Kişilik hakkı nedir, hangi değerler kişilik hakkı kapsamına girer? TMK m. 23–24–25’e göre kişilik hakkının korunmasını ve örnekleri sade dille açıklıyoruz.
Giriş
“Kişilik hakkı nedir?”, “Hangi davranışlar kişilik hakkı ihlali sayılır?”, “Kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir?” soruları, hem günlük hayatta hem de hukuki uyuşmazlıklarda çok sık karşımıza çıkar.
Kişilik hakkı; bir kişinin insan olmak sıfatıyla sahip olduğu maddi ve manevi varlığının tamamını koruyan şemsiye bir haktır. İsim, onur, şeref, özel hayat, beden bütünlüğü, ses, resim, meslek itibarı, ticari itibar gibi birçok değer, kişilik hakkı kapsamına girer ve Türk Medenî Kanunu ile koruma altındadır.
Bu yazıda, kişilik hakkı nedir, kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir, kişilik hakkına saldırı hangi şartlarda hukuka aykırı sayılır ve bu hak nasıl korunur; TMK m. 23, 24 ve 25 çerçevesinde sistematik olarak ele alacağız.
Kişilik Hakkı Nedir? Hukuki Tanım ve Dayanaklar
Kişilik hakkı nedir?
Kısaca söylemek gerekirse kişilik hakkı, kişinin:
- Bedensel bütünlüğünü,
- Ruhsal ve duygusal dünyasını,
- Toplum içindeki onur ve saygınlığını,
- Özel hayatını, kişisel verilerini,
- Adını, resmini, sesini,
- Mesleki–ekonomik itibarını
bir bütün olarak koruyan haktır. Kişiyle ilgili tüm bu değerler “kişilik hakkı kapsamına giren değerler” olarak kabul edilir.
Kişilik hakkı, sadece özel hukuk bakımından değil; Anayasa’nın temel hak ve özgürlükler rejimi içinde de güvence altındadır. Anayasa m. 12 ve m. 17, herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğunu vurgular.
TMK m. 23–24–25: Kişilik hakkının genel koruması
Türk Medenî Kanunu’nda kişilik hakkının genel çerçevesi şu maddelerle çizilir:
- TMK m. 23: Kişiliğin devredilemezliği ve kişilik üzerinde önceden feragat yasağı; sözleşme özgürlüğünün kişilik aleyhine suiistimal edilmesini sınırlar.
- TMK m. 24: “Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, hâkimden, saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir.” hükmüyle kişilik hakkı ihlalini ve hukuka aykırılığı tanımlar.
- TMK m. 25: Kişilik hakkına saldırı hâlinde açılabilecek davaları (saldırının durdurulması, önlenmesi, tespiti, manevi/maddi tazminat, kazancın iadesi) düzenler.
Bunlara ek olarak, Türk Borçlar Kanunu m. 58, kişilik hakkı ihlaline bağlı manevi tazminatı düzenleyerek korumayı tamamlar.
Kişilik Hakkı Kapsamına Giren Değerler Nelerdir?
“Kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir?” sorusunun tek ve kapalı bir listesi yoktur; hukuk düzenince korunan her kişisel değer, kişilik hakkı kapsamına girebilir. Yargıtay da kişilik hakkını, “kişiyle ilgili tüm korunan değerlerin bütünü” olarak görür.
Uygulamada daha sık karşılaşılan başlıca gruplar şunlardır:
Bedensel bütünlük ve sağlık
- Vücut bütünlüğü,
- Organlar, uzuvlar,
- Fiziksel zarar görmeme hakkı,
- Rıza dışı tıbbi müdahalelere karşı korunma.
Bedene yönelik her haksız müdahale (dövme, yaralama, izinsiz ameliyat vb.), kişilik hakkı kapsamına giren değerlerden “bedensel bütünlüğe” saldırı niteliği taşır.
Ruhsal bütünlük, onur, şeref ve saygınlık
- Kişinin onuru,
- Şerefi,
- Toplum içindeki itibarı,
- Kişisel ve mesleki saygınlığı,
kişilik hakkı kapsamına giren en temel değerlerdendir. Hakaret, küfür, asılsız itham, küçük düşürücü haber ve yorumlar; bu değerler üzerinde saldırı oluşturur.
