İsmin, Lakabın ve Marka Gibi Kullanılan Adın Hukuki Korunması
İsmin, lakabın veya marka gibi kullanılan adın hukuki korunması nasıl sağlanır? TMK m.26, TBK m.58 ve marka hukukuna göre başvurulabilecek dava ve şikâyet yollarını anlatıyoruz.
Giriş
Günlük hayatta kullandığınız isim, sosyal çevrede tanındığınız lakap ya da yıllar içinde emek vererek oluşturduğunuz marka gibi kullanılan ad, sadece bir kelimeden ibaret değildir; itibarınızın ve kimliğinizin özetidir.
Bu nedenle pek çok kişi şu soruyu soruyor:
- “Adımı izinsiz kullandılar, ne yapabilirim?”
- “Lakabım ticari olarak kullanılıyor, bu adın hukuki korunması mümkün mü?”
- “Yıllardır kullandığım marka gibi ad, başkası tarafından tescil ettirildi, itiraz edebilir miyim?”
Bu yazıda; ismin, lakabın ve marka gibi kullanılan adın hukuki korunmasını, Türk Medenî Kanunu’nun adın korunmasına ilişkin düzenlemesi (TMK m.26), kişilik hakkı ve manevi tazminat hükümleri (TBK m.58) ve Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) çerçevesinde sistematik biçimde ele alacağız.
İsim, Lakap ve Marka Gibi Kullanılan Ad Nedir?
İsim (ad) nedir, neden korunur?
İsim (ad), kişinin toplum içinde tanınmasını sağlayan, onu başkalarından ayıran ve hukuki ilişkilerinde temsil eden sözcüktür. Doktrinde, ad üzerindeki hak, kişilik hakkının bir parçası olarak kabul edilir; bu yüzden adın korunması da doğrudan kişilik hakkının korunması anlamına gelir.
- “Ali Yılmaz” gibi klasik ad–soyad birleşimi,
- “Mehmet Kara (Dr., Av., Doç.)” gibi mesleki unvanla birlikte kullanılan isimler,
- Sanatçı isimleri, sahne adları,
kişinin kimliğiyle sıkı sıkıya bağlantılıdır. Adınızın izinsiz ve haksız kullanılması, sadece karışıklık yaratmakla kalmaz, aynı zamanda itibarınızı zedeleyebilir.
Lakap ve takma ad (mahlas)
Lakap, toplum içinde kişiyi diğerlerinden ayırmaya yarayan, çoğu zaman o kişiye özgü özelliklere atıf yapan ek bir addır (örneğin “Dede, Hoca, Baba, Reis, X Abi” gibi). Yazarların kullandığı takma adlar (mahlaslar), sahne adları veya kullanıcı adları da pratikte isim gibi işlev görebilir.
Bu tür lakap ve mahlaslar:
- Kişinin tanınırlığını artırıyor,
- Sosyal veya ticari hayatta ayırt edici işaret olarak kullanılıyorsa,
kişilik hakkı kapsamında adın korunmasına benzer şekilde hukuki korumadan yararlanabilir.
Marka gibi kullanılan ad
Bazı ad ve lakaplar, zamanla:
- Mağaza adı,
- YouTube/Instagram kanal adı,
- Podcast, blog, ofis ismi,
- Şirket/marka adı
olarak kullanılmaya başlar. Bu durumda artık söz konusu ad, sadece kişiyi değil, sunulan mal veya hizmeti de temsil eder; bu tür kullanımlar marka gibi kullanılan ad niteliği kazanır.
Bu aşamada:
- Hem TMK m.26 uyarınca adın korunması,
- Hem de 6769 sayılı SMK kapsamında marka hukuku devreye girebilir.
TMK m.26: Adın Korunması Nedir?
Madde metninin özü
Türk Medenî Kanunu m.26’ya göre:
- Adının kullanılması çekişmeli olan kişi, hakkının tespitini dava edebilir.
- Adı haksız olarak kullanılan kişi, bu kullanıma son verilmesini isteyebilir.
- Haksız kullanan kusurlu ise, mağdur ayrıca maddî zararının giderilmesini ve gerekirse manevî tazminat talep edebilir.
