Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku: Kuruluş, Kapatma, YSK ve Seçim İlkeleri (2025 Anayasa Hukuku Konu Anlatımı + Test Soruları)
📚 1. Siyasi Partilerin Hukuki Niteliği
Siyasi partiler, halkın siyasi iradesini örgütlü biçimde ortaya koyduğu anayasal kurumlardır. Demokratik rejimlerin temel taşıdır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 68 ve 69. maddelerinde siyasi partilerin kuruluşu, faaliyetleri ve kapatılmaları düzenlenmiştir.
Anayasa m.68/2:
“Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır.”
Bu hüküm, siyasi partilerin sadece bir örgütlenme biçimi değil, demokrasinin temel taşı olduğunu açıkça ortaya koyar.
📘 2. Siyasi Partilerin Kuruluşu
Siyasi parti kurmak için gerekli şartlar:
- En az 30 Türk vatandaşı ile bir araya gelinerek kurulur.
- İçişleri Bakanlığı’na dilekçe ile bildirim yapılır.
- Tüzük ve program hazırlanmalıdır.
Kuruluş işlemi, idari bir izin değil; bildirim esasına dayalıdır.
📌 3. Siyasi Partilerin Faaliyetleri ve Sınırlamalar
Siyasi partiler Anayasa ve Siyasi Partiler Kanunu çerçevesinde faaliyet gösterir. Bazı yasaklar ve sınırlamalar getirilmiştir:
- Anayasanın değiştirilemez hükümlerine aykırı faaliyet gösteremezler.
- Irk, dil, din temelli ayrımcılığı savunamazlar.
- Terör örgütleriyle bağlantılı olamazlar.
- Silahlı örgüt oluşturamazlar.
Bu sınırlar, hem parti kapatma davalarının dayanaklarını hem de anayasal düzenin korunmasını sağlar.
📘 4. Siyasi Partilerin Kapatılması
Anayasa’nın 69. maddesi uyarınca, bir siyasi partinin;
- Demokratik rejimi ortadan kaldırmaya yönelik faaliyetleri,
- Devletin bölünmez bütünlüğünü tehdit eden eylemleri,
- Terörle bağlantısı,
gibi sebeplerle Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasına karar verilebilir.
Kapatma Davasını Kim Açar?
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı,
- AYM önünde doğrudan dava açar.
Karar, AYM Genel Kurulu tarafından verilir ve kesindir.
📌 5. Seçimlerin Temel İlkeleri (Anayasa m.67)
Seçimlerin adil ve özgür biçimde gerçekleşmesi için şu ilkeler benimsenmiştir:
- Genel Oy: Her vatandaş eşit şekilde oy kullanır.
- Eşit Oy: Her oy eşit ağırlıktadır.
- Gizli Oy, Açık Sayım: Oy gizli, sayım şeffaftır.
- Serbest Seçim: Zorlamasız oy kullanma.
- Yönetimden Bağımsızlık: Seçim kurulları bağımsızdır.
📘 6. Yüksek Seçim Kurulu (YSK)
Anayasa m.79 YSK’nın anayasal güvenceye sahip olduğunu belirtir. Görevleri:
- Seçimlerin genel yönetim ve denetimini sağlar.
- Seçim sonuçlarını kesinleştirir.
- Seçim takvimini açıklar.
- Seçimlere ilişkin itirazları kesin karara bağlar.
YSK kararları kesin olup, yargı yolu kapalıdır.
📚 7. Seçim Türleri ve Uygulamada Sorunlar
Türkiye’de uygulanan başlıca seçim türleri:
- Milletvekili Seçimi: 5 yılda bir.
- Cumhurbaşkanlığı Seçimi: 5 yılda bir, iki turlu sistem.
- Mahalli İdareler Seçimi: 5 yılda bir.
- Referandum: Anayasa değişikliklerinde halkoylaması.
Uygulamada sıkça tartışılan konular şunlardır:
- Baraj sistemi (yüzde 7 barajı),
- YSK’nın itiraz süreçlerinde zamanlama sorunları,
- Elektronik seçim sistemi eksiklikleri,
- Seçim güvenliği ve gözlemci hakları.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Anayasa, siyasi partiler ve seçim hukuku üzerine tüm yazılar için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📚 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
📘 Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku – Test Soruları (10 Soru)
1. Türkiye’de siyasi parti en az kaç kişiyle kurulur?
A) 10
B) 20
C) 30
D) 40
E) 50
✅ Cevap: C
2. Siyasi partiler hangi usulle kurulur?
A) Mahkeme kararıyla
B) İçişleri Bakanlığı izniyle
C) TBMM onayıyla
D) Bildirim yoluyla
E) Yargıtay izniyle
✅ Cevap: D
3. Parti kapatma davasını kim açar?
A) TBMM Başkanı
B) İçişleri Bakanı
C) AYM Başkanı
D) Cumhurbaşkanı
E) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
✅ Cevap: E
4. YSK kararlarına karşı hangi yargı yoluna başvurulabilir?
A) Danıştay
B) Yargıtay
C) Anayasa Mahkemesi
D) AİHM
E) Hiçbiri
✅ Cevap: E
5. Seçimlerin temel ilkelerinden biri değildir:
A) Genel oy
B) Gizli oy
C) Açık sayım
D) Seçmen kaydı
E) Bağış zorunluluğu
✅ Cevap: E
6. Aşağıdakilerden hangisi siyasi partiler için yasaktır?
A) Kadın kotası getirmek
B) Gençlik kolları kurmak
C) Terörü övmek
D) Seçime katılmak
E) Hazine yardımı almak
✅ Cevap: C
7. YSK kaç üyeden oluşur?
A) 5
B) 7
C) 11
D) 13
E) 15
✅ Cevap: C
8. Siyasi partilerin kapatılması kararı hangi mahkeme tarafından verilir?
A) Danıştay
B) Yargıtay
C) Anayasa Mahkemesi
D) İdare Mahkemesi
E) YSK
✅ Cevap: C
9. Seçimlerin yönetimi ve denetimi hangi kuruma aittir?
A) TBMM
B) Adalet Bakanlığı
C) YSK
D) Cumhurbaşkanlığı
E) HSYK
✅ Cevap: C
10. Aşağıdakilerden hangisi seçim sistemlerinden biri değildir?
A) Nispi temsil
B) Dar bölge
C) Karma sistem
D) Açık oy
E) Barajlı sistem
✅ Cevap: D
