Uyuşturucu Madde Ticaretine Yardım Etme Suçu (TCK 39) – Cezası, Unsurları ve Yargıtay Kararları
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçuna Yardım Etme Nedir? (TCK m.188 – TCK m.39)
Uyuşturucu Madde Ticaretine Yardım Etme Suçu – Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesinde tanımlanan uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu, sadece bu maddeyi doğrudan gerçekleştiren failler için değil, aynı zamanda bu suça yardım eden kişiler için de hukuki sorumluluk doğurmaktadır. Bu kapsamda, TCK’nın 39. maddesi uyarınca, bir kişinin uyuşturucu madde ticaretine katkı sunması, yani fiil öncesinde, işleniş anında veya sonrasında suça destek vermesi durumunda “yardım eden” sıfatıyla cezai yaptırıma tabi tutulması mümkündür.
Ancak burada önemli bir ayrım yapılmalıdır: Yardım eden, yalnızca destek olan kişi konumundadır; fiilin doğrudan icrasında yer almamış olmalıdır. Eğer kişinin katkısı uyuşturucu ticareti fiilinin doğrudan işlenmesine yönelik bir kontrol ve yönlendirme içeriyorsa, bu durumda artık sadece yardım eden değil, müşterek fail (ortak fail) olarak cezalandırılması söz konusu olur.
Yardım Etme ile Müşterek Fail Arasındaki Sınır
Bir örnek üzerinden açıklamak gerekirse: Uyuşturucu sevkiyatı sırasında belirli bir kavşakta polis kontrolü olup olmadığını haber veren kişi, yalnızca suça yardım eden sıfatıyla cezalandırılır. Buna karşılık, aracın güzergâhını sürekli takip edip, sevkiyatı yapan kişiye riskli bölgelerle ilgili düzenli bilgi ileten, adeta suçun bir parçası gibi hareket eden şahıs artık müşterek faildir. Çünkü bu kişi, suçun işlenişine aktif bir katkı sağlamaktadır.
Uyuşturucu Suçuna Yardım Etmenin Şartları
Uyuşturucu madde ticaretine yardım etme suçunun oluşması için, yardım eden kişinin uyuşturucunun doğrudan temini, taşınması, ambalajlanması veya piyasaya sunulması gibi faaliyetlerin dışında kalması gerekir. Yani bu kişi, doğrudan ticaret eylemine katılmaksızın, suçun işlenmesini kolaylaştıran eylemlerde bulunmuş olmalıdır.
Burada uyuşturucu maddenin türü – ister esrar, ister eroin, kokain, ecstasy, bonzai veya başka bir sentetik madde olsun – suça yardım etme fiilinin oluşumuna etki etmez. Yani kullanılan madde ne olursa olsun, yardım etme niteliği aynı şekilde değerlendirilir.
Yargıtay Uygulamasına Göre Yardım Etme Biçimleri
Yüksek yargı kararlarında sıkça karşılaşılan ve yardım etme kapsamında değerlendirilen fiillerden bazıları şunlardır:
- Uyuşturucu sevkiyatı sırasında belirli noktalarda gözcülük yapılması,
- Alıcı ve satıcı arasında bağlantı kurulması,
- Alım-satım bedelinin karşılanması için kişisel banka hesabı kullanılarak para gönderilmesi,
- Satıcı ile alıcı kılığına girmiş görevli polis arasında aracılık yapılması,
- Nakliyeyi gerçekleştirecek sürücü ile mal sahibi arasında tanıştırma yapılması,
- Uyuşturucu maddelerin geldiğini kullanıcıya bildirme,
- Taşımada kullanılacak araca gizli bölme yerleştirme gibi eylemler.
Uyuşturucu Kullanımına Yardım Etme Farkı
Uyuşturucu madde kullanımı suçuna yardım etme, farklı bir düzenleme ile “kullanmayı kolaylaştırma” suçu kapsamında ele alınmaktadır. Bu tür durumlar, TCK m.190’da özel bir suç tipi olarak ayrı şekilde değerlendirilir ve ticaretten farklı hükümlere tabidir.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçuna Yardım Etmenin Unsurları Nelerdir?
Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticaretine yardım suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesinde belirtilen seçimlik hareketlerin icrasına dolaylı olarak destek verilmesiyle oluşur. Bu destek, fiilin öncesinde, işleniş anında ya da sonrasında gerçekleştirilebilir. Suça yardım fiilleri TCK’nın 39. maddesi uyarınca cezai sorumluluğu doğurur ancak failin, doğrudan suç üzerinde ortak kontrol kurmamış olması gerekir.
TCK 188/3 kapsamında sayılan seçimlik fiiller
Uyuşturucu madde ticareti suçunun oluşabilmesi için aşağıda belirtilen fiillerden yalnızca birinin işlenmesi yeterlidir. Bu eylemler, yetkili makamlarca verilmiş bir ruhsat olmaksızın veya mevcut ruhsatlara aykırı şekilde gerçekleştirilmişse, suç tamamlanmış sayılır:
- Uyuşturucu maddeyi ülke sınırları içinde satmak,
- Satış amacıyla uyuşturucu maddeyi piyasaya arz etmek,
- Başkalarına temin etmek ya da dağıtmak,
- Maddeyi bir noktadan diğerine sevk etmek,
- Uyuşturucu maddenin taşınması (nakli),
- Ticaret maksadıyla uyuşturucu maddeyi depolamak,
- Kar elde etme amacıyla uyuşturucu satın almak,
- Uyuşturucu maddeyi kabul etmek,
- Uyuşturucu maddeyi ticari maksatla bulundurmak.
Yukarıdaki fiillerden herhangi birinin işlenmesine yardım eden kişi, doğrudan bu fiilleri icra etmese dahi, yardım eden sıfatıyla cezai sorumluluk altına girer. Bu kişiler hakkında, suça yardım etmeye ilişkin özel hükümleri içeren TCK m.39 uygulanır ve bu çerçevede daha düşük ceza verilir.
Yardım Etme ile Ortak Fail Arasındaki Kritik Fark
Uyuşturucu madde ticaretine yardım eden kişinin cezai durumu, suça ne ölçüde dahil olduğuna göre belirlenir. Eğer fail, suçun işlenişine doğrudan müdahil olmuş ve olay üzerinde belirleyici bir hâkimiyet kurmuşsa artık “yardım eden” değil, “müşterek fail” olarak kabul edilir ve cezai sorumluluğu ağırlaşır.
TCK m.39/2’ye Göre Suça Yardım Türleri
Suça yardım etme eylemleri, maddi yardım ve manevi yardım olmak üzere iki grupta değerlendirilir:
1. Maddi Yardım Türleri
- Suçun gerçekleştirilmesinde kullanılacak araç veya gereçleri temin etmek,
- Suç öncesinde veya suç anında, icra fiilinin gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak amacıyla fiziksel veya finansal destek sağlamak.
2. Manevi Yardım Türleri
- Faili suç işlemeye teşvik etmek, cesaretlendirmek,
- Henüz netleşmemiş suç kararını kuvvetlendirmek ve eyleme yöneltmek,
- Suç sonrası failin korunacağına veya yardım edileceğine dair söz vermek,
- Suçun nasıl işleneceği konusunda bilgi, strateji veya yönlendirme sağlamak.
Bu tür eylemler, her ne kadar suçun doğrudan faili tarafından gerçekleştirilmemiş olsa da, failin suç işlemeye yönelmesinde veya suçun başarıyla sonuçlanmasında etkili olduğu için cezai sorumluluğu doğurmaktadır.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçuna Yardım Etmenin Cezası Nedir?
