Telefonla dolandırıcılık suçu, halk arasında “telefon dolandırıcılığı” olarak bilinen ve failin hileli hareketlerini telefon aracılığıyla gerçekleştirerek mağduru yanıltması, bu şekilde onun malvarlığında zarara yol açmasıyla oluşan bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) bu suç, özel bir başlık altında düzenlenmemiştir. Bu nedenle, telefon üzerinden işlenen dolandırıcılık fiilleri, olayın niteliğine göre basit dolandırıcılık (TCK m.157) veya nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158) hükümlerine göre değerlendirilip cezalandırılmaktadır.
1. Telefonla Basit Dolandırıcılık Suçu
Telefon üzerinden gerçekleştirilen dolandırıcılık eylemi, nitelikli hallerden birine girmediği takdirde, TCK m.157 kapsamında basit dolandırıcılık suçunu oluşturur. Bu durumda faile aşağıdaki yaptırım uygulanır:
TCK m.157
- Bir kimse, hileli davranışlarla başkasını aldatarak onun veya bir üçüncü kişinin zararına, kendisine ya da bir başkasına menfaat sağlarsa, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Dolayısıyla, telefonla basit dolandırıcılıkta failin hareketleri, herhangi bir ağırlaştırıcı unsur taşımıyorsa doğrudan bu maddeye göre ceza verilmektedir.
2. Telefonla Nitelikli Dolandırıcılık Suçu
Eğer telefonla yapılan dolandırıcılık, kanunda sayılan nitelikli hallerden biri kapsamında gerçekleşirse, bu kez TCK m.158 hükmü devreye girer. Bu maddeye göre dolandırıcılık suçunun şu şekillerde işlenmesi nitelikli hal sayılmaktadır:
- Dinî inanç ve duyguların istismarı,
- Mağdurun zor durumundan veya tehlikeli hâlinden faydalanılması,
- Algılama yeteneği zayıf olan kişiden yararlanılması,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek adının kullanılması,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının doğrudan zarara uğratılması,
- Bilişim sistemleri, banka veya kredi kurumlarının kullanılması,
- Basın-yayın araçlarından yararlanılması,
- Tacir veya şirket yöneticileri ile kooperatif yöneticilerinin faaliyetleri sırasında,
- Serbest meslek erbabının güvenin kötüye kullanılması,
- Banka veya kredi kurumlarından haksız kredi sağlama,
- Sigorta bedeli almak amacıyla hile yapılması,
- Failin kendisini kamu görevlisi, banka ya da sigorta çalışanı olarak tanıtması veya bu kurumlarla ilişkili olduğunu iddia etmesi.
Cezai Yaptırımlar
- Bu hallerde faile 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası uygulanır.
- Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde düzenlenen durumlarda, hapis cezasının alt sınırı 4 yıl, ayrıca adli para cezası da elde edilen menfaatin en az iki katı olacaktır.
- Suç, kamu görevlileriyle ilişkili olduğu izlenimi verilerek işlenirse, aynı cezalar uygulanır.
- Suçun 3 veya daha fazla kişiyle birlikte işlenmesi halinde ceza yarı oranında artırılır.
- Eğer suç, örgüt faaliyeti kapsamında işlenirse, ceza bir kat artırılır.
Telefonla Dolandırıcılık Suçunun Unsurları ve Örnekler
Telefonla dolandırıcılık suçunun basit dolandırıcılık kapsamında değerlendirildiği durumlar kanunda özel olarak tek tek sayılmamıştır. Telefon aracılığıyla gerçekleştirilen ve nitelikli hallerden birine girmeyen ancak hileli hareket kabul edilen tüm fiiller, telefonla basit dolandırıcılık suçu olarak kabul edilmektedir.
Örneğin, bir kişinin mağduru arayarak “Ben üst kat komşunuzum, tesisat tamiri yaptıracağım, hesabıma 1000 TL gönderir misiniz?” şeklinde gerçeğe aykırı beyanda bulunması ve bu şekilde para elde etmesi, TCK m.157 kapsamında telefonla basit dolandırıcılık suçunu oluşturur. Bu suçun yaptırımı 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasıdır.
Bir başka örnekte, sanıklar müştekiyi arayarak adına terör örgütü tarafından telefon hattı açıldığını, bundan kurtulmak için 67.000 TL göndermesi gerektiğini söylemiş, ancak müşteki durumu fark ederek parayı göndermemiştir. Bu durumda eylem, basit dolandırıcılığa teşebbüs (TCK m.157/1) olarak değerlendirilmiştir (Yargıtay 15. CD, K.2016/7662).
