Kamu Hukuku – Hukuka Giriş (Hukuk Başlangıcı) Ders Notları
Hukukun temel ayrımlarından biri olan kamu hukuku – özel hukuk ayrımı içerisinde, kamu hukuku; devletin bireylerle ve diğer kamu tüzel kişileriyle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk dalı olarak tanımlanır. Bu ilişkide devlet, egemenlik yetkisiyle (imperium) hareket eder. Birey ile devlet arasında eşitlikten ziyade üstünlük ve yaptırım gücü ilişkisi söz konusudur.
Bu kapsamlı ders notunda kamu hukukunun tanımı, özellikleri, dalları, özel hukukla farkları ve örnek uygulama alanları detaylı biçimde ele alınacaktır.
⚖️ Kamu Hukukunun Tanımı
📌 Kamu hukuku, devletin ve kamu tüzel kişiliklerinin, bireyler ve diğer kamu kurumlarıyla olan ilişkilerini düzenleyen, kamu yararını gözeten ve kamu gücünü (egemenliği) kullanan hukuk dalıdır.
Devletin otoritesini kullanarak taraf olduğu tüm işlemler kamu hukukunun konusuna girer. Bu işlemlerde taraflar arasında eşitlik değil, hiyerarşi söz konusudur.
📌 Kamu Hukukunun Özellikleri
- Devletin üstün pozisyonda olduğu bir hukuk dalıdır.
- Kurallar emredici niteliktedir, taraflar bu kuralları değiştiremez.
- İhlal hâlinde cezai, idari veya yargısal yaptırımlar söz konusudur.
- Kamu yararı, kamu hukukunun temel ilkesidir.
- Taraflar arasındaki ilişki eşitlik değil; üstünlük-itaat ilişkisine dayanır.
- Uyuşmazlıklar genellikle resen incelenir, devlet birey karşısında otomatik olarak korunur.
🏛️ Kamu Hukuku Dalları
Kamu hukuku, kendi içinde farklı alt dallara ayrılır. Bu dallar, devletin farklı işlevlerine göre tasnif edilir.
1. Anayasa Hukuku
- Devletin temel teşkilat yapısını ve birey-devlet ilişkilerini düzenler.
- Yasama, yürütme ve yargı erklerinin yetki alanlarını belirler.
- Temel hak ve özgürlüklerin anayasal güvencelerini içerir.
2. Ceza Hukuku
- Suç teşkil eden fiilleri, bu fiillere uygulanacak yaptırımları ve ceza sorumluluğunu belirler.
- Devletin cezalandırma yetkisi esastır.
- Cezalar: hapis, adli para cezası, güvenlik tedbirleri vb.
3. İdare Hukuku
- İdarenin kuruluşunu, işleyişini, kamu hizmetlerinin yürütülmesini düzenler.
- Kamu görevlileri, kamu malları, kamu hizmeti ilkeleri bu alanın konusudur.
4. Vergi Hukuku
- Devletin vergi koyma, toplama ve denetleme yetkisini düzenler.
- Mükellefin hak ve yükümlülükleri, vergi yargısı bu hukuk dalının konusudur.
5. Ceza Muhakemesi Hukuku
- Ceza davalarının nasıl yürütüleceğini, delil toplama ve yargılama süreçlerini düzenler.
- Savcı, sanık, müdafi, mahkeme gibi taraflar arasındaki ilişkiler burada düzenlenir.
6. İcra-İflas Hukuku (Tartışmalıdır)
- Her ne kadar borç ilişkisinden doğan bir süreç olsa da kamu otoritesinin müdahalesi sebebiyle karma nitelik gösterir.
7. Kamu Uluslararası Hukuku
- Devletlerarası ilişkileri, antlaşmaları ve uluslararası kuruluşları düzenler.
🧮 Kamu Hukuku ile Özel Hukuk Arasındaki Farklar
| Kriter | Kamu Hukuku | Özel Hukuk |
|---|---|---|
| Taraflar | Devlet ve birey/kamu kurumu | Bireyler ve/veya tüzel kişiler |
| Tarafların konumu | Devlet üstün durumdadır | Taraflar eşittir |
| Kuralların niteliği | Emredici | Çoğunlukla tamamlayıcı |
| Amaç | Kamu yararını korumak | Bireysel menfaatleri düzenlemek |
| Uyuşmazlık çözümü | Ceza mahkemesi, idare mahkemesi | Asliye hukuk, sulh hukuk mahkemesi |
📌 Kamu Hukuku Kurallarının Özellikleri
- Yorumlanamaz: Kanun açıkça ne diyorsa o uygulanır.
