Tüm Yazılar1. Sınıf Hukuk Ders NotlarıHukuk Ders NotlarıRoma Hukuku
Roma Hukukunda Evlat Edinme ve Evlatlık Kurumu: Adoptio ve Adrogatio
(Soyun Devamı, Aile Hiyerarşisi ve Hukukî Bağlılıklar)
📌 Giriş: Neden Evlat Edinilir?
Roma toplumunda evlat edinmenin amacı, günümüzdeki gibi yalnızca duygusal ya da sosyal değil, hukukî ve siyasî gerekçelere dayanır:
- Soyun devam ettirilmesi,
- Aile mal varlığının korunması,
- Pater familias’ın yerini alacak bir varisin belirlenmesi,
- Aile adının sürdürülmesi,
- Miras hakkının devri gibi pratik ihtiyaçlar evlat edinmeyi gerekli kılmıştır.
🧒 1. Adoptio – Aile Reisinin Yetkisi Altına Alma
Adoptio, alieni iuris yani başka bir pater familias’ın otoritesi altında olan bir bireyin, başka bir ailenin otoritesi altına alınmasıdır.
Özellikleri:
- Evlat edinilen kişi artık kendi ailesiyle tüm hukukî bağlarını kaybeder.
- Yeni ailesinin alieni iuris bireyi olur.
- Mal varlığı, yeni pater familias’ın kontrolüne geçer.
- Genellikle çocuk yaştaki erkek bireyler tercih edilir.
- Biyolojik babanın izni ve devletin onayı gerekir.
Süreç:
- Pretor önünde gerçekleştirilir.
- Kimi zaman “mancipatio” (el satımı) yoluyla yapılır.
- Eski ailesiyle tüm hukukî bağlar kopar.
📌 Amaç: Kendi oğluna sahip olmayan bir pater familias’a varis kazandırmak.
👴 2. Adrogatio – Bağımsız Bireyin Evlat Edinilmesi
Adrogatio, sui iuris yani kendi başına bağımsız olan bir bireyin başka bir pater familias’ın otoritesi altına girmesidir.
Farkı:
- Evlat edinilen kişi de başlı başına bir aile reisidir.
- Kendi ailesi, mülkleri ve patria potestas hakkı vardır.
- Bu haklarını bırakıp tamamen başka bir ailenin otoritesine girer.
Şartları:
- Devletin onayı gereklidir (eski dönemlerde halk meclisi – comitia curiata izni gerekiyordu).
- Aile reisinin hakkından feragat ettiği anlamına gelir.
- Kendi çocukları varsa, onlar da yeni pater familias’a bağlanır.
📌 Amaç: Bazen yaşlı ya da çocuksuz bireylerin mirasını devretmesi, ailesinin devamı için başka bir güçlü aileye bağlanmasıdır.
⚖️ Adoptio ve Adrogatio Arasındaki Farklar
| Özellik | Adoptio | Adrogatio |
|---|---|---|
| Kimi kapsar? | Alieni iuris (başkasının otoritesindeki birey) | Sui iuris (bağımsız birey) |
| Kim evlat edinilir? | Çocuk ya da genç erkek | Başlı başına aile reisi |
| Yetki | Pretor onayı yeterli | Halk meclisi ya da imparator onayı gerekir |
| Ailenin durumu | Yeni ailenin parçası olur | Kendi ailesini sona erdirip yeni aileye katılır |
| Mülkiyet | Malvarlığı yeni aileye geçer | Malvarlığı ve otorite devredilir |
💡 Hukukî Sonuçlar
- Evlat edinilen kişi artık yeni ailesinin mirasçısıdır.
- Eski aile ile hukukî bağları kopar.
- Yeni pater familias’ın otoritesi altına girer.
- Evlilik, miras, velayet gibi konularda haklar değişir.
⚖️ Modern Hukuka Etkileri
- Türk Medeni Kanunu’nda da evlat edinme kurumu benzer sonuçlar doğurur.
- Ancak günümüzde:
- Duygusal bağ ön plandadır,
- Kişilik hakları korunur,
- Evlat edinme, mal varlığı değil çocuk koruma temellidir.
- Roma’da ise evlat edinme, aile yapısını sürdürmek ve mülkü yönetmek odaklıydı.
🔗 Tüm Roma Hukuku Ders Notları için:
📎 Roma Hukuku Ders Notları – www.gokhanyagmur.com.tr
Hazırlayan: Avukat Gökhan Yağmur – www.gokhanyagmur.com
📘 Test – Adoptio ve Adrogatio
- Adoptio ne anlama gelir?
A) Kadının kocaya bağlanması
B) Özgür bireyin köleleştirilmesi
C) Başka bir ailenin çocuğunu evlat edinme
D) Vatandaşlık verilmesi
E) Mal bağışlama - Adrogatio hangi bireyi kapsar?
A) Köle
B) Kadın
C) Sui iuris kişi
D) Alieni iuris çocuk
E) Roma vatandaşı olmayan kişi - Adrogatio ile evlat edinilen kişi ne yapar?
A) Eski ailesini korur
B) Bağımsız kalır
C) Aile reisliğinden vazgeçer
D) Vatandaşlıktan çıkar
E) Konsül olur - Adoptio ile ne olur?
A) Kadın boşanır
B) Köle azat edilir
C) Aile otoritesi altına girilir
D) Vatandaşlık kaybedilir
E) Pretor yargılama yapar - Evlat edinme hangi otoriteyle gerçekleşir?
A) Konsül kararıyla
B) Pretor onayıyla (Adoptio)
C) Plebiscitum ile
D) Dini törenle
E) Vergi ödemesiyle - Adrogatio’da kimlerin onayı gerekir?
A) Pretor
B) Konsül
C) Halk meclisi ya da imparator
D) Evlatlık veren baba
E) Yalnız senato - Adoptio ne tür kişileri kapsar?
A) Sui iuris bireyleri
B) Köleleri
C) Kadınları
D) Alieni iuris çocukları
E) Evli kadınları - Adrogatio’nun sonucu nedir?
A) Ailenin bölünmesi
B) Ailenin sona ermesi ve başka aileye geçiş
C) Vatandaşlıktan çıkma
D) Mirastan mahrumiyet
E) Kendi malını koruma - Evlat edinilen kişinin malı ne olur?
A) Devlete geçer
B) Kendisine kalır
C) Eski ailesine döner
D) Yeni pater familias’a geçer
E) Kiliseye bağışlanır - Evlat edinmenin temel amacı nedir?
A) Yetim çocuklara yardım
B) Soyun devamı ve miras planlaması
C) Köleliği sona erdirme
D) Kadının özgürleşmesi
E) Askerlik yükümlülüğü