Özel hayat, gizlilik ve kişisel veri
- Özel yaşam alanı,
- Aile hayatı,
- Kişisel veriler, sağlık bilgileri, finansal bilgiler,
- Konut dokunulmazlığı, iletişimin gizliliği
de kişilik hakkı kapsamına giren değerlerdir. Habersiz görüntü ve ses kaydı, özel mesajların ifşası, adres ve telefon bilgilerinin izinsiz paylaşılması, ciddi kişilik hakkı ihlallerine yol açabilir.
Ad, resim, ses ve kimlik unsurları
- İsim ve soyadı,
- Takma ad (lakap) ve yerleşik tanınma biçimi,
- Kişinin fotoğrafı ve videosu,
- Ses kayıtları
kişilik hakkı kapsamına giren değerler arasında yer alır. Kişinin adının izinsiz kullanılması, fotoğrafının reklamda veya haberde rızası olmadan teşhir edilmesi, sesinin izinsiz yayımlanması kişilik hakkı ihlali gündeme getirebilir.
Meslek onuru, ticari itibar ve ekonomik kişisel değerler
- Mesleki itibar,
- Ticari ve ekonomik saygınlık,
- Şirket sahibinin veya yöneticinin şahsi itibarıyla bağlantılı itibarı,
da kişilik hakkı kapsamına giren değerlerdendir. Bir iş insanı hakkında asılsız iflas söylentileri yaymak, bir doktoru veya avukatı mesleki şerefini zedeleyecek şekilde hedef almak, kişilik hakkı ihlali niteliği taşıyabilir.
Hukuki Çerçeve: TMK m. 23, 24, 25 ve TBK m. 58
TMK m. 23 – Kişiliğin sözleşmelerle sınırlanmasına karşı koruma
TMK m. 23, kişiliğin bizzat kişi tarafından dahi sınırsızca tasarruf konusu yapılamayacağını düzenler. Örneğin:
- Kişinin özgürlüğünü, vücut bütünlüğünü veya ekonomik geleceğini ağır şekilde zedeleyen aşırı taahhütler,
- Aşırı riskli ve insan onuruna aykırı sözleşmeler
bu maddeye aykırı olabilir ve kesin hükümsüz sayılabilir.
TMK m. 24 – Kişilik hakkına saldırı ve hukuka aykırılık
TMK m. 24’e göre:
- Kişilik hakkına hukuka aykırı bir saldırı varsa,
- İhlale uğrayan kişi, hâkimden korunma isteyebilir.
Maddede ayrıca hukuka aykırılığı ortadan kaldıran hâller sayılır:
- Kişinin rızası,
- Daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar,
- Kanunun verdiği yetkinin kullanılması.
Bu istisnalar yoksa, kişilik hakkı kapsamına giren değerlere yönelik her saldırı, hukuka aykırı kabul edilir.
TMK m. 25 – Davalar ve kazancın iadesi
TMK m. 25; kişilik hakkı ihlalinde açılabilecek davaları sayar:
- Saldırı tehlikesinin önlenmesi (daha gerçekleşmeden),
- Devam eden saldırının durdurulması,
- Sona ermiş saldırının hukuka aykırılığının tespiti,
- Uygun görülen hâllerde kararın ilanı veya üçüncü kişilere bildirilmesi,
- Manevi tazminat, maddi tazminat ve saldırıdan elde edilen kazancın iadesi.
TBK m. 58 ise, özellikle manevi tazminat yönünden kişilik hakkı ihlalini tamamlayıcı niteliktedir.
Kişilik Hakkına Saldırının Unsurları ve Hukuka Aykırılık
“Kişilik hakkı nedir?” sorusunu cevapladıktan sonra, bir davranışın kişilik hakkı ihlali sayılabilmesi için hangi şartların gerektiğine bakmak gerekir.
1. Kişilik hakkı kapsamına giren bir değere yönelmiş olma
Önce, saldırının:
- Beden, sağlık, onur, şeref, özel hayat, ad, resim, ses, ticari itibar gibi kişilik hakkı kapsamına giren değerlerden birine yönelik olup olmadığı değerlendirilir.
