorluk Dönemi (M.Ö. 27 – M.S. 565)
📌 Özellikleri:
- Tek adam yönetimi başlar; ilk imparator Augustus’tur.
- Yasama, yürütme ve yargı yetkileri imparatorun şahsında toplanır.
- Hukuk kaynağı olarak constitutiones principis (imparator fermanları) öne çıkar.
- Lex Cita ile seçkin hukukçuların görüşleri bağlayıcı hâle gelir.
- İmparatorluk döneminin ilerleyen aşamasında mutlakiyet ve merkeziyetçi yapı hâkim olur.
Bu dönem, hukukun merkezileştiği, sistematik bir hale geldiği ama aynı zamanda siyasi iradenin gölgesinde kaldığı bir dönemdir.
5. Justinianus Dönemi (M.S. 527–565)
📌 Özellikleri:
- Bizans İmparatoru Justinianus, Roma hukukunu derleyip sistematize eder.
- Corpus Iuris Civilis adlı eser hukuk tarihinin en büyük derlemesidir.
- Hukuk tamamen tek bir sistem altında toplanır.
- Bu derleme dört ana parçadan oluşur: Institutiones, Digesta, Codex, Novellae.
- Bu dönemde hukuk hem öğretisel hem pozitif bir değer kazanır.
Justinianus Dönemi, Roma Hukuku’nun en üst düzey sistematikleştirilmiş ve evrensel hale getirilmiş halidir.
6. Dönemlerin Karşılaştırmalı Özeti
| Dönem | Siyasal Yapı | Hukukun Kaynağı | Hukuki Sistem |
|---|---|---|---|
| Krallık | Monarşi | Kral ve örf | Sözlü, kutsal |
| Cumhuriyet | Seçimli yönetim | Meclisler, pretorlar | Yazılı hukuk başlar |
| İmparatorluk | Tek adam | İmparator fermanları | Merkezileşmiş hukuk |
| Justinianus | Mutlak monarşi | Derlenmiş hukuk | Sistematik kodifikasyon |
7. Roma Hukuku Dönemlerinin Modern Hukuka Katkısı
- Kural ve kurum bilinci Cumhuriyet döneminde başlamıştır.
- Merkezi yönetimin hukukla ilişkisi İmparatorluk döneminde gelişmiştir.
- Hukukun sistemleştirilmesi Justinianus döneminde zirveye ulaşmıştır.
- Modern medeni hukuk sistemlerinin yapısı büyük ölçüde bu dönemlere dayanır.
🔗 Tüm Roma Hukuku Ders Notları için:
📎 Roma Hukuku – www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
Hazırlayan: Avukat Gökhan Yağmur – www.gokhanyagmur.com
📘 Test – Roma Hukukunun Dönemleri ve Özellikleri
- Aşağıdakilerden hangisi Roma Krallık döneminin bir özelliğidir?
A) Yazılı yasaların olması
B) Halk meclislerinin yasa yapması
C) Kralın dini lider olması
D) Justinianus’un reformları
E) Hukukun laikleşmesi - On İki Levha Kanunları hangi dönemde kabul edilmiştir?
A) Krallık
B) Cumhuriyet
C) İmparatorluk
D) Justinianus
E) Geç Roma - Cumhuriyet döneminde hukuk sistemini etkileyen en önemli gelişme hangisidir?
A) Edictum’un kaldırılması
B) İmparatorun yetkilerinin sınırlanması
C) On İki Levha Kanunları’nın ilanı
D) Lex Cita’nın yürürlüğe girmesi
E) Yargıçların atanması - İmparatorluk döneminde hukuk kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Plebiscitum
B) Senato kararları
C) Edictum
D) Constitutiones Principis
E) İncil - Lex Cita hangi döneme aittir?
A) Krallık
B) Cumhuriyet
C) Erken İmparatorluk
D) Geç İmparatorluk
E) Cumhuriyetin başlangıcı - Corpus Iuris Civilis hangi dönemde oluşturulmuştur?
A) Krallık
B) Cumhuriyet
C) Geç İmparatorluk
D) Justinianus
E) Orta Çağ - Aşağıdakilerden hangisi Justinianus Dönemi’nin bir özelliğidir?
A) Hukukun yalnızca dini olması
B) Hukukun sadece sözlü kaynaklara dayanması
C) Hukukun sistematik şekilde kodifiye edilmesi
D) Pretor edictalarının egemen olması
E) İmparatorluk kurumunun kaldırılması - Roma Hukuku’nun sistemli bir bilim haline geldiği dönem hangisidir?
A) Krallık
B) Cumhuriyet
C) Geç İmparatorluk
D) Justinianus
E) Orta Çağ - Aşağıdakilerden hangisi İmparatorluk dönemi hukukçularındandır?
A) Cicero
B) Ulpianus
C) Tarquinius
D) Scaevola
E) Romulus - Roma Hukuku’nun dönemleri incelenirken öncelikli olarak hangi kriter dikkate alınır?
A) Coğrafi genişlik
B) Dini yapı
C) Siyasal rejim değişikliği
D) Askeri sistem
E) Ticaret yoğunluğu