Telefonla Nitelikli Dolandırıcılık Suçu
Telefon üzerinden işlenen dolandırıcılık fiilleri çoğunlukla nitelikli dolandırıcılık kapsamına girmektedir. Özellikle failin kendisini polis, emniyet müdürü, MİT görevlisi, cezaevi müdürü, avukat, hakim veya savcı gibi kamu görevlisi olarak tanıtması halinde suç, TCK m.158/1-l kapsamında değerlendirilir. Bu durumda ceza 4 yıldan 10 yıla kadar hapis ve elde edilen menfaatin en az iki katı tutarında adli para cezasıdır.
Sigortacılık alanında yaygınlaşan bir başka örnekte, failin telefonla kendisini sigorta şirketi çalışanı olarak tanıtması ya da banka işlemlerini kullanarak banka personeli gibi davranması, yine nitelikli dolandırıcılık oluşturur. Bu hallerde sanık, TCK m.158/1-k ve TCK m.158/1-l uyarınca 4–10 yıl arası hapis ve suçtan sağlanan menfaatin iki katından az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır.
Yargıtay Kararlarından Örnekler
- Araç Satışı İddiasıyla Dolandırıcılık: İnternet sitesine ilan verip, telefonla iletişim kurarak araç sattığını söyleyip para alan sanığın eylemi, TCK m.158/1-f kapsamında, “bilişim sistemleri, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle nitelikli dolandırıcılık” suçunu oluşturur (Yargıtay 11. CD, K.2021/10106).
- Kredi Kartı ile Altın Aldırma: Sanıklar, mağduru telefonla yönlendirerek kredi kartıyla kuyumcudan altın aldırmış, paralar ve altınlar poşet içinde mezarlığa bırakılmıştır. Bu olayda, eylem internet üzerinden telefon hattına erişim sağlanarak yapıldığından, TCK m.158/1-f uyarınca bilişim sistemleri aracılığıyla işlenen nitelikli dolandırıcılık oluşmuştur (Yargıtay 15. CD, K.2019/11211).
- Kamu Görevlisi Gibi Tanıtma: Sanığın kendisini emniyet görevlisi olarak tanıtması, TCK m.158/1-l kapsamında telefonla nitelikli dolandırıcılık suçunu meydana getirir (Yargıtay 15. CD, K.2019/15651).
Telefon Dolandırıcılığı Suçuna Teşebbüs Hükümleri
Ceza hukukunda suça teşebbüs, failin işlemek istediği suçun kanunda belirtilen icra hareketlerine başlamasına rağmen, kendi iradesi dışında gelişen nedenlerle fiili tamamlayamaması olarak tanımlanır (TCK m.35). Telefon dolandırıcılığı suçunda da teşebbüs hükümlerinin uygulanması mümkündür.
Eğer telefon dolandırıcılığı suçu teşebbüs aşamasında kalırsa, yani fail mağdurdan haksız menfaat temin edemeden yakalanır ya da planladığı eylem gerçekleşmezse, bu durumda fail yine cezalandırılır; ancak cezasında indirim yapılır. TCK m.35/2 uyarınca, teşebbüs halinde verilecek ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar azaltılır.
Yargıtay Kararı Örneği
Sanıkların, telefonda kendilerini polis olarak tanıtıp, mağdura telefon ve banka kartlarının kopyalandığını, bu nedenle verilen hesaba para yatırması gerektiğini söyledikleri, fakat mağdurun durumu fark ederek parayı göndermemesi üzerine sanıkların yakalandığı olayda; failin haksız menfaat sağlayamaması nedeniyle eylem dolandırıcılığa teşebbüs olarak kabul edilmiştir (Yargıtay 15. CD, K.2018/8494).
Telefon Dolandırıcılığı Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, failin işlediği suçtan sonra kendi iradesiyle pişmanlık duyması, mağdurun uğradığı zararı gidermesi ve bu yolla ceza adaletine katkı sağlaması durumunda cezasında indirim yapılmasına imkân tanıyan bir ceza hukuku kurumudur.
Telefon dolandırıcılığı suçu açısından da etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Ancak burada önemli bir ayrım vardır:
- Suç tamamlanmamış, yani teşebbüs aşamasında kalmışsa, zarar giderilmiş olsa bile etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılamaz.
- Suçun tamamlanması halinde ise, fail mağdurun zararını giderirse etkin pişmanlık hükümleri uygulanır.
Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması
- Soruşturma aşamasında (kovuşturma başlamadan önce): Fail, azmettiren veya yardım eden kişi, mağdurun zararını tamamen giderirse, verilecek cezanın ⅔’üne kadar indirim yapılır (TCK m.168/1).
