Sahtecilik Suçlarında İğfal Kabiliyeti (Aldatma Yeteneği) Nedir?
Sahtecilik suçlarında iğfal kabiliyeti veya diğer adıyla aldatma yeteneği, sahte bir belgenin objektif olarak kişileri yanıltma potansiyeline sahip olup olmadığını ifade eder. Bir belgenin iğfal kabiliyeti bulunması, o belgenin belirsiz sayıdaki kişiyi aldatabilecek nitelikte olması anlamına gelir. Bu unsur, sahtecilik suçunun oluşup oluşmadığının belirlenmesinde en temel kriterlerden biridir.
İğfal Kabiliyeti ile Fiilî Aldanma Arasındaki Fark
İğfal kabiliyeti kavramı, belgenin objektif olarak aldatıcılık gücünü ifade ederken; “fiilî iğfal” kavramı, mağdurun kişisel dikkatsizliği, özensizliği veya hatasından kaynaklanan sübjektif aldanma hâlini ifade eder.
Örneğin, doğum yeri hanesi boş bırakılmış sahte bir nüfus cüzdanının notere sunulması ve bu belgeyle sahte vekaletname düzenlenmesi halinde, doğum yeri eksikliğinin basit bir dikkatle fark edilmesi mümkündür. Bu durumda, nüfus cüzdanının iğfal kabiliyeti bulunmadığı kabul edilir ve fail yalnızca sahte vekaletname düzenleme fiilinden sorumlu tutulur.
Aldatma Yeteneğinin Belirlenmesinde Temel Kriterler
Bir belgenin sahtecilik suçu kapsamında değerlendirilebilmesi için, o belgenin görünüş itibarıyla gerçek bir belge izlenimi yaratması gerekir. Yani belge, özel bir inceleme yapılmadan gerçekmiş gibi algılanabilmelidir.
Bu nedenle, belgenin sahte olup olmadığının ilk bakışta beş duyu yoluyla anlaşılabiliyor olması halinde, o belge sahtecilik suçunun konusu olamaz; çünkü iğfal kabiliyeti yoktur.
Ayrıca, resmî belgelerde bulunması zorunlu imza, mühür, sayı veya başlık gibi unsurların eksikliği, belgenin aldatıcılık niteliğini ortadan kaldırır. Eğer bu eksikliklere rağmen belge, ilgili görevlinin özensizliği nedeniyle kabul edilmişse, bu durumda resmî evrakta sahtecilik suçu oluşmaz.
Sahtecilik Suçlarının Kapsamı
Sahtecilik suçları, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 197–212. maddeleri arasında, “Kamu Güvenine Karşı Suçlar” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu suçlar aşağıda belirtilmiştir:
- Parada Sahtecilik Suçu (TCK m.197)
- Kıymetli Damgada Sahtecilik Suçu (TCK m.199)
- Mühürde Sahtecilik Suçu (TCK m.202)
- Mühür Bozma Suçu (TCK m.203)
- Resmî Belgede (Evrakta) Sahtecilik Suçu (TCK m.204)
- Resmî Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek Suçu (TCK m.205)
- Resmî Belgenin Düzenlenmesinde Yalan Beyan Suçu (TCK m.206)
- Özel Belgede (Evrakta) Sahtecilik Suçu (TCK m.207)
- Özel Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek Suçu (TCK m.208)
- Açığa Atılan İmzanın Kötüye Kullanılması Suçu (TCK m.209)
Sahtecilik Suçunda İğfal Kabiliyetinin (Aldatma Yeteneğinin) İspatı
Hakimin Belgeyi Bizzat İncelemesi Gereği
Ceza mahkemesi, sahtecilik suçuna konu belgenin aslını dosyaya getirterek, belgenin başlık, sayı, tarih, imza, mühür gibi zorunlu unsurlarını doğrudan incelemelidir. Bu incelemenin yapılmaması veya tutanağa geçirilmemesi durumunda, Yargıtay tarafından kararın bozulmasına neden olunabilir.
Hakim, belgeyi bizzat değerlendirerek objektif aldatma yeteneği olup olmadığını tespit eder. Şayet bu konuda kesin bir kanaate varamazsa, bilirkişiye başvurma yoluna gidilir.
İğfal Kabiliyetinin Tespiti İçin Başvurulan Kurumlar
Sahtecilik suçlarında belgenin iğfal kabiliyeti, mahkemeler tarafından aşağıdaki kurum veya kişiler aracılığıyla tespit edilir:
- Adliye bilirkişi listesinde kayıtlı uzman bilirkişiler,
- Jandarma Kriminal Laboratuvarı,
- Polis Kriminal Laboratuvarı,
- Adli Tıp Kurumu Başkanlığı Fizik İhtisas Dairesi.