Kısaca; adın korunması, hem tespit–durdurma, hem de tazminat boyutu olan bir kişilik hakkı davasıdır.
Adın korunması davasıyla ne talep edilebilir?
İsmin, lakabın veya marka gibi kullanılan adın hukuki korunması için açılan davalarda genellikle şu talepler gündeme gelir:
- Tespit: Bu ad üzerindeki hakkın davacıya ait olduğunun tespiti,
- Men (saldırıya son verilmesi): Haksız kullanımın durdurulması, adın kullanılmasının yasaklanması,
- Maddi tazminat: Adın haksız kullanımından doğan ekonomik zararların tazmini,
- Manevi tazminat: Kişilik hakkının zedelenmesinden doğan manevi zararın giderilmesi (TBK m.58 ile bağlantılı).
Bu taleplerden biri veya birkaçı, somut olaya göre birlikte istenebilir.
Adın Haksız Kullanımı Hangi Durumlarda Söz Konusudur?
1. Aynı isimle haksız ticari faaliyet yürütülmesi
Örneğin:
- Yıllardır “X Kuaför – Ahmet Yıldız” adıyla bilinen bir işletme varken, aynı semtte başka birisi “Ahmet Yıldız Kuaför” adıyla işyeri açarsa,
- Bir doktorun, avukatın veya uzmanın adıyla “sahte hesap” açıp danışmanlık ilanı verilirse,
bu durumlar çoğu zaman adın haksız kullanımı ve ismin hukuki korunması başlığı altında değerlendirilir.
Burada önemli olan:
- Bu kullanımın karıştırılmaya yol açması,
- Adı kullananın haksız yarar sağlaması veya sizin itibarınızı zedelemesidir.
2. Sahte hesap ve sahte profil kullanımı
Sosyal medyada:
- Sizin adınız ve fotoğrafınızla açılan sahte hesaplar,
- Taklit sayfalar, “fan” görünümlü ama sizi taklit eden ticari hesaplar,
kişilik hakkı ihlali ve çoğu zaman adın korunması davasını, ceza hukuku açısından da çeşitli suçları gündeme getirir (yapılan paylaşımların içeriğine göre).
“İsmin, lakabın veya marka gibi kullanılan adın hukuki korunması” bu noktada dijital ortama da uzanır; sadece fiziki tabelalar değil, sanal ortam da koruma kapsamındadır.
3. Lakabın veya sahne adının izinsiz kullanılması
Bir sanatçı, influencer veya içerik üreticisinin:
- Uzun zamandır kullandığı, kamuoyunda onunla özdeşleşmiş sahne adı veya lakabı,
- Başkası tarafından, özellikle ticari amaçla (mağaza ismi, sosyal medya hesabı, ürün markası) kullanılıyorsa,
adın korunması ve haksız rekabet hükümleri birlikte gündeme gelebilir.
4. Marka gibi kullanılan adın üçüncü kişilerce tescili
Uzun yıllar boyunca kullandığınız bir adın:
- Siz marka başvurusu yapmamışken,
- Başkası tarafından marka olarak tescil ettirilmek istenmesi,
SMK bakımından:
- Önceki hak sahibi olarak itiraz,
- Adın haksız kullanımı nedeniyle itiraz–iptal davası imkânı doğurabilir.
6769 sayılı SMK m.6’da, erken tarihli haklara dayanarak marka başvurusuna itiraz imkânı tanınmakta; ayrıca doğal kişi ad ve soyadlarının haksız kullanımına karşı ad sahibine itiraz hakkı verilmektedir.
Bu durumda, hem adın korunması (TMK m.26), hem de marka hukukuna dayalı itiraz/iptal yolları birlikte değerlendirilebilir.
TBK m.58: Kişilik Hakkının Zedelenmesi ve Manevi Tazminat
Adın korunması ile kişilik hakkı arasındaki bağ
Türk Borçlar Kanunu m.58, kişilik hakkı zedelenen kişinin manevi tazminat talep edebileceğini düzenler.