- Kovuşturma aşamasında (hüküm verilmeden önce): Fail pişmanlık gösterip mağdurun zararını giderirse, cezanın ½’sine kadar indirim uygulanır (TCK m.168/2).
Dolayısıyla telefon dolandırıcılığı suçu tamamlandıktan sonra failin zararı gidermesi, cezasında önemli ölçüde indirim yapılmasını sağlayabilir. Ancak teşebbüs halinde bu hükümlerden faydalanılması mümkün değildir.
Telefon Dolandırıcılığı Suçunda Görevli Mahkeme
Telefonla işlenen dolandırıcılık suçlarında, suçun basit mi yoksa nitelikli haliyle mi işlendiği görevli mahkemeyi belirler.
- Telefonla Nitelikli Dolandırıcılık: Eğer failin eylemi TCK m.158 kapsamında nitelikli dolandırıcılık oluşturuyorsa, davaya ağır ceza mahkemesi bakar.
- Örneğin, sanığın kendisini kamu görevlisi olarak tanıtması durumunda eylemin TCK m.158/1-l kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceğine ilişkin delilleri tartışma ve takdir etme yetkisi, ağır ceza mahkemesine aittir. Bu nedenle, asliye ceza mahkemesinin görevsizlik kararı vermesi gerekir. Aksi hâlde karar, bozma sebebi olacaktır (Yargıtay 15. CD, K.2019/15651).
- Telefonla Basit Dolandırıcılık: Eğer eylem TCK m.157 kapsamında basit dolandırıcılık suçunu oluşturuyorsa, bu durumda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.
Özetle, telefonla dolandırıcılık suçunda basit halin yargılaması asliye ceza mahkemesinde, nitelikli halin yargılaması ise ağır ceza mahkemesinde yapılmaktadır.
Telefon Dolandırıcılığı Suçunda Şikâyet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
Telefon dolandırıcılığı suçu, şikâyete bağlı suçlar arasında yer almaz. Bu nedenle, savcılık tarafından resen soruşturulur. Ancak mağdur, şikâyet hakkını dava zamanaşımı süresi içinde kullanabilir.
- Basit dolandırıcılık (TCK m.157): Telefonla basit dolandırıcılık halinde dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
- Nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158): Telefonla nitelikli dolandırıcılık suçunda ise zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Uzlaştırma
Telefon dolandırıcılığı suçu, uzlaştırma kapsamındaki suçlardan değildir. Bu nedenle:
- Ne soruşturma aşamasında ne de kovuşturma aşamasında uzlaştırma prosedürü uygulanır.
- Dosya doğrudan soruşturma veya kovuşturma işlemleri çerçevesinde ilerler.
Dolayısıyla telefon dolandırıcılığı suçu bakımından şikâyet şartı aranmaz, zamanaşımı süreleri TCK’ya göre belirlenir ve uzlaştırma süreci uygulanmaz.
Telefon Dolandırıcılığı Suçunda Şikâyet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
Telefon dolandırıcılığı, şikâyete tabi suçlar arasında değildir. Bu nedenle Cumhuriyet savcılığı tarafından resen soruşturulur. Ancak mağdurun şikâyet hakkını kullanabilmesi için, bu hakkı dava zamanaşımı süresi içerisinde ileri sürmesi gerekir.
- Basit dolandırıcılık (TCK m.157): Zamanaşımı süresi 8 yıldır.
- Nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158): Zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Uzlaştırma
Telefon dolandırıcılığı, uzlaştırmaya tabi suçlar arasında yer almaz. Dolayısıyla:
- Soruşturma evresinde de kovuşturma evresinde de uzlaştırma prosedürü uygulanmaz.
- Dosya doğrudan soruşturma ve yargılama aşamalarına devam eder.
Kısacası, telefon dolandırıcılığı suçunda şikâyet koşulu aranmaz, zamanaşımı süreleri TCK’ya göre belirlenir ve uzlaştırma hükümleri uygulanmaz.
Telefon Dolandırıcılığı Suçunda Cezanın Ertelenmesi veya Adli Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, bir suç karşılığında hapis cezasının yanında veya tek başına uygulanabilen yaptırım türlerinden biridir. Ancak telefon dolandırıcılığı suçu açısından önemli bir sınır vardır:
- Genel kural olarak: Bu suçtan verilen hapis cezası genellikle 1 yılın üzerinde olacağı için, hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
- İstisnai durumlarda: Daha az cezayı gerektiren bazı hallerde (örneğin, TCK m.144 uyarınca hafifletici sebeplerin varlığı veya TCK m.167/2 kapsamında akrabalık ilişkileri) hapis cezası 1 yıl veya altına düşerse, bu durumda hükmedilen cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün olabilir.