Bu kurumlar, belgenin sahte olup olmadığını tespit etmek amacıyla teknik analizler yapar ve rapor hazırlarlar.
Bilirkişi İncelemesinde Dikkate Alınan Unsurlar
Uzman bilirkişiler, inceleme sürecinde iki temel noktayı değerlendirir:
- Belgenin Tamamen Sahte Olup Olmadığı:
Belge bir bütün olarak incelenir ve sahte olarak üretilip üretilmediği araştırılır. - Belgede Kısmi Tahrifatın Aldatma Yeteneği:
Belge tümüyle sahte değilse, üzerinde yapılan değişikliklerin (tahrifatın) aldatma kabiliyeti olup olmadığı analiz edilir.
Yargıtay’ın yerleşik kararlarına göre, bilirkişi raporları mahkemeyi bağlayıcı nitelikte kesin delil değildir; nihai değerlendirme yetkisi mahkemeye aittir.
İğfal Kabiliyetinin Teknik İncelemesi
Soğuk Mühür İzinin İncelenmesi
Soğuk mühür, mürekkep kullanılmadan belge üzerine bastırılan, her kurum için kendine özgü izler taşıyan damgalardır. Özellikle ehliyet, pasaport, nüfus cüzdanı, araç ruhsatı ve plaka gibi belgelerde kullanılır.
Bilirkişiler, soğuk mühür izinin orijinale uygun olup olmadığını inceleyerek belgenin iğfal kabiliyeti hakkında kanaat oluşturur.
Sahte Belgenin Yapısal Analizi
Belge, orijinal örneğiyle karşılaştırılarak kağıt yapısı, baskı kalitesi, matbu bölümler gibi yönlerden değerlendirilir.
Örneğin, nüfus cüzdanında ad-soyad, ana-baba adı, doğum tarihi veya yeri gibi zorunlu bilgilerin farklılık göstermesi, belgenin sahte olduğuna ve aldatma yeteneğine sahip bulunmadığına işaret edebilir.
Yazı ve İmza İncelemesi
Yazı ve imza analizinde; belgede teşhise elverişli karakteristik özelliklerin bulunması önemlidir. İmzanın veya yazının karmaşık çizimlerle oluşturulması, sahtecilik tespitini kolaylaştırır.
Ayrıca, yazıların ve imzaların uygulama sırası, kullanılan mürekkebin yaşı ve yoğunluğu gibi unsurlar da inceleme konusu yapılır. Böylece hangi yazı veya imzanın önce atıldığı belirlenebilir.
Sahtecilikte İğfal Kabiliyeti (Aldatma Yeteneği) Yargıtay Kararları
Bu derleme, sahtecilikte iğfal kabiliyeti ölçütünün Yargıtay içtihatlarında nasıl belirlendiğini ve uygulandığını özetlemektedir. Kararlarda ortak çizgi; aldatma yeteneğinin belgeden objektif olarak anlaşılması, belge aslının duruşmada incelenmesi ve tereddütte bilirkişiden yararlanılmasıdır. Aşağıdaki başlıklarda, sahtecilikte iğfal kabiliyeti kriteri farklı belge türleri ve yargılama durumları bakımından ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır.
Genel İlke: Aldatma Yeteneğinin Objektif Tespiti
Sahtecilikte iğfal kabiliyeti, belgenin nesnel olarak aldatıcılık gücüne sahip bulunması ve bu niteliğin belgeden objektif olarak anlaşılmasıdır. Muhatabın dikkatsizliği veya özensizliği sonucu oluşan fiilî aldanma, aldatma yeteneğini ispat etmez. Ceza Genel Kurulu’nun 14.10.2003 tarihli (232-250) ve 09.10.2012 tarihli (2011/8-335 E., 2012/1804 K.) kararları bu yaklaşımı benimsemektedir.
Kolluk Tarafından Hemen Fark Edilse de Aldatma Yeteneği Bulunabilir
- Yargıtay 21. CD, 2015/3869: Sanığın fotoğrafı kendisine ait olmayan sürücü belgesinin kollukça ilk anda sahte olduğunun fark edilmesi, tek başına belgenin sahtecilikte iğfal kabiliyeti taşımadığını göstermez. İzmir Kriminal Polis Laboratuvarının 24.11.2009 tarihli raporu belgenin tamamen sahte ve iğfal kabiliyetini haiz olduğunu bildirince; mahkemece belge aslının celbi, duruşmada incelenmesi ve özelliklerinin tutanağa geçirilmesi gerekir.
Belge Aslı ve Duruşmada İnceleme Yükümlülüğü
Yargılamanın amacı somut gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır. Bu nedenle belge aslının (ya da yetkili makamca onaylı örneğinin) dosyada bulunması ve mahkemece yerinde incelenmesi esastır. İnceleme yapılmadan verilen kararlar, sahtecilikte iğfal kabiliyeti tartışmasını eksik bırakır.
