Siyasi Partiler Hukuku ve Seçim Sistemleri: Kuruluş, Kapatma, YSK Yetkileri | Anayasa Hukuku + Test Soruları
1. Siyasi Partiler: Demokrasi İçin Vazgeçilmez Kurumlar
a) Tanım ve Anayasal Dayanak
Anayasa’nın 68. maddesine göre siyasi partiler, “demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır.”
Bu ifade, çok partili hayatın Anayasal güvence altında olduğunu ortaya koyar.
b) Siyasi Partilerin Kuruluşu
- Kurucular: En az 30 Türk vatandaşı ile siyasi parti kurulabilir.
- Bildirim: Kuruluş bildirimi ve belgeler İçişleri Bakanlığı’na verilir.
- Tüzel Kişilik: Kuruluş bildirimi ile tüzel kişilik kazanılır.
- Anayasal sınırlar: Siyasi partiler, Anayasa’nın ilk 4 maddesine aykırı amaçlar güdemez.
2. Siyasi Partilerin Yasakları
a) Anayasaya Aykırı Amaçlar
Siyasi partiler, aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştiremez:
- Dini esaslara dayalı devlet düzeni kurma
- Irk esasına dayalı ayrımcılık
- Bölücülüğü teşvik eden söylemler
- Silahlı isyan veya şiddeti teşvik etmek
b) Yasaklı Faaliyetler ve Sonuçları
- Anayasa Mahkemesi tarafından kapatma davası açılabilir.
- Hazine yardımının kesilmesi, siyaset yasağı gibi yaptırımlar uygulanabilir.
- Kapatılan partilerin üyelerine 5 yıl süreyle başka parti kurma yasağı gelebilir.
3. Siyasi Partilerin Kapatılması
a) Yetkili Mercii
Anayasa Mahkemesi kapatma davasına bakar.
Başvuru Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılır.
b) Süreç
- Önce iddianame hazırlanır.
- Anayasa Mahkemesi, parti savunmasını alır.
- Karar yeter sayısı: En az 2/3 oy çokluğu gerekir.
- Partinin faaliyetlerinin kapatılmasına veya hazine yardımının kesilmesine karar verilebilir.
4. Seçimlerin Temel İlkeleri
Anayasa’nın 67. ve 79. maddelerinde düzenlenmiştir.
Seçimlerin aşağıdaki ilkelere uygun olarak yapılması gerekir:
- Genellik: Her vatandaş seçme ve seçilme hakkına sahiptir (istisnalar hariç).
- Eşitlik: Her oyun değeri eşittir.
- Serbestlik: Oy kullanma ve aday olma özgürdür.
- Gizlilik: Oy gizli kullanılır.
- Açıklık: Sayım ve döküm işlemleri açık yapılır.
- Tek dereceli sistem: Seçmen doğrudan temsilcisini seçer.
- Yargı güvencesi: Seçim süreci yargı denetimi altındadır.
5. Yüksek Seçim Kurulu (YSK)
a) Kuruluş ve Statüsü
- Anayasa md. 79’a göre kurulmuştur.
- Seçimlerin düzen içinde yürütülmesini ve adil sonuçlanmasını sağlar.
- Yüksek yargı organlarından seçilen 7 asıl, 4 yedek üyeden oluşur.
b) Görev ve Yetkileri
- Seçim takvimini belirlemek
- Seçim güvenliğini sağlamak
- Oy pusulaları ve sandık kurullarının denetimi
- Seçim itirazlarını karara bağlamak
- Nihai karar mercii: Kararları kesindir, başka bir mercie götürülemez.
6. Seçim Yasakları
Seçim dönemlerinde özellikle aşağıdaki sınırlamalar uygulanır:
- Kamu kaynaklarının tarafsızlık ilkesine aykırı kullanımı yasaktır.
- Propaganda yasağı ve süreleri YSK tarafından belirlenir.
- Sandık günü alkol satışı, silah taşıma, propaganda yasağı gibi hükümler uygulanır.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm anayasa hukuku ders notları ve test içerikleri için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📘 Tüm Hukuk Ders Notları
📝 Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku – Test Soruları (10 Soru)
1. Siyasi parti kurmak için en az kaç kişi gereklidir?
A) 10
B) 20
C) 30
D) 50
E) 100
✅ Cevap: C
2. Siyasi partilerin kapatılmasına hangi mahkeme karar verir?
A) Yargıtay
B) Danıştay
C) Anayasa Mahkemesi
D) TBMM
E) YSK
✅ Cevap: C
3. Siyasi partilerin kapatılmasını kim talep eder?
A) Cumhurbaşkanı
B) TBMM Başkanı
C) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
D) HSK
E) Adalet Bakanı
✅ Cevap: C
4. Yüksek Seçim Kurulu’nun kararlarına karşı başvurulabilecek mercii nedir?
A) Danıştay
B) AYM
C) TBMM
D) Hiçbiri
E) Cumhurbaşkanlığı
✅ Cevap: D
5. Seçimlerin genel ilkeleri arasında yer almaz:
A) Eşitlik
B) Gizlilik
C) Açıklık
D) Tek dereceli sistem
E) Temsil oranı
✅ Cevap: E
6. Seçimlerin yargı denetimi altında yapılmasını kim sağlar?
A) HSK
B) Anayasa Mahkemesi
C) YSK
D) TBMM
E) İçişleri Bakanlığı
✅ Cevap: C
7. Anayasaya göre siyasi partiler aşağıdakilerden hangisini savunamaz?
A) Federal yapı
B) Üniter devlet
C) Çok partili demokrasi
D) Sosyal devlet
E) Hukuk devleti
✅ Cevap: A
8. Siyasi partilere hazine yardımı hangi koşulda kesilebilir?
A) Meclise girememeleri
B) Kapatılmaları
C) Yargıtay kararı
D) TBMM kararı
E) Maliye Bakanlığı kararı
✅ Cevap: B
9. Aşağıdakilerden hangisi seçim ilkelerinden biri değildir?
A) Serbestlik
B) Genellik
C) Açıklık
D) Gizlilik
E) Yargı bağımsızlığı
✅ Cevap: E
10. Siyasi partiler hangi kurala aykırı faaliyet gösteremez?
A) Parlamenter sisteme
B) Anayasa’nın ilk 4 maddesine
C) Seçim barajına
D) YSK kararlarına
E) TBMM İçtüzüğüne
✅ Cevap: B