- Sözleşmeyle değiştirilemez: Taraflar kamu hukukunu bertaraf edemez.
- Geriye yürüme yasağı vardır: Suç ve cezada geçmişe dönük kıyas yapılamaz.
- Resen uygulanır: Hakim, tarafların talebi olmadan da davaya müdahil olabilir.
- Kamu düzenine ilişkindir: Devletin varlığı ve işleyişi için zorunludur.
🎯 Kamu Hukukunun Amacı
- Kamu düzenini sağlamak
- Devlet otoritesini korumak
- Bireylerin güvenliğini sağlamak
- Toplumun genel menfaatlerini gerçekleştirmek
📌 Sonuç
Kamu hukuku, devletin bireyler ve kurumlarla olan ilişkilerini düzenleyen; emredici, yaptırıma dayalı ve kamu yararını temel alan bir hukuk dalıdır. Hukuka Giriş dersi kapsamında kamu hukuku, hukuki sistemin devlete dair boyutunu anlamak açısından kritik öneme sahiptir.
📎 Tüm Hukuk Ders Notlarına Buradan Ulaşabilirsiniz:
👉 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
✉️ Hazırlayan: Avukat Gökhan Yağmur – 0542 157 06 34
🌐 www.gokhanyagmur.com
📝 OSMY Tarzı 10 Test Sorusu: Kamu Hukuku
- Aşağıdakilerden hangisi kamu hukuku kapsamında yer alır?
A) Ticaret Hukuku
B) Borçlar Hukuku
C) Ceza Hukuku
D) Miras Hukuku
E) Medeni Hukuk
✅ Cevap: C - Kamu hukukunda taraflar arasındaki ilişki nasıldır?
A) Eşitlik temellidir
B) Ticari dengelere dayanır
C) Sözleşme serbestisi esastır
D) Devlet üstün konumdadır
E) Taraflar serbestçe kural koyabilir
✅ Cevap: D - Aşağıdakilerden hangisi kamu hukukunun özelliklerinden değildir?
A) Emredici kurallar içerir
B) Kamu yararını korur
C) Taraflar arasında eşitlik vardır
D) Devlet egemenlik yetkisi kullanır
E) Yaptırıma bağlanmıştır
✅ Cevap: C - Ceza yargılaması hangi hukuk dalına girer?
A) Özel hukuk
B) Kamu hukuku
C) Karma hukuk
D) Anayasa dışı hukuk
E) Uluslararası hukuk
✅ Cevap: B - Anayasa hukuku aşağıdakilerden hangisini düzenlemez?
A) Yasama-yürütme-yargı ilişkisini
B) Devletin temel teşkilat yapısını
C) Bireylerin özel borç ilişkilerini
D) Temel hak ve özgürlükleri
E) Cumhurbaşkanlığı sistemini
✅ Cevap: C - Aşağıdakilerden hangisi kamu hukukunun amacı değildir?
A) Kamu düzenini sağlamak
B) Birey haklarını korumak
C) Devletin işleyişini düzenlemek
D) Ticari kârı artırmak
E) Toplum menfaatini korumak
✅ Cevap: D - Vergi Hukuku hangi hukuk dalının altındadır?
A) Ticaret Hukuku
B) Özel Hukuk
C) Kamu Hukuku
D) Miras Hukuku
E) Medeni Hukuk
✅ Cevap: C - Kamu hukuku kuralları hakkında hangisi yanlıştır?
A) Emredici niteliktedir
B) Geriye yürüyebilir
C) Taraflarca değiştirilemez
D) Kamu düzenine ilişkindir
E) Hâkim tarafından re’sen uygulanır
✅ Cevap: B - Aşağıdakilerden hangisi karma hukuk dalı sayılır?
A) Ceza Hukuku
B) Ticaret Hukuku
C) İş Hukuku
D) Miras Hukuku
E) Borçlar Hukuku
✅ Cevap: C - Kamu hukuku ile özel hukuk ayrımı ilk olarak hangi hukuk sisteminde ortaya çıkmıştır?
A) Osmanlı Hukuku
B) İngiliz Hukuku
C) Roma Hukuku
D) İslam Hukuku
E) Amerikan Hukuku
✅ Cevap: C
