Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku Nedir? Kuruluş, Kapatma, YSK ve Seçim İlkeleri (2025 Anayasa Hukuku Konu Anlatımı + Test Soruları)
📚 1. Siyasi Partiler Hukuku Nedir?
Siyasi partiler, demokratik sistemin temel unsurlarındandır. Bireylerin düşünce ve görüşlerini siyasal alanda ifade etmelerine, seçimlere katılmalarına ve iktidara gelmelerine imkân tanıyan anayasal kurumlardır.
Anayasa’nın 68. ve 69. maddeleri ile Siyasi Partiler Kanunu (SPK) bu alandaki temel düzenlemeleri içerir.
📌 2. Siyasi Partilerin Kuruluşu
2.1. Kuruluş Şartları:
- En az 30 Türk vatandaşı tarafından kurulur.
- İç tüzük ve program hazırlanarak İçişleri Bakanlığı’na başvurulur.
- Tüzel kişilik, başvuru ile kazanılır (izin sistemi yoktur).
2.2. Kurucularda Aranan Şartlar:
- 18 yaşını doldurmuş olmak,
- Kısıtlı olmamak,
- Kamu hizmetinden yasaklı olmamak,
- Askerlikle ilişiği bulunmamak.
📘 3. Siyasi Partilerin Faaliyetleri ve Hakları
Siyasi partiler:
- Seçimlere katılabilir,
- Milletvekili adaylarını belirleyebilir,
- Propaganda yapabilir,
- Kamu yardımı alabilir.
Ancak:
- Anayasa’nın değiştirilemez hükümlerine aykırı amaç güdemezler.
- Silahlı örgüt, terör faaliyeti gibi yollarla siyaset yapılamaz.
- Din, mezhep, ırk temelli parti kurulamaz.
📚 4. Siyasi Parti Kapatma
4.1. Kapatma Davası Açma Yetkisi:
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı,
- Anayasa Mahkemesi’ne başvurur.
4.2. Kapatma Nedenleri:
- Anayasa’nın 68/4. maddesindeki yasaklara aykırılık,
- Demokratik hukuk devletine aykırı fiiller,
- Terörü teşvik etmek.
4.3. Kapatma Kararı:
- Anayasa Mahkemesi oy çokluğu ile karar verir.
- İlgili parti hazine yardımından da yoksun bırakılabilir.
📘 5. Seçim Hukuku Nedir?
Seçim hukuku, kamu görevlerine kimin nasıl seçileceğini düzenleyen hukuk dalıdır.
1982 Anayasası’nda 67-79. maddeler arasında yer alır. Ayrıca 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun uygulanır.
📌 6. Seçimlerin Temel İlkeleri (Anayasa m.67)
- Genel oy: Her vatandaş oy kullanabilir.
- Eşit oy: Her oyun değeri eşittir.
- Gizli oy: Seçmen oyu gizli verir.
- Açık sayım: Oylar kamu gözetiminde sayılır.
- Tek dereceli seçim: Seçmen doğrudan vekilini seçer.
- Yargı denetiminde seçim: Seçim işlemleri yargı gözetimindedir.
📘 7. Seçim Türleri ve Uygulama Alanları
- Genel seçim: TBMM üyeleri belirlenir.
- Yerel seçim: Belediye başkanı, il genel meclisi üyeleri seçilir.
- Cumhurbaşkanlığı seçimi: Cumhurbaşkanı belirlenir.
- Referandum: Halkoylaması yapılır.
📚 8. Yüksek Seçim Kurulu (YSK)
YSK, seçimlerin adil, dürüst ve düzenli yürütülmesini sağlar. Anayasa madde 79’da düzenlenmiştir.
8.1. Görev ve Yetkileri:
- Seçim takvimini belirlemek
- Aday listelerini onaylamak
- Seçim itirazlarını karara bağlamak
- Seçim sonuçlarını ilan etmek
YSK kararları kesindir, yargı yolu kapalıdır.
📘 9. Seçim Barajı ve Temsilde Adalet
Türkiye’de 2023 itibarıyla uygulanan %7 seçim barajı, temsilde adaletin önündeki en büyük engellerden biridir.
Seçim sistemlerinde temsilde adalet ile yönetimde istikrar arasında denge aranır.
Dar bölge, daraltılmış bölge, nispi temsil gibi modeller farklı etkiler doğurur.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm seçim hukuku ve siyasi partiler ders notları için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📚 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
📘 Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku – Test Soruları (10 Soru)
1. Siyasi partiler en az kaç kişi tarafından kurulabilir?
A) 7
B) 15
C) 20
D) 30
E) 50
✅ Cevap: D
2. Siyasi parti kapatma davasını kim açar?
A) Cumhurbaşkanı
B) TBMM
C) HSK
D) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
E) Danıştay Başkanı
✅ Cevap: D
3. Aşağıdakilerden hangisi siyasi partilere izin verilmiş bir faaliyet değildir?
A) Kamu yardımı almak
B) Silahlı direniş çağrısı yapmak
C) Seçime katılmak
D) Aday göstermek
E) Propaganda yapmak
✅ Cevap: B
4. YSK’nın kararları hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Danıştay’a itiraz edilebilir
B) AYM denetimine tabidir
C) Yargı yolu açıktır
D) Kesindir, itiraz edilemez
E) TBMM denetler
✅ Cevap: D
5. Seçimlerin temel ilkeleri Anayasa’nın kaçıncı maddesinde düzenlenir?
A) 66
B) 67
C) 68
D) 69
E) 70
✅ Cevap: B
6. Seçim barajı Türkiye’de hangi orana düşürülmüştür?
A) %10
B) %9
C) %8
D) %7
E) %5
✅ Cevap: D
7. Aşağıdakilerden hangisi seçim hukukunun konusu değildir?
A) Milletvekili dokunulmazlığı
B) Aday listelerinin belirlenmesi
C) Seçim çevrelerinin düzenlenmesi
D) Seçimlerin iptali
E) Oy kullanma usulleri
✅ Cevap: A
8. Siyasi partiler aşağıdakilerden hangisini yapamaz?
A) Dernek kurmak
B) Seçime katılmak
C) Kamu yardımı almak
D) Dini esaslara dayalı parti kurmak
E) Milletvekili göstermek
✅ Cevap: D
9. Seçimlerde oy verme işlemi nasıl yapılır?
A) Açık oy, açık sayım
B) Gizli oy, açık sayım
C) Gizli oy, gizli sayım
D) Açık oy, gizli sayım
E) Yargı onaylı oylama
✅ Cevap: B
10. Aşağıdakilerden hangisi referandum konusu olabilir?
A) Belediye başkanının seçimi
B) TBMM iç tüzüğü
C) Anayasa değişikliği
D) Bakan atamaları
E) HSK kararları
✅ Cevap: C
