Yabancı Devlet Temsilcilerine Karşı Suçun Cezai Boyutu ve Yargılama Usulü (TCK 342)
Avukat Gökhan Yağmur | 0542 157 06 34 | www.gokhanyagmur.com.tr
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Yabancı Devletlerle Olan İlişkilere Karşı Suçlar” başlıklı bölümünde yer alan 342. madde, Türkiye’de görevli olan yabancı devlet temsilcilerine veya uluslararası kuruluşların diplomatik ayrıcalığa sahip mensuplarına karşı görevlerinden dolayı işlenen suçları düzenlemektedir. Bu kapsamda, anılan kişilerle ilgili olarak işlenen fiiller, kamu görevlisine karşı işlenmiş suç gibi değerlendirilir ve ilgili hükümler çerçevesinde cezalandırılır.
Yabancı Temsilciler Hangi Hallerde Korunur?
Yasa, Türkiye’de sürekli ya da geçici görev yapan:
- Yabancı devletlerin diplomatik temsilcilerini,
- Diplomasi memurlarını,
- Uluslararası kuruluşların temsilcilerini ve bu kuruluşlara bağlı diplomatik ayrıcalıklı memurları koruma altına alır.
Bu kişilere yönelik, görevleri nedeniyle işlenen suçlar, sanki bir Türk kamu görevlisine karşı işlenmiş gibi değerlendirilir. Bu koruma yalnızca şahsi hususlarda değil, özellikle göreve dayalı eylemler bakımından uygulanır.
Hakaret Suçunda Şikâyet Şartı
Kanun koyucu, hakaret suçları bakımından bir istisna öngörmüştür. Hakaret fiili söz konusuysa, bu durumda soruşturma ve kovuşturma ancak mağdur olan yabancı temsilcinin şikâyetiyle başlatılabilir. Şikâyet hakkı kullanılmadıkça Cumhuriyet savcısı doğrudan işlem başlatamaz.
Karşılıklılık (Mütekabiliyet) Şartı (TCK m.443)
- maddenin uygulanabilmesi için önemli bir koşul daha bulunmaktadır: karşılıklılık ilkesi. Yani Türkiye’nin de ilgili devletteki temsilcilerine benzer hukuki koruma sağlanması şarttır. Aksi takdirde bu madde hükümleri uygulanmaz.
Zamanaşımı ve Soruşturma Usulü
Yabancı devlet temsilcilerine karşı işlenen suçlarda:
- Şikâyete tabi olmayan suçlar bakımından Cumhuriyet savcısı resen soruşturma yapar.
- Hakaret gibi şikâyet şartı olan suçlarda ise mağdurun şikâyeti aranır.
- Şikâyet süresi, hakaret suçu için genelde 6 aydır; ancak diğer suçlar için doğrudan zamanaşımı süreleri geçerlidir.
- Zamanaşımı süresi, suçun ağırlığına bağlı olarak 8 yıldan 30 yıla kadar değişmektedir.
- Bu süre geçtikten sonra artık ceza davası açılamaz.
Görevli Mahkeme
Yabancı devlet temsilcilerine yönelik suçlarda yargılama yetkisi ağır ceza mahkemesine aittir. Suçun niteliğine göre ilgili ağır ceza mahkemesi tarafından yargılama yapılır. Bu mahkemeler, diplomatik hassasiyeti olan dosyalarda titizlikle hareket eder.
Sonuç olarak, Türkiye’de görevli yabancı devlet temsilcilerine yönelik görevleri dolayısıyla işlenen suçlar, Türk kamu görevlilerine karşı işlenmiş gibi değerlendirilmekte, hakaret suçlarında ise mağdurun şikâyeti şart koşulmaktadır. Bu düzenleme, uluslararası diplomatik ilişkilerin korunması açısından büyük önem taşır. Ancak uygulamada karşılıklılık ilkesi nedeniyle maddenin hayata geçebilmesi için ilgili devletin de benzer koruma hükümlerini Türk diplomatlara tanıyor olması gerekir.
📞 Avukat Gökhan Yağmur olarak yabancılara karşı işlenen suçlar ve diplomatik koruma konularında danışmanlık hizmeti sunmaktayım. Daha fazla bilgi için gokhanyagmur.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.
