Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Nedir? 2017 Anayasa Değişikliği, Yetkiler ve Yapı | Anayasa Hukuku + Test Soruları
1. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Geçiş
a) 2017 Anayasa Değişikliği
Türkiye, 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan halk oylaması ile parlamenter sistemden çıkarak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçmiştir. Bu sistem, 24 Haziran 2018 seçimleriyle birlikte yürürlüğe girmiştir.
b) Temel Değişiklikler
- Başbakanlık kaldırıldı.
- Bakanlar Kurulu yerine, sadece Cumhurbaşkanı ve yardımcıları ile bakanlar kaldı.
- Yasama ve yürütme yetkileri ayrıştırıldı.
- Cumhurbaşkanı hem devletin hem yürütmenin başı oldu.
2. Yasama ve Yürütme İlişkileri
a) Kuvvetler Ayrılığı Güçlendirildi
Yeni sistemde yasama organı olan TBMM ile yürütme organı olan Cumhurbaşkanlığı arasında yetki ayrımı netleştirilmiştir.
b) TBMM’nin Görev ve Yetkileri
- Kanun yapar
- Bütçeyi kabul eder
- Cumhurbaşkanını denetler (soru, genel görüşme, meclis araştırması, soruşturma)
- Uluslararası antlaşmaları onaylar
c) Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri
- Bakanları atar ve görevden alır
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri çıkarır
- OHAL ilan eder
- TBMM’yi feshedebilir (erken seçim)
3. Cumhurbaşkanının Seçimi ve Sorumluluğu
- Halk tarafından seçilir.
- En az 40 yaşında ve yükseköğrenim mezunu olmak gerekir.
- En fazla iki dönem görev yapabilir.
- Görev süresi 5 yıldır.
a) Sorumluluk
- Görevdeyken kişisel suçlardan dolayı yargılanamaz.
- Ancak görev suçları bakımından TBMM’nin 2/3 çoğunluğunun kabulüyle Yüce Divan’da yargılanabilir.
4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
a) Tanım
Cumhurbaşkanının yürütme yetkisine ilişkin konularda çıkardığı düzenleyici işlemlerdir.
b) Sınırları
- Temel hak ve özgürlükler kararnamelerle düzenlenemez.
- Aynı konuda kanun varsa, kanun önceliklidir.
- Yasama yetkisine ait konularda kararname çıkarılamaz.
c) Yargı Denetimi
- Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenebilir.
- Bireysel başvuru konusu olabilir.
5. Bakanlar ve Cumhurbaşkanı Yardımcıları
- Bakanlar ve yardımcılar, Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
- TBMM onayına gerek yoktur.
- Meclis dışından da atanabilirler.
- Görevden alma yetkisi de tamamen Cumhurbaşkanına aittir.
6. Denetim Yolları
- Yazılı soru: Sadece milletvekilleri tarafından Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yöneltilir.
- Genel görüşme ve araştırma: Gündeme alınabilir.
- Meclis soruşturması: Cumhurbaşkanı hakkında ciddi suçlamalarda TBMM tarafından başlatılabilir.
- Anayasa Mahkemesi: Yargısal denetim bakımından kilit kurumdur.
7. Sistem Eleştirileri
- Yasama denetimi zayıflamıştır.
- Güçler ayrılığı teorik olarak netleşse de pratikte yürütme lehine bir denge oluşmuştur.
- Meclisin hükümeti düşürme yetkisi kaldırılmıştır.
- OHAL kararnameleriyle yönetimin genişletildiği eleştirisi vardır.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm anayasa hukuku ders notları ve test içerikleri için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📘 Tüm Hukuk Ders Notları
📝 Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi – Test Soruları (10 Soru)
1. Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi hangi yıl yürürlüğe girmiştir?
A) 2015
B) 2016
C) 2017
D) 2018
E) 2019
✅ Cevap: D
2. Cumhurbaşkanı kaç yıl görev yapar?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
✅ Cevap: B
3. Cumhurbaşkanı kararnameleri hangi konuda çıkarılamaz?
A) Bakanlıkların teşkilatı
B) OHAL uygulamaları
C) Temel hak ve özgürlükler
D) Cumhurbaşkanlığı teşkilat yapısı
E) Kamu görevlilerinin atama usulleri
✅ Cevap: C
4. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri hangi mahkemece denetlenir?
A) Yargıtay
B) Danıştay
C) Sayıştay
D) Anayasa Mahkemesi
E) TBMM
✅ Cevap: D
5. Bakanlar hangi makam tarafından atanır?
A) TBMM
B) Cumhurbaşkanı
C) HSK
D) Anayasa Mahkemesi
E) Başbakan
✅ Cevap: B
6. Cumhurbaşkanı hakkında meclis soruşturması başlatılabilmesi için gerekli TBMM üye oranı nedir?
A) 1/4
B) 1/3
C) 1/2
D) 2/3
E) 3/5
✅ Cevap: D
7. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde başbakanlık makamı:
A) Güçlendirilmiştir
B) Cumhurbaşkanıyla birlikte çalışır
C) TBMM’ye bağlıdır
D) Kaldırılmıştır
E) Yalnızca OHAL dönemlerinde geçerlidir
✅ Cevap: D
8. Yasama ve yürütme organlarının görev süresi kaç yıldır?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
✅ Cevap: B
9. Cumhurbaşkanı seçiminde aday olmak için yaş sınırı en az kaçtır?
A) 30
B) 35
C) 40
D) 45
E) 50
✅ Cevap: C
10. Cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçilmeye ne zaman başlanmıştır?
A) 2007
B) 2010
C) 2014
D) 2017
E) 2018
✅ Cevap: C
