Kaçakçılık Suçu (5607 K. md.3) – Tanım ve Genel Çerçeve
Kaçakçılık suçu, gümrüğe tabi bir eşyanın zorunlu gümrük işlemleri tamamlanmaksızın ülkeye sokulması ya da ülkeden çıkarılmasıyla ortaya çıkan bir fiildir. Gümrük işlemleri, devletin mali haklarının tahsili ve eşyanın standartlarının belirlenmesi işlevini gördüğünden, her kaçakçılık suçu kamu zararına yol açar. Bu nedenle uygulamada, gümrüğe tabi yükümlülüklerin bertaraf edilerek işlenen bu fiil “gümrük kaçakçılık suçu” olarak da adlandırılmaktadır.
Gümrük İşlem Kavramı
Gümrük işlemi; malın ithal veya ihraç edilebilmesi için gerekli niteliklerinin (cinsi, miktarı, ağırlığı, markası vb.) tespit edildiği tüm süreçleri kapsar. Manifesto ya da giriş beyannamesinin verilmesi, eşyanın kontrol edilmesi, gümrük vergilerinin belirlenip ödenmesi gibi safhalar gümrük işlemi niteliğindedir. Bu süreçler tamamlanmadan yapılan hareketler, kaçakçılık suçu kapsamında değerlendirilir.
Suç Konusu Eşya ve Uygulamadaki Türler
Usule ve mali yükümlülüklere aykırı biçimde herhangi bir şeyin ülkeye sokulması veya yurtdışına çıkarılması kaçakçılık suçu oluşturabilir; bu nedenle kural olarak her tür eşya suçun konusunu teşkil edebilir. Uygulamada gümrük kaçakçılık suçu, alkol ve sigara kaçakçılık suçu, akaryakıt (petrol) kaçakçılık suçu gibi farklı adlarla anılmaktadır.
Kaçakçılık Suçları Mevzuatı
Bu bölüm, kaçakçılık suçu bakımından temel kanuni çerçeveyi ve hangi hallerde özel kanunların uygulanacağını açıklar. 5607 sayılı Kanun’un 3. maddesi, kaçakçılık suçu oluşturan fiilleri sistematik biçimde düzenler ve TCK’nın genel hükümleriyle birlikte uygulanır.
Genel Esaslar
Kaçakçılık suçu teşkil eden eylemler, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3. maddesinde toplu halde gösterilmiştir. Uygulamada, özel ceza kanunu niteliğindeki bu Kanun hükümleri 5237 sayılı TCK’nın genel hükümleriyle birlikte değerlendirilmelidir.
Özel Kanunların Uygulanacağı Haller
Silah Kaçakçılığı (6136 sayılı Kanun m.12)
Silah kaçakçılık suçu, 6136 sayılı Kanun’un 12. maddesinde düzenlendiğinden, konu itibarıyla 5607 sayılı Kanun değil, özel hüküm niteliğindeki 6136 sayılı Kanun uygulanır.
Uyuşturucu Kaçakçılığı (TCK m.188)
Uyuşturucu kaçakçılık suçu, TCK m.188’de “ihracı/ithali” başlığıyla açıkça düzenlenmiştir. Bu nedenle uyuşturucu madde bakımından 5607 sayılı Kanun değil, TCK m.188 hükümleri geçerlidir.
Kaçak Tütün ve Alkol Üretimi (4733 sayılı Kanun m.8)
Ticari amaç olmaksızın usule aykırı belirli miktarda alkol veya tütün üretimi 4733 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre cezalandırılır. Bununla birlikte tütün, alkol ve tütün mamullerine ilişkin kaçakçılık suçu, 5607 sayılı Kanun’da yaptırıma bağlandığından, bu suç tiplerinde 5607 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.
Kültür ve Tarihi Eser Kaçakçılığı (2863 sayılı Kanun m.68)
Kültür ve tabiat varlıklarının yurtdışına çıkarılması, 2863 sayılı Kanun’un 68. maddesinde “kültür ve tarihi eser kaçakçılık suçu” olarak yaptırıma bağlanmıştır. Bu kapsamda 5607 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaz.
Gümrük Kaçakçılığı Suçu ve Cezası (5607 sayılı K. m.3)
Bu kısım, 5607 sayılı Kanun m.3 kapsamında tanımlanan kaçakçılık suçu türlerini ve bu fiillere bağlanan yaptırımları içerir. Gümrük kaçakçılık suçu, ithalat veya ihracat yönünde iki ana görünüm altında işlenebilir.