Uyuşturucu madde ticaretine doğrudan katılmayan ancak suça dolaylı olarak katkı sağlayan kişilerin cezası, Türk Ceza Kanunu’nun 39. maddesi kapsamında belirli bir oranda indirilir. Bu indirimin temel dayanağı, yardım eden kişinin suç üzerindeki etkisinin doğrudan faile kıyasla daha sınırlı olmasıdır.
TCK m.39/1’e göre cezai sorumluluk ve oran
Uyuşturucu madde ticaretine yardım etme suçundan hüküm giyecek kişinin alacağı ceza, asıl suçun cezasına göre belirlenir ve bu ceza yarı oranında (1/2) indirilir. Ancak burada önemli bir üst sınır vardır: Yardım eden hakkında verilecek ceza, hiçbir şekilde 8 yılı geçemez.
Örnek Uygulama:
Örneğin, bir kişi ruhsatsız olarak kokain maddesini satarsa bu kişiye TCK m.188 kapsamında 15 yıl hapis cezası verilebilir. Eğer bir başka kişi, bu suçun işlenmesine yardım etmişse – örneğin satışa aracılık etmişse – bu durumda onun cezası 1/2 oranında azaltılır ve 7 yıl 6 ay hapis cezasıyla cezalandırılır.
Cezalandırma Süreci Nasıl İşler?
Uyuşturucu madde ticaretine yardım eden kişinin cezası aşağıdaki adımlarla belirlenir:
- Öncelikle, failin eylemi doğrultusunda TCK m.188 kapsamında suçun ceza miktarı hesaplanır.
- Yardım eden kişi, bu cezanın doğrudan faili olmadığından, TCK m.39 kapsamında değerlendirilir.
- Yardım niteliği taşıyan bu fiil nedeniyle belirlenen ceza 1/2 oranında indirilir.
- Ancak indirilmiş ceza 8 yıldan fazla olamaz. Bu üst sınır, kanun tarafından açıkça belirtilmiştir.
Yardım Etme Suçunun Önemli Özelliği:
Ceza indiriminden yararlanabilmek için, failin suça doğrudan iştirak etmemiş, yalnızca destek mahiyetinde hareket etmiş olması gerekir. Aksi durumda, yani fiil üzerinde doğrudan bir hâkimiyet kurmuşsa, kişi artık yardım eden değil müşterek fail olarak değerlendirilecek ve cezası daha yüksek olacaktır.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçuna Yardım Etme: Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme
Alıcı ve Satıcıyı Buluşturmak Suretiyle Suça Yardım
Yargıtay içtihatlarında, uyuşturucu madde almak isteyen kişileri satıcılarla buluşturan şahısların doğrudan fail olarak değil, yardım eden kişi olarak değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bu gibi durumlarda sanık, suçun icrasına doğrudan katılmamakta, sadece bağlantıyı sağlamaktadır. Bu da TCK 39. madde kapsamında değerlendirilerek cezada indirim yapılmasını zorunlu kılmaktadır.
Yol Güzergahını Gözetlemek Suretiyle Yardım
Uyuşturucu taşınan güzergâhta, sanığın yolda polis olup olmadığını sürekli kontrol edip taşıyıcıyı bilgilendirmesi durumunda, bu kişi yine yardım eden konumundadır. Burada sanığın eylemi, suçun icrasını kolaylaştırma amacını taşımakta, ancak fiilin doğrudan faili olma sınırını aşmamaktadır. Bu tür durumlarda da Yargıtay, fail değil, yardımcı sıfatıyla cezai sorumluluğun tayin edilmesi gerektiğini belirtmektedir.
Gözcülük Yapmak Suretiyle Yardım
Olay mahallinde yalnızca gözcülük yapan kişinin, suçun icrasını kolaylaştırma fonksiyonu taşıdığı ve dolayısıyla TCK 39/2-c kapsamında suça yardım eden olarak değerlendirilmesi gerektiği karar altına alınmıştır. Bu gibi eylemler doğrudan suçun failini değil, yardımcı unsuru ifade etmektedir.