Ad, kişilik hakkının bir parçası olduğu için:
- Adın haksız kullanımı,
- “İsmin, lakabın veya marka gibi kullanılan adın hukuki korunması”nı gerektirecek derecede ağır bir ihlal oluşturuyorsa,
mağdur, TMK m.26’ya dayanarak adın korunması davası açarken, TBK m.58’e dayanarak da manevi tazminat talep edebilir.
Manevi tazminat miktarı nasıl belirlenir?
Hâkim, manevi tazminat miktarını belirlerken:
- Haksız kullanımın süresini ve yaygınlığını,
- Adın ne kadar tanınmış olduğunu,
- İhlalin ekonomik ve sosyal sonuçlarını,
- Tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını,
- Kötü niyet, kasıt, sistematik ihlal gibi unsurları
birlikte değerlendirir.
Amaç, mağduru zenginleştirmek değil; yaşadığı itibar kaybını ve manevi sarsıntıyı makul ölçüde telafi etmektir.
Marka Hukuku Boyutu: Kişi Adı, Lakap ve Marka Çatışması
Kişi adlarının marka olarak tescili
6769 sayılı SMK’ya göre kişi ad ve soyadları da marka olarak tescil edilebilir; ancak bu, sınırsız bir hak vermez.
- Kendi ad ve soyadını marka olarak kullanmak, kural olarak hukuka uygundur,
- Fakat bu kullanım, başkasının daha önce kazanmış olduğu marka hakkı veya adı üzerindeki hakkı ihlal etmemelidir.
SMK m.6/6, bir kişinin adının haksız kullanımı hâlinde, bu kişiye marka tesciline itiraz hakkı tanıyan bir çerçeve sunar.
Önceki hak sahibi olarak itiraz ve iptal
Marka başvurusuna veya tesciline karşı:
- Siz, adınızın veya marka gibi kullandığınız adın önceki kullanıcısı iseniz,
- Karıştırılma ihtimali yaratacak, itibarınızdan haksız yararlanacak nitelikte bir tescil söz konusuysa,
Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde:
- İtiraz,
- Gerekirse daha sonra hükümsüzlük (iptal) davası açabilirsiniz.
Bu süreç, TMK m.26’daki adın korunması davasına paralel veya ondan bağımsız yürütülebilir; strateji somut olaya göre belirlenmelidir.
Uygulamada Sık Karşılaşılan Örnekler
Örnek 1: YouTube kanal adıyla aynı isimde başkası marka tescili yapıyor
Uzun süredir “X Lakaplı Avukat” ismiyle YouTube kanalı ve sosyal medya hesapları yürüten bir kişi, bu ad ile bilinir hâle geldikten sonra:
- Başka bir kişi, aynı adla marka başvurusu yaparsa,
- Mağdur, SMK m.6 uyarınca önceki haklarına dayanarak itiraz edebilir,
- Aynı zamanda TMK m.26 uyarınca adın korunması davası da gündeme gelebilir.
Örnek 2: Ünlü lakabın tekstil markası yapılması
Tanınırlığı yüksek bir sporcunun yıllardır kullandığı lakabın:
- Onunla hiçbir ilgisi olmayan bir şirket tarafından tekstil ürünleri için marka yapılması,
- Bu markayla ürün satılarak tanınmış kişinin itibarından haksız yararlanılması,
hem adın korunması hem de marka hükümsüzlüğü/iptali yönünden tartışılabilir.
Örnek 3: Aynı isimle açılan sahte danışmanlık hesabı
Bir psikologun, diyetisyenin veya avukatın ismiyle:
- Sahte Instagram hesabı açılması,
- Danışanlardan para toplanması, reklam yapılması,
ismin hukuki korunması yanında dolandırıcılık, haksız rekabet, kişisel veri ihlali gibi çok yönlü sonuçlar doğurur. Mağdur, hem ceza süreci hem de TMK m.26 ve TBK m.58 temelinde tazminat davası açabilir.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Adım başka bir şirket tarafından ticari unvan veya marka olarak kullanılıyor, ne yapabilirim?