Fotokopi Belgenin İğfal Kabiliyeti Olmaz
- Yargıtay 13. CD, 2017/1143: Fotokopi belgeler hukuki sonuç doğurmaya elverişli değildir; aslı bulunmayan evrakın sahtecilikte iğfal kabiliyeti tespit edilemez. Fiilî aldanma da bu eksikliği gidermediğinden, mahkûmiyet yerine beraat gerekir.
Belge Aslının Getirilmesi Zorunludur
- Yargıtay 11. CD, 2016/13659: Sahte nüfus cüzdanı dosyada aslıyla incelenmeli, iğfal kabiliyeti duruşma tutanağına yazılmalı ve belge aslı denetime elverişli şekilde dosyada bulundurulmalıdır.
Uzman İncelemesi: Bilirkişi Raporu ve Hakimin Takdiri
Bilirkişi raporları mahkemeyi bağlamaz; sahtecilikte iğfal kabiliyetinin son değerlendirmesi hakime aittir. Hakim, olayın akışını ve belge üzerindeki işlemleri gözeterek belgenin aldatıcılığını bizzat saptamalıdır; tereddüt halinde uzman görüşü alınır.
İğfal Kabiliyetinin Araştırılması ve Usul
- Yargıtay CGK, 2015/198: Çek örneğinde belge aslı getirtilip duruşmada incelenmeli; başlık, sayı, tarih, imza ve mühür gibi zorunlu unsurlar yönünden sahtecilikte iğfal kabiliyeti tartışılmalı; duraksama halinde bilirkişi raporu alınmalıdır.
Senet Tahrifatında Adli Tıp’tan Rapor
- Yargıtay 5. CD, 2016/5912: Senette tarih değişikliği suretiyle yapılan tahrifatın iğfal kabiliyeti varsa eylem TCK 204/1 kapsamındadır. Bu nedenle Adli Tıp’tan tahrifatın aldatma yeteneğine ilişkin rapor alınmalıdır.
Mühür, Hologram ve Soğuk Damga İncelemeleri
Resmî belgelerde mühür, hologram ve soğuk damga gibi güvenlik unsurları, sahtecilikte iğfal kabiliyeti tespitinde belirleyicidir. Eksiklik ya da bariz uyumsuzluk, belgenin aldatma gücünü ortadan kaldırır.
Araç Ruhsatındaki Mühür ve Hologram
- Yargıtay 11. CD, 2014/14089; 2014/8818: Kriminal rapor ve mahkeme gözlemine göre ruhsattaki hologram ve mühür izinin sahte ve iğfal kabiliyetini haiz olduğu saptandığında beraat kararı isabetsizdir.
Oto Plakası Üzerindeki Soğuk Mühür
- Yargıtay 21. CD, 2015/5461: Ekspertiz raporu plaka üzerinde trafiğe ait soğuk mühür izinin yokluğunu belirtmişse de, sahtecilikte iğfal kabiliyeti takdiri mahkemeye ait olduğundan plaka duruşmaya getirtilip incelenmeli ve özellikleri zapta geçirilmelidir.
Nüfus Cüzdanında Soğuk Mühür Değerlendirmesi
- Yargıtay 21. CD, 2016/3393: Ekspertiz, nüfus cüzdanının tamamen sahte ve sade vatandaş yönünden aldatma kabiliyetini haiz olduğunu belirtmiş; mahkemenin bu kanaate dayanması isabetli bulunmuştur.
Çek ve Senetlerde Sahtecilikte İğfal Kabiliyeti
Çek ve senetlerde sahtecilikte iğfal kabiliyeti çoğu kez belgenin aslı, yazı-imza incelemesi ve bankadan sağlanan verilerle belirlenir. Belge aslı yoksa, onaysız fotokopiyle mahkûmiyet kurulamaz.
Çek İçin Bilirkişi İncelemesi ve Taraf Beyanları
- Yargıtay 23. CD, 2016/8882: Çekin tamamen sahte mi yoksa orijinal üzerinde sahtecilik mi yapıldığı belirlenmeli; iğfal kabiliyeti bilirkişi ve mahkeme gözlemiyle tartışılmalı; ilgili kişi ve firmaların beyanları alınmalıdır.
- Yargıtay 21. CD, 2016/4027; 2016/4325; 2016/103; 2016/165; 2016/3603; 2015/6375; 2016/4865: Ortak hat; çek/senet aslı duruşmaya getirtilmeli, özellikler tutanağa geçirilmeli, yazı-imza karşılaştırmaları yapılmalı ve sahtecilikte iğfal kabiliyeti karar yerinde somut biçimde tartışılmalıdır.
