Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi Nedir? 2017 Anayasa Değişikliği ile Gelen Yenilikler ve Uygulama (2025 Anayasa Hukuku Konu Anlatımı + Test Soruları)
📚 1. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi Nedir?
Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, Türkiye’de 16 Nisan 2017 tarihli halkoylamasıyla kabul edilen Anayasa değişikliği sonucu 2018 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu sistemle birlikte Türkiye, parlamenter sistemden başkanlık esaslı bir yönetim modeline geçmiştir.
Bu sistemin temel özelliği, yasama ve yürütme erklerinin kesin bir biçimde ayrılması, yürütme yetkisinin tamamen Cumhurbaşkanına verilmesidir.
📘 2. 2017 Anayasa Değişiklikleriyle Gelen Yenilikler
2017 değişikliği ile birlikte Anayasa’nın 18 maddesi değişmiş ve Türkiye’nin yönetim sistemi kökten dönüşmüştür. Öne çıkan değişiklikler şunlardır:
- Başbakanlık kurumu kaldırılmıştır.
- Yürütme yetkisi tek başına Cumhurbaşkanına verilmiştir.
- Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar Cumhurbaşkanınca atanır ve görevden alınır.
- TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri aynı gün yapılır ve görev süreleri 5 yıldır.
- Cumhurbaşkanına Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verilmiştir.
- TBMM’nin yasama faaliyetleri ile yürütme faaliyetleri ayrılmıştır.
📌 3. Yasama – Yürütme İlişkisi
Bu sistemde yasama ve yürütme birbirinden kesin çizgilerle ayrılmıştır.
Yasama Yetkisi:
- TBMM’ye aittir.
- Kanun teklif etme yetkisi sadece milletvekillerine verilmiştir.
- Yasa çıkarma, bütçeyi onaylama, denetim yetkisi TBMM’dedir.
Yürütme Yetkisi:
- Tamamen Cumhurbaşkanına aittir.
- Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleme yapabilir.
- Bakanlar Kurulu yoktur, yerine bakanlıklar doğrudan Cumhurbaşkanına bağlıdır.
📘 4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Yeni sistemle birlikte Cumhurbaşkanı, kanunlara aykırı olmamak kaydıyla bazı alanlarda kararname çıkarma yetkisine sahiptir.
Ancak bu kararnamelerin sınırları da vardır:
- Temel haklar, kişi hakları ve ödevleri konularında düzenleme yapılamaz.
- Kanunla düzenlenmiş bir alanda kararname çıkarılamaz.
- TBMM aynı konuda bir kanun çıkartırsa kararname hükümsüz kalır.
- AYM’ye iptal başvurusu yapılabilir.
📌 5. Yargı Bağımsızlığı ve HSYK
Sistemde yargı, yürütmeden tamamen bağımsızdır. Ancak Cumhurbaşkanı bazı yüksek yargı organı üyelerini seçme yetkisine sahiptir. Bu durum zaman zaman “kuvvetler ayrılığına zarar veriyor mu?” tartışmalarını gündeme getirmiştir.
HSK’nın yapısı da bu sistemle birlikte yeniden şekillendirilmiş, üyelerin bir kısmının Cumhurbaşkanı, bir kısmının TBMM tarafından seçilmesi sağlanmıştır.
📚 6. Sistemsel Özellikler ve Eleştiriler
Olumlu Yönler:
- Hızlı karar alma ve uygulama imkânı sağlar.
- Yürütmede çift başlılık sorunu ortadan kalkmıştır.
- Siyasi istikrarın güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
Eleştiriler:
- Denetim mekanizmalarının zayıfladığı ileri sürülür.
- Meclis’in yürütmeyi denetleme araçları sınırlandırılmıştır.
- Güçler ayrılığı ilkesi zedelendiği iddiaları gündeme gelir.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Anayasa değişiklikleri, hükümet sistemleri ve hukuki analizler için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📚 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
📘 Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi – Test Soruları (10 Soru)
1. Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi hangi yılda yürürlüğe girmiştir?
A) 2015
B) 2017
C) 2018
D) 2019
E) 2020
✅ Cevap: C
2. Cumhurbaşkanı hangi yasama organına kanun teklifi sunabilir?
A) TBMM
B) Danıştay
C) Hiçbiri
D) Yargıtay
E) Anayasa Mahkemesi
✅ Cevap: C
3. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri aşağıdakilerden hangisiyle hükümsüz hale gelir?
A) Cumhurbaşkanı kararıyla
B) AYM kararıyla
C) TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarmasıyla
D) Bakanlar Kurulu kararıyla
E) HSYK kararıyla
✅ Cevap: C
4. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminde başbakanlık:
A) Devam eder
B) Meclise bağlanmıştır
C) Cumhurbaşkanına bağlanmıştır
D) Kaldırılmıştır
E) Anayasa Mahkemesi denetimindedir
✅ Cevap: D
5. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile ilgili hangisi yanlıştır?
A) Bakanlar Kurulu yoktur
B) Cumhurbaşkanı kararname çıkarabilir
C) Yasama ve yürütme tamamen iç içedir
D) Başbakanlık kaldırılmıştır
E) Cumhurbaşkanı yürütmenin başıdır
✅ Cevap: C
6. Cumhurbaşkanı yardımcılarını kim atar?
A) TBMM
B) Yargıtay
C) Danıştay
D) Cumhurbaşkanı
E) Seçimle gelir
✅ Cevap: D
7. HSK üyelerinin bir kısmı kim tarafından seçilir?
A) AYM
B) Bakanlar Kurulu
C) Cumhurbaşkanı ve TBMM
D) Danıştay
E) Seçmen
✅ Cevap: C
8. Cumhurbaşkanlığı sisteminde TBMM seçimleri kaç yılda bir yapılır?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
✅ Cevap: B
9. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’nde yürütmenin yasamaya karşı tek sorumluluğu nedir?
A) Kanun teklif etmek
B) Bütçe teklifi sunmak
C) Meclis araştırması yapmak
D) Seçim tarihi belirlemek
E) Soru önergelerine yanıt vermek
✅ Cevap: B
10. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile hangi alan düzenlenemez?
A) Bakanlıkların kuruluşu
B) Ekonomik programlar
C) Temel hak ve özgürlükler
D) Kamu idaresi organizasyonu
E) Cumhurbaşkanlığı ofisleri
✅ Cevap: C
