Yürütme Yetkisi: Cumhurbaşkanı, Bakanlar ve İdare | Anayasa Hukuku + Test Soruları
1. Yürütme Organı ve Anayasal Temeli
Yürütme, devletin kanunları uygulayan ve idari düzeni sağlayan organıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nde 2017 Anayasa değişikliğiyle yürütme yetkisi tamamen Cumhurbaşkanına bırakılmıştır.
Anayasa md. 8:
“Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasa’ya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.”
2. Cumhurbaşkanının Seçimi
a) Seçim Usulü
- Halk tarafından doğrudan ve genel oyla seçilir.
- Salt çoğunluk esası (geçerli oyların yarıdan fazlası) uygulanır.
- İlk turda çoğunluk sağlanamazsa ikinci tur yapılır.
b) Seçim Şartları
- 40 yaşını doldurmuş olmak
- Yükseköğrenim mezunu olmak
- Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak
c) Görev Süresi
- 5 yıldır
- En fazla iki kez seçilebilir. (Ancak TBMM seçimleri yenilerse üçüncü kez adaylık mümkündür.)
3. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri
Anayasa md. 104 Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerini belirler. Bunlar:
- Devletin başıdır.
- Anayasaya ve devletin işleyişine bağlılığı gözetir.
- Kanunları yayımlar, veto eder veya AYM’ye iptal davası açabilir.
- Üst kademe kamu yöneticilerini atar.
- Yurt dışı temsilcilerini (büyükelçi vs.) atar.
- OHAL ilan edebilir.
- TSK’nın başkomutanıdır.
- TBMM’yi feshetme yetkisine sahiptir. (Karşılıklı fesih sistemi)
4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
a) Tanımı ve Dayanağı
Cumhurbaşkanı, bazı konularda kararname çıkarabilir. Bu düzenleyici işlemler, kanunlarla çelişemez, kanun varsa uygulanamaz.
b) Konu Sınırları
- Temel hak ve özgürlükler konularında çıkarılamaz.
- Kanunla düzenlenmiş alanlara giremez.
- Aynı konuda hem kanun hem kararname varsa kanun uygulanır.
- Yargı denetimine açıktır.
5. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar
- Cumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları doğrudan Cumhurbaşkanı atar ve görevden alır.
- Milletvekili olsalar bile atanabilirler.
- Bakanlıklar Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.
- Yardımcı ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
6. İdare: Merkez ve Taşra Teşkilatı
a) Merkez Teşkilatı
Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ve bağlı kuruluşlardan oluşur.
b) Taşra Teşkilatı
İller, ilçeler, bucaklar gibi coğrafi birimlere göre yapılandırılır. Vali ve kaymakam gibi atanmış kamu görevlileri yürütmeyi temsil eder.
c) Kamu Tüzel Kişiliği
- Devletin dışında, kendi adına işlem yapabilen tüzel kişiliklerdir.
- Üniversiteler, belediyeler, TRT gibi kurumlar buna örnektir.
7. Yürütmenin Yargısal Denetimi
İdari işlemler, yargı denetimine tabidir.
Anayasa md. 125:
“İdarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.”
İstisnalar:
- Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler
- Yüksek Askerî Şûra kararlarının bazıları
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Anayasa ve diğer hukuk derslerine dair kapsamlı notlar için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📘 Tüm Hukuk Ders Notları
📝 Yürütme – Test Soruları (10 Soru)
1. Yürütme yetkisi kim tarafından kullanılır?
A) TBMM
B) Bakanlar Kurulu
C) Anayasa Mahkemesi
D) Cumhurbaşkanı
E) Danıştay
✅ Cevap: D
2. Cumhurbaşkanı kaç yıllığına seçilir?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 10
✅ Cevap: B
3. Cumhurbaşkanı hangi durumda üçüncü kez aday olabilir?
A) Yaş sınırı altında olması durumunda
B) Bakanlar Kurulu kararı ile
C) TBMM seçimlerinin yenilenmesi durumunda
D) Anayasa Mahkemesi kararı ile
E) OHAL ilanı ile
✅ Cevap: C
4. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının görevlerinden biridir?
A) Yasa koymak
B) TBMM’ye kanun teklifi vermek
C) Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek
D) Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nu denetlemek
E) Yargıtay kararlarını bozmak
✅ Cevap: C
5. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hangi konularda çıkarılamaz?
A) Devlet organizasyonu
B) Bakanlık yapısı
C) Temel hak ve özgürlükler
D) Kamu idaresi
E) Kurumlar arası ilişkiler
✅ Cevap: C
6. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanun çatışırsa hangisi uygulanır?
A) Hangisi daha yeni ise o
B) Kararname
C) Kanun
D) Cumhurbaşkanının tercihi
E) TBMM Başkanı kararı
✅ Cevap: C
7. Bakanlar ne şekilde göreve gelir?
A) Halk tarafından seçilir
B) TBMM tarafından atanır
C) Cumhurbaşkanı tarafından atanır
D) Anayasa Mahkemesi kararı ile
E) Bakanlar Kurulu kararı ile
✅ Cevap: C
8. İdarenin işlemleri hangi yargı organının denetimine tabidir?
A) Yargıtay
B) Danıştay
C) Anayasa Mahkemesi
D) Asliye Hukuk
E) Ceza Mahkemesi
✅ Cevap: B
9. Kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardan biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Meclis Başkanı
B) Anayasa Mahkemesi
C) TRT
D) Cumhurbaşkanlığı Sekreteryası
E) İçişleri Bakanlığı
✅ Cevap: C
10. Cumhurbaşkanının veto ettiği kanun kaç gün içinde TBMM’ye iade edilmelidir?
A) 7
B) 10
C) 15
D) 20
E) 30
✅ Cevap: C
