Türk Medeni Hukukuna Roma Hukukunun Yansımaları
Roma Hukuku, günümüzde doğrudan uygulanmasa da özellikle Kıta Avrupası hukuk sistemleri üzerinde derin ve kalıcı etkiler bırakmış; bu etki dolaylı yollardan Türk Medeni Hukuku’na da taşınmıştır. Roma’nın mülkiyet, borçlar, kişiler ve aile hukuku alanındaki düzenlemeleri, bugünkü medeni hukuk kurallarının tarihsel temelini oluşturur.
Türk Medeni Kanunu’nun 1926 yılında İsviçre Medeni Kanunu’ndan alınması, bu etkileşimi güçlendirmiştir. Zira İsviçre Hukuku da Roma Hukuku’nun sistematiğini ve kavramlarını esas almıştır.
🧾 1. Roma Hukuku – Türk Medeni Hukuku İlişkisi
📌 A) Doğrudan Değil, Dolaylı Etki
- Roma Hukuku, Türk hukuk sistemine doğrudan değil, İsviçre ve Alman hukuku üzerinden dolaylı olarak etki etmiştir.
- Türk Medeni Kanunu (1926), İsviçre Medeni Kanunu’ndan; İsviçre sistemi ise Roma Hukuku’nu esas alan Alman hukukundan etkilenmiştir.
🏛️ 2. Roma Hukuku’ndan Gelen Kavramlar
✅ a. Kişiler Hukuku:
- Roma’daki “hak ehliyeti” (capacitas) ve “fiil ehliyeti” (caput) kavramları, bugün TMK’da yer alan ehliyet tanımlarının temelini oluşturur.
- “Pater familias” kavramı modern aile hukukundaki aile reisliği anlayışına evrilmiştir.
✅ b. Ayni Haklar:
- “Dominium” (mülkiyet hakkı) kavramı → TMK 683 vd.
- “Servitus” (irtifak hakkı) → TMK 753 vd.
- “Zilyetlik” (possessio) → TMK 973 vd.
✅ c. Borçlar Hukuku:
- Roma Hukuku’ndaki “obligatio” kavramı, bugünkü borç ilişkisinin temelini oluşturur.
- Sözleşmelerin doğması, ifası, sona ermesi gibi yapılar Roma’daki “contractus” sisteminden türemiştir.
- Haksız fiil ve sebepsiz zenginleşme kavramları Roma’daki actio iniuriarum ve condictio indebiti ile örtüşür.
✅ d. Miras Hukuku:
- Roma’da “testamentum” ile yapılan vasiyet, TMK’da yer alan ölüme bağlı tasarrufların öncüsüdür.
- Yasal mirasçılık, saklı pay gibi kavramlar Roma’da da mevcuttur.
⚙️ 3. Roma Sistemi ile TMK Sistematiği Arasındaki Benzerlikler
| Roma Hukuku Sistematiği | Türk Medeni Hukuku Sistematiği |
|---|---|
| Personae (Kişiler) | Kişiler Hukuku |
| Res (Eşyalar) | Ayni Haklar |
| Obligationes (Borçlar) | Borçlar Hukuku |
| Hereditas (Miras) | Miras Hukuku |
📘 4. Modern Türk Hukukunda Roma Ruhu
🔹 Sistematik Yaklaşım:
Roma Hukuku, ilk kez hukuku sistematikleştirmiştir. TMK da bu anlayışla bölümler halinde düzenlenmiştir.
🔹 Kavram Birliği:
Kavramlar açık, net ve evrenseldir. Örneğin “mülkiyet” kavramı Roma’daki dominium ile aynı esaslara dayanır.
🔹 Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı:
Roma Hukuku’nda temel ahlaki bir ilke olan “neminem laedit qui suo iure utitur” yani “kendi hakkını kullanan kimse zarar vermez” ilkesi TMK’da hakkın kötüye kullanılmasını yasaklayan hükme dönüşmüştür (TMK 2).
🧠 5. Roma Hukuku’nun Eğitimdeki Rolü
Türkiye’de hukuk fakültelerinde Roma Hukuku dersi, bir “pozitif hukuk” dersi olmaktan çok, hukuki düşünme tarzını ve kavram sistematiğini öğretmeye yönelik bir temel ders niteliğindedir. Bu da onun Türk Medeni Hukuku’ndaki etkisinin ne denli derin olduğunu gösterir.
📝 ÖSYM Tarzı 10 Test Sorusu
1. Türk Medeni Hukuku’nun temel kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fransız Medeni Kanunu
B) Roma Hukuku
C) İsviçre Medeni Kanunu
D) Alman Medeni Kanunu
E) İtalyan Medeni Kanunu
🟩 Doğru Cevap: C
2. Aşağıdakilerden hangisi Roma Hukuku kökenli bir kavram değildir?
A) Dominium
B) Possessio
C) Testamentum
D) Zorunlu arabuluculuk
E) Obligatio
🟩 Doğru Cevap: D
3. Roma’da mülkiyet hakkı ne adla anılırdı?
A) Obligationes
B) Dominium
C) Familia
D) Negotium
E) Testamentum
🟩 Doğru Cevap: B
4. Hak ehliyeti kavramının Roma’daki karşılığı nedir?
A) Ius civile
B) Caput
C) Res nullius
D) Actio
E) Iudex
🟩 Doğru Cevap: B
5. Hakkın kötüye kullanılmaması ilkesi TMK’nın kaçıncı maddesinde yer alır?
A) 1
B) 2
C) 5
D) 6
E) 10
🟩 Doğru Cevap: B
6. Roma’da sözleşmelerin doğurduğu yükümlülükler ne adla anılırdı?
A) Actio
B) Delictum
C) Obligatio
D) Condictio
E) Res mancipi
🟩 Doğru Cevap: C
7. Türk Medeni Hukuku hangi hukuk sistemine dahildir?
A) Anglo-Sakson Hukuku
B) İslami Hukuk
C) Kıta Avrupası Hukuku
D) Sosyalist Hukuk
E) Common Law
🟩 Doğru Cevap: C
8. Roma Hukuku’nda “servitus” neyi ifade eder?
A) Borç ilişkisini
B) Hakkın kötüye kullanılmasını
C) İrtifak hakkını
D) Mirasçılığı
E) Zilyetliği
🟩 Doğru Cevap: C
9. Aşağıdakilerden hangisi Roma Hukuku’nun Türk Medeni Hukuku’na etkilerinden biridir?
A) Mahkemelerin kurulma şekli
B) Ceza infaz sistemi
C) Mülkiyetin sınırları
D) Oy hakkının genişliği
E) Askeri yapı
🟩 Doğru Cevap: C
10. Roma’da aile reisi kavramı hangi adla anılır?
A) Pater familias
B) Reus
C) Actor
D) Iudex
E) Capitis
🟩 Doğru Cevap: A
📌 Tüm Roma Hukuku ve Medeni Hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
✍️ Hazırlayan: Avukat Gökhan Yağmur
📞 0542 157 06 34
🌐 Tüm içerikler için: www.gokhanyagmur.com