Örneğin:
- Sosyal medyada hakaret içeren bir paylaşım → onur–şeref,
- Rızasız ameliyat veya yanlış tedavi → beden ve sağlık,
- Kişinin fotoğrafının izinsiz reklamda kullanılması → resim ve ekonomik kişisel değerler.
2. Hukuka aykırılık
Her rahatsız edici davranış kişilik hakkı ihlali sayılmaz; davranışın hukuka aykırı olması gerekir. TMK m. 24, hukuka uygunluk sebeplerini açıkça sayar:
- Somut olayda açık veya zımni rıza varsa,
- Daha üstün bir özel veya kamusal yarar söz konusuysa,
- Kanunun verdiği yetki kullanılıyorsa (örneğin hakim kararına dayalı arama),
kişilik hakkı kapsamına giren değerlere görünüşte müdahale olsa bile hukuka aykırılık ortadan kalkabilir.
3. Illiyet bağı ve zarar (özellikle tazminat bakımından)
Koruma davaları için (durdurma, önleme, tespit) zarar şartı aranmasa da:
- Maddi tazminat,
- Manevi tazminat
davalarında, kişilik hakkı kapsamına giren değerlere yapılan saldırı ile ortaya çıkan zarar arasında illiyet bağı aranır.
Uygulamada Sık Görülen Kişilik Hakkı İhlali Örnekleri
Hakaret, iftira ve küçük düşürücü yayınlar
- Sosyal medyada küfür, ağır hakaret,
- Basın–yayın organlarında asılsız suç isnadı,
- Kişinin mesleki itibarını zedeleyen gerçek dışı haberler
kişilik hakkı kapsamına giren onur–şeref–saygınlık değerlerine saldırı niteliği taşır.
Özel hayatın gizliliğinin ihlali
- Gizlice çekilen görüntü ve ses kayıtları,
- Özel mesaj, e-posta, WhatsApp yazışmalarının izinsiz ifşası,
- Kişinin ev adresi, telefon numarası gibi bilgilerinin izinsiz paylaşılması
özel hayat ve kişisel veri boyutuyla kişilik hakkı ihlali oluşturabilir.
Ad, resim ve sesin izinsiz kullanımı
- Kişinin fotoğrafının reklamda izinsiz kullanılması,
- Haberde, rızası olmadan yüzünün açık şekilde paylaşılması,
- Ses kaydının veya görüntüsünün alay konusu edilerek yayılması
hem kişilik hakkı kapsamına giren ad–resim–ses değerlerine, hem de onur–saygınlık boyutuna saldırı sayılabilir.
Ticari itibara saldırı
- Bir şirket sahibinin veya yöneticisinin adını kullanarak haksız yere “dolandırıcı”, “sahtekâr” gibi ithamlarla sosyal medyada linç kampanyası yürütmek,
- Asılsız iflas söylentileri yaymak
kişilik hakkı kapsamına giren ekonomik–ticari itibara saldırı niteliği taşır ve tazminat sorumluluğu doğurabilir.
Yargıtay Uygulamasından Genel Eğilimler
Yargıtay, kişilik hakkı nedir ve kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir sorularını cevaplarken şu genel çizgileri benimser (karar numarası vermeden özetleyelim):
- Geniş yorum: Kişilik hakkı, sadece klasik değerlerle sınırlı görülmez; teknolojik gelişmelerle ortaya çıkan yeni kişisel değerler (online itibar, internet arama sonuçları, sosyal medya profili) de koruma alanına dahil edilebilir.
- Basın özgürlüğü–kişilik hakkı dengesi: Haber ve eleştiride kamu yararı, ifade özgürlüğü ve kişilik hakkı birlikte değerlendirilir. Kişilik hakkı kapsamına giren değerlere gereğinden fazla, ölçüsüz müdahale olduğunda manevi tazminat gündeme gelir.