İki Ana Görünüm
- İthalat Kaçakçılığı Suçu
- İhracat Kaçakçılığı Suçu
İthalat Kaçakçılığı Suçu ve Cezası
Bu başlık, eşyayı gümrük işlemlerine tabi tutmaksızın ülkeye sokmaya ilişkin kaçakçılık suçu tiplerini, aldatıcı işlemleri, transit rejimi ihlallerini, geçici rejim kötüye kullanımını, suç eşyasının yurt içi dolaşımını, amacına aykırı kullanımını ve ithali yasak eşyaya ilişkin hükümleri sistematik biçimde açıklar.
Eşyayı Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmadan İthal Etme (m.3/1)
Eşyanın gümrük işlemleri yapılmaksızın Türkiye’ye sokulması, “ithalat kaçakçılık suçu”dur. Basit halde, eşyanın gümrük kapılarından işlemsiz geçirilmesi söz konusudur; nitelikli halde ise eşya belirlenen gümrük kapıları dışından ülkeye sokulur. Temel yaptırım; bir yıldan beş yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezasıdır. Eşyanın gümrük kapıları dışından sokulması hâlinde ceza üçte birden yarısına kadar artırılır (5607 sayılı K. m.3/1).
“İthali Yasak Olmayan” Eşya Şartı
Bu bent, ithali yasak olmayan ancak gümrük işlemleri yapılmayan eşyayı kapsar. Örneğin cep telefonu ithali serbesttir; ancak gümrük işlemleri yapılmadan ülkeye sokulması kaçakçılık suçu oluşturur. Buna karşılık, ithali kanunen yasak eşyaya ilişkin haller m.3/7 kapsamındadır.
Gümrük İşlem Tarihi (Gümrük Yön. m.73/3)
Eşyanın gümrük işlemlerine esas alınacak tarihi, taşıtın gümrük işlem alanlarına girişine dair tutulan ilk kayıt belirler. Bu andan itibaren beyan zorunludur.
Aldatıcı İşlem ve Davranışlarla İthalat (m.3/2)
Sahte belge veya diğer aldatıcı yöntemlerle gümrük vergisinin kısmen ya da tamamen ödenmemesi, bu kaçakçılık suçu tipini oluşturur. Bu fiil çoğu kez resmi/özel evrakta sahtecilik suçlarıyla birlikte gündeme gelir. Yaptırım, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezasıdır (5607 sayılı K. m.3/2).
Transit Rejimine Tabi Eşyayı Gümrük Bölgesine Bırakma (m.3/3)
Transit rejimi; serbest dolaşımda olmayan eşyanın gümrük gözetiminde Türkiye Gümrük Bölgesi içinde bir noktadan diğerine taşınmasıdır (Gümrük K. m.84/1). Bu eşyanın rejime aykırı şekilde gümrük bölgesine bırakılması, kaçakçılık suçunu tamamlar. Yaptırım; 1–3 yıl hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır (m.3/3).
Geçici İthalat/Dahilde İşleme Eşyasını Yurt Dışına Çıkarmış Gibi İşlem Yapma (m.3/4)
Belli bir amaçla geçici ithal edilen veya dahilde işleme rejimi kapsamında getirilen eşyanın, sahte belgeyle yurtdışına çıkarılmış gibi gösterilmesi kaçakçılık suçudur. Yaptırım; 1–3 yıl hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır (m.3/4).
Suç Eşyasını Bilerek Satma, Satın Alma, Taşıma, Saklama (m.3/5)
İthalat kaçakçılık suçu tamamlandıktan sonra, bu eşyayı özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın almak, satmak, satışa arz etmek, taşımak veya saklamak bağımsız bir kaçakçılık suçu olarak yaptırıma bağlanır. Ceza; 1–3 yıl hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır (m.3/5).
Amacına Aykırı Kullanma veya Devretme (m.3/6)
Gümrük vergilerinden kısmen veya tamamen muaf olarak ithal edilen eşyanın ithal amacı dışında kullanılması, satılması, devri ya da bu niteliği bilerek satın alınması/kabulü kaçakçılık suçu oluşturur. Ceza; 6 ay–2 yıl hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır (m.3/6).