Tahrifat Yapılan Çekte İğfal Kabiliyeti
- Yargıtay 21. CD, 2016/6135: Keşide tarihine tahrifat iddiasında önce çek aslı incelenmeli; iğfal kabiliyeti saptanırsa makbuz ve imza aidiyeti yönünden bilirkişiye gidilmelidir.
Dolandırıcılık Bağlantısı ve Borcun Kaynağı
- Yargıtay 15. CD, 2016/4865: Çekin sahteciliği ve iğfal kabiliyeti tartışılırken; borcun önceden doğmuş olması hâlinde dolandırıcılık unsurları oluşmayabileceğinden taraf beyanları genişletilmeli, imza örnekleri alınmalı ve tüm deliller birlikte değerlendirilmelidir.
Kimlik ve Pasaport Belgelerinde İğfal Kabiliyeti
Kimlik ve pasaportta fotoğraf, soğuk damga ve yapısal bütünlük, sahtecilikte iğfal kabiliyeti bakımından kritik rol oynar. İlk bakışta kolay fark edilecek değişiklikler aldatma gücünü zayıflatır.
Pasaportun Uzman Kişiyi Aldatma Gücü
- Yargıtay 20. CD, 2016/5147: Uzman kontrolüne sunulan pasaportun, bu görevlileri aldatma yeteneği yoksa TCK 204/1 unsurları oluşmaz; mahkûmiyet yerine beraat gerekir.
Nüfus Cüzdanında Fotoğraf Yapıştırma
- Yargıtay 1. CD, 2015/814: Fotoğraf değişikliği ilk bakışta kolay fark ediliyorsa iğfal kabiliyeti yoktur; mahkemece sürücü belgesi aslı değerlendirilmelidir.
- Yargıtay 11. CD, K.2021/6093: Fotoğraf üzerinde soğuk damga izinin bulunmaması ve kenarların formunun bozukluğu, belgenin aldatıcılık niteliğinin olmadığını gösterir.
- Yargıtay 11. CD, 2015/1162: Kriminal rapor ve mahkeme gözlemi, değişikliğin ilk anda dikkat çekmediğini ve iğfal kabiliyeti bulunduğunu ortaya koyarsa, beraat yerine mahkûmiyet gerekir.
- Yargıtay 8. CD, 2016/7911: Nüfus cüzdanı aslı ele geçirilmemiş ve iğfal kabiliyeti incelenememişse, mahkûmiyet isabetsizdir.
Zincirleme Suç, Birden Çok Belge ve İğfal Kabiliyeti
Birden fazla belge aynı anda ele geçirilmişse, sahtecilikte iğfal kabiliyeti saptanan belgeler yönünden tek hüküm kurulup temel ceza alt sınırdan uzaklaşılarak belirlenebilir.
Aynı Anda Ele Geçen Belgeler
- Yargıtay 13. CD, 2016/4543: Üzerinden çıkan kimlik ve sürücü belgesinin iğfal kabiliyeti mevcutsa, tek hükümle ve alt sınırdan uzaklaşarak ceza tayini gerekir.
Zincirleme Suçta Kimlik Aslının Yokluğu
- Yargıtay 11. CD, 2016/2117: Noterde satışta kullanılan sahte nüfus cüzdanı dosyada bulunmazsa, sahtecilikte iğfal kabiliyeti belirlenemeyeceğinden zincirleme suç hükümleri uygulanamaz.
Fotokopi, Onaysız Suret ve Kredi Belgeleri
Kredi işlemlerinde kullanılan belge aslı yoksa, onaysız fotokopi ile sahtecilikte iğfal kabiliyeti kabul edilemez. Bu durumda eylem, koşulları varsa özel belgede sahtecilik kapsamında değerlendirilebilir.
Kredi Çekiminde Kullanılan Belgeler
- Yargıtay 11. CD, 2016/1095: Ruhsat aslı ve kredi belgeleri duruşmaya getirtilip incelenmeli; iğfal kabiliyeti tartışılmalı; asıllar yoksa fotokopi üzerinde mahkûmiyet kurulamaz.
İstisna: Usulüne Uygun Düzenlenen Resmî Belgelerde İnceleme Eksikliği
Genel kural, belge aslının incelenmesi ve sahtecilikte iğfal kabiliyetinin mahkemece tartışılmasıdır. Ancak resmî kurum veya kuruluşlarca usulüne uygun şekilde düzenlendiği kesin olan belgelerde, iğfal kabiliyeti zaten var sayıldığından ayrıca inceleme yapılmaması eksiklik sayılmayabilir.
CGK’nın İstisna Yaklaşımı
- Ceza Genel Kurulu, 2020/271 E., 2023/630 K.: Noterlikçe mevzuata uygun düzenlendiği tespit edilen özel vekâletnamenin iğfal kabiliyeti yönünden tereddüt bulunmadığından, yerel mahkemenin ayrıca belge incelemesi yapmaması dosya kapsamında önem taşımamıştır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
