Hukuk Devleti ve Demokrasi Nedir? Özellikleri, Türleri ve Test Soruları (Konu Anlatımı + Test Soruları – 2025)
📚 1. Hukuk Devleti Nedir?
Hukuk devleti, devletin bütün faaliyetlerinin hukuka uygun olması, birey haklarının güvence altına alınması, keyfi yönetim anlayışının reddedilmesi ve yargının bağımsız olması esasına dayanan bir yönetim biçimidir. Hukuk devleti anlayışında, devlet bile hukukla bağlıdır.
Anayasa’nın 2. maddesi, Türkiye’nin bir hukuk devleti olduğunu açıkça belirtir:
“Türkiye Cumhuriyeti, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.”
📌 2. Hukuk Devleti İlkesinin Unsurları
- Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması
- Kanun önünde eşitlik
- Kanunların anayasaya uygun olması (normlar hiyerarşisi)
- Bağımsız ve tarafsız yargı
- İdarenin yargı denetimine tabi olması
- Hukuki güvenlik ve belirlilik ilkesi
- Yasama, yürütme ve yargı erkleri arasında denge-denetim mekanizması
- Kanunilik ilkesi (suçta ve cezada kanunilik)
- İyi yönetim ilkesi ve hesap verebilirlik
📚 3. Demokrasi Nedir?
Demokrasi, halkın egemenliğini doğrudan ya da temsilcileri aracılığıyla kullandığı yönetim şeklidir. Anayasa’nın 1. ve 2. maddeleri uyarınca Türkiye Cumhuriyeti demokratik bir devlettir.
📌 4. Demokrasi Türleri
4.1. Doğrudan Demokrasi
Halkın doğrudan yasama yetkisine katılmasıdır. Uygulaması sınırlıdır. Örneğin İsviçre’de referandumlar sıkça yapılır.
4.2. Temsili Demokrasi
Halkın, yetkilerini seçtiği temsilciler aracılığıyla kullanmasıdır. Türkiye’de uygulanan sistem budur.
4.3. Yarı Doğrudan Demokrasi
Temsili demokrasiye bazı doğrudan katılım araçlarının eklendiği sistemdir. Referandum, halk vetosu gibi yöntemlerle halk sürece katılır.
📚 5. Seçim Sistemleri ve Temsilde Adalet
Türkiye’de seçimler, Anayasa’nın 67. maddesine göre, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy esasına göre yapılır. Seçimlerin genel ilkeleri şunlardır:
- Genel Oy: Her vatandaşın oy hakkı vardır.
- Eşit Oy: Her seçmenin oyu eşit etkilidir.
- Gizli Oy, Açık Sayım: Seçmen gizli oy kullanır, sayım ve döküm açıktır.
- Tek Dereceli Seçim: Seçmen doğrudan milletvekillerini seçer.
Seçim sistemleri, temsilde adalet ile yönetimde istikrar arasında denge kurmaya çalışır.
Türkiye’de 2023 itibarıyla %7 seçim barajı uygulanmaktadır.
📘 6. Öğretici Notlar ve Pratik Bilgiler
- Hukuk devleti, sadece “kanun devleti” değildir. Kanunların da temel haklara uygun olması gerekir.
- Anayasa Mahkemesi ve bireysel başvuru hakkı, hukuk devleti ilkesini güçlendirir.
- Yargı denetimi, yürütmeyi sınırlandıran önemli araçlardan biridir.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm hukuk ders notları ve sınavlara hazırlık içerikleri için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📚 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
📘 Hukuk Devleti ve Demokrasi – Test Soruları (10 Soru)
1. Aşağıdakilerden hangisi hukuk devleti ilkesinin gereklerinden biri değildir?
A) Yargının bağımsızlığı
B) Temel hakların güvence altına alınması
C) Yürütmenin sınırsız yetkileri
D) İdarenin yargı denetimine tabi olması
E) Normlar hiyerarşisinin olması
✅ Cevap: C
2. “Yasa önünde eşitlik” ilkesi Anayasa’nın hangi maddesinde düzenlenmiştir?
A) m.2
B) m.5
C) m.10
D) m.12
E) m.13
✅ Cevap: C
3. Aşağıdakilerden hangisi doğrudan demokrasinin bir örneğidir?
A) Milletvekili seçimleri
B) Anayasa Mahkemesi kararı
C) Referandum
D) TBMM görüşmeleri
E) Bakanlar Kurulu toplantısı
✅ Cevap: C
4. Türkiye’de uygulanan demokrasi modeli hangisidir?
A) Doğrudan demokrasi
B) Yarı-doğrudan demokrasi
C) Temsili demokrasi
D) Teokratik demokrasi
E) Oligarşik demokrasi
✅ Cevap: C
5. Seçimlerin genel oy, eşit oy, gizli oy ve açık sayım esasına göre yapılması hangi demokrasi ilkesine dayanır?
A) Hukuk devleti
B) Sosyal devlet
C) Temsili demokrasi
D) Seçim güvenliği
E) Siyasal katılım
✅ Cevap: E
6. Hukuk devleti ilkesini güvence altına alan en etkili yargı yolu aşağıdakilerden hangisidir?
A) TBMM Genel Kurulu
B) Danıştay temyiz yolu
C) Bireysel başvuru (AYM)
D) Cumhurbaşkanı kararnamesi
E) Meclis Araştırması
✅ Cevap: C
7. Aşağıdakilerden hangisi temsili demokraside halkın iradesini kullanma şeklidir?
A) Kamu davası açmak
B) Sendika kurmak
C) Dava dilekçesi yazmak
D) Seçimle milletvekili belirlemek
E) Dernek üyesi olmak
✅ Cevap: D
8. Seçim sistemlerinde temsilde adalet ilkesi neyi amaçlar?
A) Mecliste sadece çoğunluk partisini bulundurmayı
B) Küçük partilerin dışlanmasını
C) Halkın her kesiminin temsil edilmesini
D) Seçimlerin gizli yapılmasını
E) Hükümetin istikrarsız olmasını
✅ Cevap: C
9. Türkiye’de seçim barajı % kaçtır? (2023 sonrası düzenlemeye göre)
A) %5
B) %7
C) %8
D) %10
E) %12
✅ Cevap: B
10. Hukuk devleti ilkesi bakımından normlar hiyerarşisinde en üstte yer alan belge hangisidir?
A) Tüzük
B) Anayasa
C) Yönetmelik
D) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
E) Kanun
✅ Cevap: B
