Anayasa Hukukuna Giriş: Tanımı, Türleri, Yapımı ve Anayasa Yargısı (2025 Güncel)
🟩 1. Anayasa Hukukunun Tanımı ve Kapsamı
Anayasa hukuku, devletin temel yapısını, yönetim biçimini, egemenlik anlayışını, kuvvetler ayrılığı ilkesini, temel hak ve özgürlükleri düzenleyen kamu hukuku dalıdır. Anayasa hukuku; devletin nasıl yapılandığını, hangi organlarla yönetildiğini, bu organların yetkilerini ve birey-devlet ilişkisini belirleyen en üst düzey hukuki norm olan anayasayı esas alır.
Anayasa hukuku hem şekli hem maddi anlamda anayasa kavramını kapsar. Şekli anlamda anayasa, belirli bir usul ile oluşturulmuş temel metni ifade ederken, maddi anlamda anayasa, içeriği anayasal olan kuralları kapsar. Örneğin temel hakları düzenleyen bir yasa da maddi anlamda anayasa olabilir.
🟩 2. Anayasa Türleri: Yazılı – Yazısız, Sert – Yumuşak
Yazılı Anayasa, devletin temel yapısını belirleyen kuralların tek bir belgede toplandığı anayasa türüdür. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası bu türdendir.
Yazısız Anayasa ise gelenek ve teamüllerle oluşur. En önemli örneği Birleşik Krallık’tır.
Sert Anayasa, değiştirilmesi zor olan, özel usule bağlanmış anayasalardır. Türkiye Anayasası serttir.
Yumuşak Anayasa ise, sıradan kanunlarla değiştirilebilen anayasalardır.
🟩 3. Anayasa Yapımı ve Değiştirilmesi
Anayasanın yapılması genellikle üç şekilde olur:
- Kurucu Meclis eliyle (örneğin 1961 Anayasası),
- Mevcut Parlamento tarafından,
- Halk hareketi/devrim sonrası yeni anayasa yapımı.
Türkiye’de anayasa değişikliği TBMM üye tamsayısının en az 1/3’ü tarafından teklif edilir, en az 3/5 oyla kabul edilir. 3/5 ile 2/3 arasında kabul edilirse halkoylamasına sunulur. 2/3 çoğunlukla kabul edilirse doğrudan veya halkoyuna sunularak yürürlüğe girer (m.175).
🟩 4. Anayasa Yargısı
Anayasa yargısı, kanunların anayasaya uygunluğunun denetimini sağlar. Bu görev Türkiye’de Anayasa Mahkemesi tarafından yerine getirilir.
Anayasa yargısının görevleri:
- Norm denetimi: Kanunların anayasaya aykırılığı gerekçesiyle iptal edilmesidir.
- Soyut norm denetimi: Kanun yürürlüğe girdikten sonra yapılır. Cumhurbaşkanı, TBMM üyelerinin 1/5’i tarafından açılabilir.
- Somut norm denetimi: Mahkemeler, bakmakta oldukları davalarda uygulanacak bir kanunun anayasaya aykırılığına kanaat getirirse AYM’ye başvurabilir.
- Anayasa şikâyeti (Bireysel başvuru): Temel hak ve özgürlüklerin ihlali iddiasıyla bireylerin başvuru hakkıdır. Öncelikle olağan tüm yollar tüketilmelidir.
✅ Yazının Devamında Gelmesi Planlanan Başlıklar:
- Devlet Kavramı ve Türleri
- Hükümet Sistemleri
- Hukuk Devleti ve Demokrasi
- Egemenlik ve Kuvvetler Ayrılığı
- Temel Haklar ve Özgürlükler
- Yasama
- Yürütme
- Yargı
- Anayasa Yargısı (detaylı tekrar)
- Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku
- Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi
- Uluslararası Hukuk ile Anayasa İlişkisi
🟨 Kaynakça ve Notlar:
- 1982 Anayasası (Değişikliklerle birlikte)
- Anayasa Mahkemesi kararları
- Yargıtay ve Danıştay kararları
- AİHM içtihatları (özellikle bireysel başvuru kapsamı için)
📌 Bu not, Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır. Daha fazla ders notu için:
👉 www.gokhanyagmur.com
👉 Tüm Anayasa Hukuku notları için: https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