Cezanın Ertelenmesi
Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından verilen hapis cezasının infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesi anlamına gelir.
- Telefon dolandırıcılığı suçu bakımından da, gerekli koşullar sağlandığında, hükmolunan hapis cezası ertelenebilir.
- Bu durumda sanık cezaevine girmez, ancak belirlenen denetim süresi içinde yükümlülüklere uygun davranmak zorundadır.
Özetle, telefon dolandırıcılığı suçunda hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi çoğu zaman mümkün değildir, fakat ertelenmesi şartları mevcutsa uygulanabilir.
Telefon Dolandırıcılığı Suçu Emsal Yargıtay Kararları
1. Polis ve Savcı Olarak Tanıtıp Telefonla Dolandırıcılık
Katılanın ev telefonundan arayan bir kişinin kendisini komiser olarak tanıttığı, ardından telefonu “savcıya bağlama” bahanesiyle başka bir şahsın devreye girip kendisini savcı olarak tanıtarak, katılanın isminin büyük bir şebeke tarafından dolandırıcılıkta kullanıldığını söylediği olayda; mağdurdan kredi kartları, para ve altınlarını yanına alması istenmiş, telefonla yönlendirilerek kuyumcudan altın alınması sağlanmış ve eşyalar poşet içinde mezarlığa bırakılmıştır. Eylemin, katılanın eşine ait telefon hattına internet üzerinden erişim sağlanarak gerçekleştirilmesi nedeniyle, olayın TCK m.158/1-f kapsamında bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturduğu kabul edilmiştir. Yerel mahkemenin suç vasfında yanılgıya düşerek karar vermesi bozma nedeni yapılmıştır (Yargıtay 15. CD, 2019/6116 E., 2019/11211 K.).
2. Emniyet Amiri Olarak Tanıtma ve ATM’den Kontör Yükletme
Sanığın katılanı arayarak kendisini emniyet amiri olarak tanıttığı, mağdurun telefonlarının takip edildiğini, üzerine banka hesapları açıldığını söyleyerek katılanı Yapı Kredi Bankası ATM’sine yönlendirdiği, burada mağdurdan dört farklı numaraya toplam 720 TL kontör yüklemesini istediği olayda; sanığın kendisini kamu görevlisi olarak tanıtması sebebiyle eylemin TCK m.158/1-l kapsamında nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturup oluşturmadığının değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu nedenle görevli mahkemenin ağır ceza mahkemesi olduğu, görevsizlik kararı verilmesi gerektiği ifade edilerek hüküm bozulmuştur (Yargıtay 15. CD, 2019/15651).
3. Terör Örgütü ile İlgisi Olduğu İddiasıyla Dolandırıcılık
Mağduru arayan kişinin kendisini komiser Hasan olarak tanıttığı, mağdurun terör örgütü ile ilişkisi olduğunu, telefonunun uydudan takip edildiğini belirterek en yakın ATM’ye gitmesini istediği; mağdurun ise yönlendirme doğrultusunda üç farklı numaraya toplam 780 TL havale yaptığı olayda, sanığın üzerindeki aramada mağdurun para gönderdiği hatlardan birinin ele geçirilmesi üzerine eylemin nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilmesi gerektiğine hükmedilmiştir. Yargıtay, bu tür eylemlerde de görevin ağır ceza mahkemesine ait olduğunu belirtmiştir (Yargıtay 15. CD, 2016/4683 E., 2018/6870 K.).
4. Kredi Kartı ve Telefon Hattı Üzerinden Dolandırıcılık
Sanığın mağduru arayarak kendisini komiser olarak tanıttığı, mağdurun adına kayıtlı kredi kartı ve telefon hattının terör örgütü adına kullanıldığını, bu nedenle belirteceği hesaba para yatırması gerektiğini söylediği; mağdurun da bu talep doğrultusunda para yatırdığı olayda, eylemin TCK m.158/1-l kapsamında kamu görevlisi sıfatı kullanılarak işlenen nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturup oluşturmadığı tartışılmıştır. Yargıtay, bu suçlarda da yargılamanın ağır ceza mahkemesinde yapılması gerektiğine dikkat çekerek, yerel mahkemenin görevsizlik kararı vermemesi nedeniyle hükmü bozmuştur (Yargıtay 15. CD, 2021/6198 E., 2021/6820 K.).
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