Nakil Araçlarına Gizli Bölme Yapılması
Uyuşturucu taşımasında kullanılacak araçlara gizli bölmeler hazırlayan kişilerin, sevkiyatı doğrudan gerçekleştirmemiş olmaları nedeniyle ithale yardım eden konumda oldukları değerlendirilmiştir. Bu kişiler TCK 188’in ithal suçuna değil, nakil sürecine yardımcı olmaktan dolayı TCK 39 kapsamında sorumlu tutulmaktadır.
Polisle Satıcıyı Buluşturmak
Polis memurlarını alıcı gibi göstererek uyuşturucu satıcısına yönlendiren kişinin, satıcı lehine işlenen suça yardım ettiği ve eyleminin fail değil, yardım etme kapsamında kaldığı kabul edilmiştir.
Kendi Hesabından Para Göndererek Yardım
Uyuşturucu temini için para transferinde kendi banka hesabını kullanan kişinin, bu eylemiyle suça maddi yardım sağladığı ve bu sebeple yardım eden kişi olarak yargılanması gerektiği belirtilmiştir. Ancak imzanın aidiyeti gibi unsurların tespiti için uzman incelemesine de başvurulması gerektiği vurgulanmaktadır.
Uyuşturucu Geldiğini Haber Verme
Uyuşturucu maddenin ulaşacağını kullanıcı kişilere önceden bildiren kişinin, fiilin doğrudan faili değil, suçun kolaylaştırıcısı olduğu kabul edilerek, bu kişinin yardım eden konumunda değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Fail ile Yardım Edenin Ayrımı
Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararlarında açıkça belirtildiği üzere, TCK m.188’de tanımlanan seçimlik hareketlerden hiçbirini gerçekleştirmeyen kişi, doğrudan fail olarak değil, sadece suçun icrasına katkı sunan yardımcı kişi olarak kabul edilir. Buna rağmen, fiilin bizzat içinde yer aldığı somut durumlar varsa bu kişi müşterek fail konumuna da geçebilir. Bu ayrım, her olayın özelliklerine göre dikkatle değerlendirilmelidir.
Suçun Niteliğine Göre Ceza Artırımının Sınırları
Yargıtay kararlarında, yardım eden kişi hakkında TCK m.188/5’te yer alan örgütlü suç faaliyeti kapsamında ceza artırımı yapılabilmesi için faille ortak irade ve amaç birliği gerektiği belirtilmektedir. Yardım edenin faille aynı yönde irade oluşturmadığı durumlarda, bu tür artırımlar uygulanmamalıdır.
SONUÇ: Yardım Eden ile Asıl Failin Cezai Sorumluluğu Net Bir Şekilde Ayrılmalıdır
Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, uyuşturucu madde ticareti fiiline dolaylı olarak katkı sunan kişiler, eğer eylem üzerinde doğrudan bir hâkimiyet kurmamışlarsa, yardım eden sıfatıyla cezalandırılır. Bu kişiler hakkında TCK m.39 kapsamında ceza indirimi uygulanması zorunludur. Aksi durumda, hukuki sorumluluğun sınırları aşılmış olur.
📌 Bu makale, İstanbul’da ceza hukuku alanında uzmanlaşmış Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Uyuşturucu madde suçları, ceza yargılamasının en ağır sonuçlara yol açabilecek alanlarından biridir. Bu tür dosyalarda savunmanın dikkatli ve stratejik yürütülmesi hayati öneme sahiptir.
Eğer sizin ya da bir yakınınızın uyuşturucu ticareti, bulundurma veya yardım etme suçlamasıyla karşı karşıya kalması söz konusuysa, mutlaka profesyonel hukuki destek alınmalıdır.
📞 Avukat Gökhan Yağmur ile iletişime geçmek için:
👉 Telefon: 0542 157 06 34
🌐 Web Sitesi: www.gokhanyagmur.com.tr
📍 Uzman ceza avukatı desteğiyle haklarınızı bilin, etkin şekilde savunun.
