Yargı Yetkisi, Bağımsızlığı ve Anayasal Kurumlar | Anayasa Hukuku + Test Soruları
1. Yargı Yetkisinin Anayasal Dayanağı
Anayasa’nın 9. maddesine göre:
“Yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.”
Bu hüküm, yargının yürütme ve yasama erklerinden bağımsız ve tarafsız olması gerektiğini açıkça ortaya koyar.
2. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı
a) Yargı Bağımsızlığı
Yargı mensupları, görevlerini yaparken hiçbir kişi veya kurumdan talimat alamazlar.
Yasama ve yürütme organları, mahkemelere emir veremez, kararlarını değiştiremez, yargı yetkisini kullanamaz.
b) Tarafsızlık
Hâkimler, kendi dünya görüşü, inancı ya da siyasi düşüncelerine göre değil, yalnızca Anayasa ve kanunlara göre karar verir.
c) Güvenceler
- Hâkimlik ve savcılık teminatı
- Disiplin cezaları dış denetime tabi
- Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) tarafından atama, terfi ve disiplin işleri yürütülür
3. Yargı Organları
a) Anayasa Mahkemesi (AYM)
- 15 üyeden oluşur
- Üyeleri Cumhurbaşkanı, TBMM ve yüksek yargı organları seçer
- Görevleri: Norm denetimi, bireysel başvuru, Yüce Divan görevi
- AYM, yasaların Anayasa’ya uygunluğunu iptal ve itiraz yolu ile denetler
b) Yargıtay
- Adli yargı sistemi içinde en yüksek mahkemedir
- Temel görevi: Hukuk ve ceza daireleri aracılığıyla kararların temyiz incelemesini yapmaktır
- Ayrıca içtihat birliğini sağlamaya çalışır
c) Danıştay
- İdari yargının en üst mahkemesidir
- İdari işlemlere karşı yapılan başvuruların temyizini yapar
- Aynı zamanda bazı davalarda ilk derece mahkemesi olarak görev yapar
d) Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK)
- 13 üyeden oluşur
- Hâkim ve savcıların atama, nakil, disiplin, terfi gibi işlemlerinden sorumludur
- Yargının kurumsal işleyişinden sorumludur, kararları yargı denetimi dışındadır
4. Bireysel Başvuru Hakkı
a) Hukuki Dayanak
Anayasa’nın 148. maddesi ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesi Kanunu’na göre vatandaşlar, temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia ederek AYM’ye bireysel başvuru yapabilir.
b) Şartlar
- Tüm idari ve yargı yollarının tüketilmiş olması gerekir
- Doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne gidilemez
- Başvurular 30 gün içinde yapılmalıdır
- Sadece kamu gücü işlemleri için başvuru yapılabilir
c) Bireysel Başvuru Sonuçları
- İhlalin tespiti
- Yeniden yargılama kararı
- Maddi tazminat kararı verilebilir
5. Yargı Yollarının Kapalı Olduğu İşlemler
a) Anayasa md. 125 uyarınca:
“İdarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir. Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler, Yüksek Askerî Şûra kararları ve bazı devlet sırları gibi işlemler yargı denetimi dışındadır.”
b) Örnekler
- Cumhurbaşkanının üniversite rektörü ataması
- OHAL döneminde çıkarılan bazı işlemler
- Yüksek Askerî Şûra kararıyla yapılan ihraç işlemleri (istisnalar hariç)
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Hukuk öğrencileri için kapsamlı ders notları ve testler:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📘 Tüm Hukuk Ders Notları
📝 Yargı – Test Soruları (10 Soru)
1. Yargı yetkisi Türk milleti adına kim tarafından kullanılır?
A) Cumhurbaşkanı
B) TBMM
C) Mahkemeler
D) HSYK
E) Danıştay
✅ Cevap: C
2. Anayasa Mahkemesi üyelerini kim seçer?
A) Yargıtay Başkanı
B) Cumhurbaşkanı ve TBMM
C) TBMM üyeleri
D) Danıştay üyeleri
E) HSK
✅ Cevap: B
3. Aşağıdakilerden hangisi yargı bağımsızlığına aykırıdır?
A) Hâkimlerin güvence altında olması
B) Yargı kararlarının eleştirilmesi
C) Hâkimlere siyasi emir verilmesi
D) Mahkeme kararlarının temyiz edilebilmesi
E) Mahkemelerin karar verirken içtihatlara bakması
✅ Cevap: C
4. Aşağıdaki kurumlardan hangisi yargı organıdır?
A) HSK
B) TBMM
C) YSK
D) Anayasa Mahkemesi
E) Cumhurbaşkanlığı
✅ Cevap: D
5. Bireysel başvuru için gereken ilk şart nedir?
A) Anayasa Mahkemesi’ne doğrudan gitmek
B) İdari itiraz yollarını kullanmak
C) Uluslararası mahkemeye başvurmak
D) İç hukuk yollarının tüketilmiş olması
E) Avukat tutmak
✅ Cevap: D
6. Bireysel başvuru süresi ne kadardır?
A) 10 gün
B) 15 gün
C) 30 gün
D) 60 gün
E) 1 yıl
✅ Cevap: C
7. Danıştay hangi yargı kolunun en yüksek mahkemesidir?
A) Adli yargı
B) Ceza yargısı
C) İdari yargı
D) Mali yargı
E) Anayasa yargısı
✅ Cevap: C
8. Yargıtay neyle görevlidir?
A) Anayasa denetimi
B) Disiplin cezası verme
C) Temyiz incelemesi
D) Vergi davaları
E) Uluslararası sözleşme denetimi
✅ Cevap: C
9. Hâkim ve savcıların görevden alınması işlemleri hangi kurum tarafından yapılır?
A) TBMM
B) Cumhurbaşkanlığı
C) HSK
D) Danıştay
E) Anayasa Mahkemesi
✅ Cevap: C
10. Cumhurbaşkanının üniversite rektörü ataması yargı denetimine tabi midir?
A) Evet
B) Hayır
C) Kısmen
D) İdari dava şartına bağlıdır
E) AYM’ye başvurulmalıdır
✅ Cevap: B