İthali Yasak Eşya (m.3/7)
İthali kanunla yasaklanan eşyanın ülkeye sokulması kaçakçılık suçudur; düzenleyici idari işlemlerle getirilen yasaklar bu bent kapsamında değildir. Fiil daha ağır bir suç oluşturmuyorsa, 2–6 yıl hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası uygulanır. Bu niteliği bilerek satın alma, satışa arz, satma, taşıma, saklama fiilleri de aynı cezayı gerektirir (m.3/7).
İhracat Kaçakçılığı Suçu ve Cezası
Bu bölüm, ihracı kanunen yasak eşya ile hayali ihracata ilişkin kaçakçılık suçu hükümlerini kapsar. Fiilin niteliğine göre temel yaptırımlar ve sınır koşulları açıklanır.
İhracı Kanunen Yasak Eşya (m.3/8)
Yalnızca kanunla ihracı yasaklanmış eşya bakımından uygulanır; başka bir özel düzenleme daha ağır yaptırım öngörüyorsa o hükümler devreye girer. Suç, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden kesin çıkışıyla tamamlanır. Ceza; 1–3 yıl hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır (m.3/8).
Hayali İhracat (m.3/9)
Usule uygun ihracat için beyanname ve eklerinin gümrüğe verilmesi gerekir. Gerçekleşmeyen ihracatı gerçekleşmiş gibi göstermek veya gerçekleşen ihracata ilişkin malın cins, miktar, evsaf ya da fiyatını farklı göstererek teşvik/sübvansiyon/parasal iadelerden yararlanmak kaçakçılık suçudur. Ceza; 1–5 yıl hapis ve on bin güne kadar adli para cezasıdır. Beyan ile fiili ihracat arasındaki fark yüzde onu aşmıyorsa, yalnızca 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümleri uygulanır (m.3/9).
Kaçakçılık Suçlarına Teşebbüs
Bu başlık, kaçakçılık suçu bakımından teşebbüs hükümlerinin sonuçlarını ve hazırlık–icra ayrımını açıklar. 5607 m.3/18’e göre kaçakçılık suçuna teşebbüs eden fail, suç tamamlanmış gibi cezalandırılır.
Hazırlık ve İcra Ayrımı
İthalat kaçakçılık suçunda fail, siyasi sınırı geçse bile gümrük işlemlerinin yapıldığı alana varmadan yakalanırsa teşebbüs oluşmaz. Bu aşamadaki davranışlar hazırlık hareketidir; gümrük işlem alanına varmadan yakalanan kişi gümrük kaçakçılık suçundan dolayı cezalandırılamaz.
Alkol, Tütün ve Sigara Kaçakçılığı Suçu
Sigara, alkol veya tütünün mali yükümlülüklere ve gümrük rejimine aykırı biçimde ülkeye sokulması ya da yurtdışına çıkarılması kaçakçılık suçu oluşturur. 5607 sayılı Kanun uyarınca, tütün, tütün mamulleri, etil alkol, metanol ve alkollü içkiler söz konusu olduğunda 3/10. madde kapsamında yargılama yapılır. Bu özel konu başlığı, kaçakçılık suçu tiplerinden biri olarak ayrıca düzenlenmiştir.
Akaryakıt ve Petrol Kaçakçılığı Suçu
Belirli eşiklerin altında veya hiç ulusal marker içermeyen akaryakıtın (benzin, motorin, biodizel vb.) gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın ülkeye sokulması ya da yurtiçinde ticari amaçla üretilmesi, satılması, nakledilmesi, bulundurulması, depolanması, satın alınması kaçakçılık suçudur (5607 sayılı K. m.3/11). Akaryakıt kullanımına elverişli solvent, madeni yağ, baz yağ gibi ürünlerin akaryakıt olarak kullanılacağının tespiti halinde, buna yönelik fiiller de akaryakıt kaçakçılık suçu kapsamında değerlendirilir.
Örgütlü Kaçakçılık, Cezayı Artıran/İndiren Haller
Bu bölüm, kaçakçılık suçunun örgütlü işlenmesi, birden fazla kişiyle işlenmesi ve eşya değerine göre artırım/indirim ölçütlerini ele alır. Fiilin niteliği, cezanın belirlenmesinde doğrudan etkili olur.