- Yetkili mahkeme kolaylığı: TMK m. 25 ve HMK m. 16 ile kişilik hakkı ihlallerinde, zarar görenin yerleşim yeri mahkemesine de dava açabilmesi, mağdurun korunmasını güçlendirici bir yaklaşım olarak kabul edilir.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Kişilik hakkı nedir, kısaca?
Kişilik hakkı; kişinin bedensel ve ruhsal bütünlüğü, onuru, şerefi, özel hayatı, adı, resmi, sesi, mesleki ve ticari itibarı gibi bütün kişisel değerlerini koruyan, devredilemez ve vazgeçilemez bir haktır.
Kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir?
Bedensel bütünlük, sağlık, onur, şeref, saygınlık, özel hayat, kişisel veri, ad–soyad, lakap, fotoğraf, video, ses, meslek onuru, ticari itibar ve benzeri tüm kişisel değerler kişilik hakkı kapsamına girer. Hukuk düzeninin korumaya değer gördüğü her kişisel değer, kişilik hakkının konusu olabilir.
Kişilik hakkı ihlali için mutlaka zarar doğmuş olması şart mı?
Durdurma, önleme ve tespit davaları için zararın fiilen doğmuş olması şart değildir; saldırı tehlikesi dahi kişilik hakkının korunması için yeterlidir. Ancak manevi ve maddi tazminat davalarında, kişilik hakkı ihlali ile ortaya çıkan zarar arasında illiyet bağı aranır.
Rızam varsa kişilik hakkı ihlali olmaz mı?
TMK m. 24’e göre, rıza hukuka uygunluk sebebidir. Ancak rıza:
- Açık veya zımni olmalı,
- Belirli bir kapsamı aşmamalı,
- Hukuka ve ahlaka aykırı olmamalıdır.
Aşırı ve insan onuruna açıkça aykırı durumlarda “rıza” dahi kişilik hakkı ihlalini ortadan kaldırmayabilir.
İnternette hakkımda çıkan hakaret içeren içerikleri kaldırabilir miyim?
Evet. Kişilik hakkı kapsamına giren onur, şeref ve saygınlığınıza saldırı niteliğinde içerikler için:
- İçerik sağlayıcıya ve platforma başvurarak kaldırma talebi,
- Sulh ceza hakimliğinden erişim engeli istemi,
- TMK m. 24–25 ve TBK m. 58 uyarınca manevi/maddi tazminat davası
gündeme gelebilir. Somut olayın özelliklerine göre en uygun yol, bir hukukçu tarafından belirlenmelidir.
Sonuç ve Değerlendirme
Kişilik hakkı nedir, kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir sorularının cevabı, dijital çağda her zamankinden daha önemlidir.
Özetlemek gerekirse:
- Kişilik hakkı; beden, ruh, onur, özel hayat, ad, resim, ses, meslek onuru ve ticari itibar dahil olmak üzere tüm kişisel değerleri korur.
- TMK m. 23, 24 ve 25 ile TBK m. 58, kişilik hakkının genel koruma rejimini oluşturur.
- Kişilik hakkı kapsamına giren değerlere yönelik her saldırı, rıza, üstün yarar veya kanun yetkisi gibi hukuka uygunluk sebepleri yoksa hukuka aykırı kabul edilir.
- Mağdur; saldırının durdurulmasını, önlenmesini, tespitini, kararın ilanını, maddi–manevi tazminatı ve kazancın iadesini talep edebilir.
Özellikle sosyal medya paylaşımları, haber içerikleri, gizli kayıtlar ve online yorumlar üzerinden kişilik hakkı ihlali ihtimali çok arttığından; hem içerik üretenlerin hem de mağdur olduğunu düşünen kişilerin, kişilik hakkı nedir ve kişilik hakkı kapsamına giren değerler nelerdir sorularının cevabını iyi bilmesi gerekir. Tereddüt yaratabilecek her durumda, olay büyümeden profesyonel hukuki destek alınması, hak kayıplarının önüne geçmek bakımından kritik önemdedir.
Önceki makale: Sarhoşluk, Akıl Hastalığı, Zihinsel Yetersizlik ve Fiil Ehliyeti
Sonraki makale: Manevi Tazminat Nedir, Kişilik Hakkı İhlalinde Nasıl İstenir?
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
