Roma Hukukunda Vesayet ve Kayyımlık: Tutela ve Cura

📌 Giriş: Ehliyeti Sınırlı Kişilerin Korunması

Roma’da bazı bireyler yaşları, cinsiyetleri ya da akıl sağlıkları sebebiyle işlem yapamazdı. Bu kişilerin hak kaybı yaşamaması için iki sistem kurulmuştur:

• Tutela (vesayet)
• Cura (kayyımlık)

Bu sistemler bugünkü medeni hukukta da karşılığını bulur.

---

👦 1. Tutela – Vesayet

Kimler için uygulanır?

• Ergenlik yaşına gelmemiş erkek çocuklar
• Sui iuris kadınlar

Türleri:

• Tutela impuberum: Henüz puberes olmayan erkek çocuklar için.
• Tutela mulierum: Yetişkin kadınlar için; kadınların işlem yaparken tutor iznine ihtiyaçları vardır.

Vesayet Eden: Tutor

• Aileden seçilir, yoksa devlet atar.
• Görevi onur sayılır, reddi mümkün değildir.

---

🧠 2. Cura – Kayyımlık

Kimler için?

• Akıl hastaları (furiosi)
• Savurganlar (prodigi)
• 25 yaş altı gençler (minores)

Curator adı verilen kişi, bu bireylerin işlemlerini yürütür veya onaylar.

Özellikleri:

• Sui iuris olmalarına rağmen sınırlı ehliyetle işlem yapmaları engellenir.
• Kayyımlık geçici ya da sürekli olabilir.

---

📌 Farklar Tablosu

Özellik	Tutela	Cura
Kapsam	Çocuklar, kadınlar	Akıl hastaları, savurganlar
Atama Yeri	Aile veya devlet	Devlet (praetor)
Yaş Sınırı	14 yaş altı / Kadınlar	25 yaş altı ve üstü
Temsil Gücü	Onay verir	Bizzat işlem yapar

---

⚖️ Modern Hukuka Etkisi

• Velayet, vasi ve kayyım kavramları Roma’daki tutela ve cura’dan türemiştir.
• Kadınların vesayet altında olması uygulaması modern hukukta kaldırılmıştır.
• Bugünkü medeni hukukta benzer sistemler korunmaktadır.

---

📘 Test – Vesayet ve Kayyımlık (Tutela ve Cura)

1. Tutela nedir?
   A) Ticari işlem türü
   B) Cezalandırma yöntemi
   C) Fiil ehliyeti olmayan kişilere yasal temsil
   D) Evlat edinme işlemi
   E) Miras paylaşımı
2. Tutela impuberum kimler içindir?
   A) Yetişkin kadınlar
   B) Köleler
   C) Puberes olmayan çocuklar
   D) Askerî personel
   E) Pretorlar
3. Tutela mulierum kimlere uygulanır?
   A) Sui iuris erkeklere
   B) Ergin kadınlara
   C) Mirasçılara
   D) Savurganlara
   E) Vatandaş olmayanlara
4. Curator kimdir?
   A) Vesayet altındaki kişi
   B) Kadı
   C) Kayyım
   D) Senatör
   E) Pretor yardımcısı
5. Cura prodigi kimler için atanır?
   A) Kadınlar
   B) Çocuklar
   C) Savurganlar
   D) Tapınak görevlileri
   E) Vergi borçluları
6. Kayyımlıkta temsil yetkisi nasıldır?
   A) Sadece danışmanlık
   B) Tam yetkiyle işlem yapar
   C) Yetkisi yoktur
   D) Vesayetle aynıdır
   E) Senato adına çalışır
7. Tutela sisteminde hangi yaş önemli eştir?
   A) 7
   B) 14
   C) 18
   D) 21
   E) 25
8. Cura minorum neyi ifade eder?
   A) Ergin kadınlar
   B) 25 yaş altı gençler
   C) Askeri öğrenciler
   D) Pretor yardımcıları
   E) Köleler
9. Vesayet ve kayyımlık arasındaki fark nedir?
   A) Vesayet kamuya aittir
   B) Kayyımlık sadece kadınlar içindir
   C) Vesayet yaş, kayyımlık zihinsel yeterliliğe göre belirlenir
   D) Her ikisi de aynıdır
   E) Vesayet yalnızca Roma dışındakiler içindir
10. Akıl hastaları için atanan kişi kimdir?
    A) Tutor
    B) Dominus
    C) Curator furiosi
    D) Civitas
    E) Edictor