Teşekkül Halinde İşleme (m.4/1–2) ve Değer Ölçütleri (m.3/22)
Üç veya daha fazla kişinin sıkı ilişki içinde suç işlemesi, örgütlü kaçakçılık suçu sayılır ve ceza iki katına kadar artırılır (m.4/1). Örgüt bulunmamakla birlikte fiilin üç veya daha fazla kişiyle birlikte işlenmesi hâlinde ceza yarı oranında artırılır (m.4/2). Eşyanın değerinin fahiş olması cezanın yarısından bir katına kadar artırılmasına; değerin hafif ya da pek hafif olması ise cezanın sırasıyla yarısına veya üçte birine kadar indirilmesine yol açar (m.3/22).
Kaçakçılık Suçlarında Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, failin kaçakçılık suçu nedeniyle doğan zararı gidermesi ve yetkililere bilgi vererek fiilin aydınlatılmasına katkı sağlaması karşılığında cezada indirim öngören bir kurumdur. Bildirim zamanlaması ve ödeme şartları, indirimin kapsamını belirler.
Bildirim Yoluyla Cezasızlık ve İndirim
Resmi makamlar haber almadan önce fiil, diğer failler ve eşyanın saklandığı yerler mercie bildirilip bu sayede failler yakalanır veya eşya ele geçirilirse cezaya hükmedilmez. Haber alındıktan sonra fiilin tüm yönleriyle ortaya çıkarılmasına yardım eden kişiye verilecek ceza ise üçte iki oranında indirilir.
Ödemeye Bağlı İndirim (m.3 – 7. fıkra Hariç)
5607 m.3’te sayılan (7. fıkra hariç) kaçakçılık suçu tiplerinden birini işleyen fail, suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katını Devlet Hazinesine:
- Soruşturma bitene kadar öderse ceza yarı oranında,
- Hüküm verilinceye kadar öderse ceza üçte bir oranında
indirilir. Soruşturmada savcı; kovuşturmada hâkim ihtar yapar. Bu hüküm, mükerrirlere veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen kaçakçılık suçu için uygulanmaz.
Yargıtay’ın Aradığı Koşullar
- 5607 m.3 kapsamındaki (7. fıkra hariç) bir kaçakçılık suçunun işlenmiş olması,
- Soruşturma bitene kadar gümrüklenmiş değerin iki katının ödenmesi,
- Failin mükerrir olmaması,
- Fiilin örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmemiş olması.
Kaçakçılık Suçlarında Müsadere
Müsadere, kaçakçılık suçu ile bağlantılı belirli eşya ve kazançların mülkiyetinin devlete geçirilmesidir. Akaryakıt kaçakçılık suçunda kullanılan otomobil, kamyon, tanker, tır dorsesi gibi araçlar da belirli şartlarda müsadere edilebilir.
Orantılılık ve Hakkaniyet Ölçütü (TCK m.54/3)
Müsadere kararı verilirken nakil aracının türü, kaçak petrolün hacmi/miktarı ile aracın taşıma kapasitesindeki ağırlığı, gizli bölme veya tertibat bulunup bulunmadığı ve eşya–araç değerleri birlikte değerlendirilmelidir. Müsaderenin suça göre daha ağır sonuç doğuracağı ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacağı hallerde (TCK m.54/3) müsadere kararı verilemez.
Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve HAGB
Bu bölüm, kaçakçılık suçu bakımından hükmolunan hapis cezalarının adli para cezasına çevrilmesi, ertelenmesi ve HAGB kurumunun uygulanabilirliğini açıklar. Koşullar gerçekleştiğinde bu ceza muhakemesi kurumları devreye girebilir.
Uygulanabilir Yaptırımlar
Adli para cezası, hapisle birlikte veya tek başına öngörülebilir; kaçakçılık suçu nedeniyle verilen bazı hapis cezaları para cezasına çevrilebilir. HAGB, hükmün belirli denetim süresince sonuç doğurmamasını ve koşullar sağlandığında düşmesini sağlar. Erteleme ise cezanın cezaevinde infazından koşullu vazgeçme imkânıdır.
Suçun Şikâyet Süresi, Zamanaşımı ve Görevli Mahkeme
Kaçakçılık suçu, şikâyete tabi değildir; savcılık, fiilin öğrenilmesiyle re’sen soruşturma başlatır ve açılan davalar kamu davası niteliği taşır. Dava zamanaşımı 8 yıldır ve suçun işlendiği tarihten itibaren bu süre dolmadan bildirim yapılmalıdır; aksi halde soruşturma yapılamaz. Yargılama görevi asliye ceza mahkemesine aittir.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