Öncelikle durumun karıştırılmaya yol açıp açmadığı ve sizin daha önceki kullanımınız/ tanınmışlığınız incelenir. Ardından:
- TMK m.26 uyarınca adın korunması davası,
- Ticaret unvanı ve marka hukuku çerçevesinde itibari ve ekonomik haklarınızı korumaya yönelik davalar açılabilir; Türk Patent nezdinde itiraz ve iptal mekanizmaları işletilebilir.
Lakabım veya sahne adım için de adın korunması davası açabilir miyim?
Evet, özellikle lakap veya sahne adı kamuoyunda sizinle özdeşleşmişse ve bu ad üzerinden haksız kazanç sağlanıyor veya itibarınız zedeleniyorsa, lakabın da ad gibi korunması mümkündür. Somut olayda mahkeme, lakabın ayırt ediciliğini ve tanınmışlığını değerlendirir.
Markamı tescil ettirmedim, ama yıllardır kullanıyorum; bir başkası tescil ederse hakkım biter mi?
Hayır, her zaman değil. Uzun süredir kullanılan ve piyasada bilinen bir işaret için, önceki hak sahibi olarak marka başvurusuna itiraz edebilir; tescil olmuşsa hükümsüzlük davası açabilirsiniz. Ayrıca ismin hukuki korunması açısından TMK m.26’ya dayanmak da mümkündür.
Adım kullanılarak sahte sosyal medya hesabı açıldı, nereye başvurmalıyım?
- Önce platforma (Instagram, X, TikTok vb.) şikâyet ederek hesabın kapatılmasını talep edin,
- Ekran görüntüleri ve delilleri saklayın,
- Ardından savcılığa suç duyurusunda bulunabilir,
- Gerekirse TMK m.26 ve TBK m.58’e dayanarak kişilik hakkı ihlali ve manevi tazminat davası açabilirsiniz.
Sadece soyadımı marka yapmak istiyorum, başkası da aynı soyadı taşıyor; sorun olur mu?
Kural olarak kişi kendi ad ve soyadını kullanabilir; ancak bu kullanım:
- Başkasının aynı veya benzer ad–soyadla daha önce elde ettiği marka hakkını,
- Ya da tanınmış bir kişilik hakkını
ihlal etmeyecek şekilde olmalıdır. Dürüst kullanım sınırları içinde kaldığı sürece sorun çıkmayabilir; somut uyuşmazlıkta karıştırılma ihtimali ve haksız yararlanma kriterleri önem kazanır.
Sonuç ve Değerlendirme
İsmin, lakabın veya marka gibi kullanılan adın hukuki korunması, modern ticari ve dijital hayatın merkezindeki konulardan biridir. Adınız, yalnızca nüfus kaydında değil; tabelada, sosyal medyada, marka başvurusunda, kartvizitte ve web sitelerinde karşınıza çıkar.
Özetle:
- Ad üzerindeki hak, kişilik hakkının bir unsurudur; TMK m.26 bu hakkın korunmasını özel olarak düzenler.
- Adın haksız kullanımı hâlinde, tespit, men ve maddi–manevi tazminat istemli adın korunması davası açılabilir.
- Marka gibi kullanılan ad ve lakaplar, 6769 sayılı SMK çerçevesinde marka itirazı/iptali süreçleriyle de korunabilir.
- Adın ve marka gibi kullanılan adın korunması, çoğu durumda kişilik hakkı, marka hukuku, haksız rekabet ve dijital hakların kesiştiği karmaşık bir alandır.
Somut uyuşmazlıkta doğru stratejinin belirlenebilmesi için; adın nasıl, ne kadar süredir ve hangi alanda kullanıldığının, karşı tarafın kullanım şekliyle birlikte detaylı analiz edilmesi gerekir. Böylece hem adın korunması davası, hem de gerekirse marka ve haksız rekabet süreçleri, hak kaybına yol açmadan ve zamanaşımı engeline takılmadan işletilebilir.
Önceki makale: İznim Olmadan Fotoğrafımın/ Videomun Paylaşılması: Haklarım Nelerdir?
Sonraki makale: Basın Yayın Yoluyla Kişilik Hakkı İhlali: Haber, Yorum ve Eleştiri Sınırı
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
