ON BEŞİNCİ (15) BÖLÜM – CEZA MUHAKEMESİNİN SONA ERMESİ VE HÜKÜMLERİN İNFASI
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yargılamanın sona ermesi ve hükümlerin infazına ilişkin usul ve esasların açıklandığı bu bölümde; hükmün kesinleşmesi, infazın başlaması, cezanın ertelenmesi, infazın durması, zamanaşımı ve infazın denetimi konuları ayrıntılı biçimde incelenmektedir. CMK m. 223 ve devamı ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun hükümleri esas alınarak hazırlanan bu ders notları, ceza yargılamasının son aşaması olan infaz sürecinin hukuki çerçevesini sistematik biçimde ortaya koyar. Hukuk öğrencileri, hâkimlik-savcılık adayları ve uygulamacılar için güncel, kapsamlı ve açıklayıcı CMK ders notlarıdır.
CEZA MUHAKEMESİNİN SONA ERMESİ VE HÜKÜMLERİN İNFASI
Ceza muhakemesi, yalnızca suçun işlenip işlenmediğini belirleyen bir süreç değil; aynı zamanda hukuki sonuç doğuran bir yargısal faaliyettir.
Bu sürecin doğal sonu, verilen hükmün kesinleşmesi ve infaz edilmesidir.
Ancak bazı hâllerde muhakeme, hüküm verilmeden de sona erebilir.
Bu bölümde ceza muhakemesinin sona erme hâlleri ile verilen hükümlerin infaz süreci ayrıntılı biçimde açıklanır.
I. CEZA MUHAKEMESİNİN SONA ERMESİ
Ceza muhakemesi kural olarak hükümle sona erer.
Ancak bazı durumlarda, yargılama hüküm aşamasına ulaşmadan da son bulabilir.
Bu hâller davanın düşmesi, davanın reddi veya ceza verilmesine yer olmadığı kararıyla ortaya çıkar.
1. Davanın Düşmesi
Davanın düşmesi, yargılama şartlarının ortadan kalkması veya hukuki engellerin ortaya çıkması nedeniyle, mahkemenin esasa girmeden davayı sona erdirmesidir.
CMK m. 223/8’e göre başlıca düşme nedenleri şunlardır:
- Sanığın ölümü,
- Genel af,
- Şikâyetten vazgeçme,
- Zamanaşımı,
- Uzlaşmanın gerçekleşmesi,
- Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının sonuç doğurması.
Örnek: Sanık yargılama sırasında hayatını kaybederse, ceza sorumluluğu şahsî olduğundan dava düşer.
2. Davanın Reddi
Davanın reddi, aynı fiilden dolayı daha önce kesin hüküm verilmiş veya dava şartları hiç doğmamışsa söz konusudur.
Örneğin sanık hakkında aynı suç nedeniyle daha önce beraat kararı verilmişse, aynı fiilden ikinci kez dava açılamaz (non bis in idem ilkesi).
Uygulama Notu: Davanın reddi kararı, “kesin hüküm” kavramının yargısal yansımasıdır; hukuki güvenliği sağlar.
3. Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
Mahkeme, sanığın fiili işlediğini sabit görse bile, bazı durumlarda ceza verilmesine yer olmadığına karar verebilir.
Bu hâller şunlardır:
- Sanığın kusur yeteneğinin bulunmaması (örneğin akıl hastalığı),
- Hakkın kullanılması, meşru savunma, zorunluluk hâli gibi hukuka uygunluk sebeplerinin varlığı,
- Etkin pişmanlık veya ceza sorumluluğunu kaldıran özel nedenler.
Örnek: Sanık, kendisine yöneltilen ölümcül saldırıyı savuşturmak amacıyla hareket etmişse, fiil suç teşkil etse bile ceza verilmez.
II. HÜKMÜN KESİNLEŞMESİ
Hüküm, kanun yollarına başvurma süresi dolduğunda veya kanun yolları tüketildiğinde kesinleşir.
Kesinleşen hüküm artık değiştirilemez hale gelir; bu noktadan sonra uygulanma (infaz) aşaması başlar.
Kesin hüküm üç yönlü sonuç doğurur:
- Yargılama sona erer.
- Hüküm bağlayıcı hale gelir.
- Ceza infaz edilebilir hâle gelir.
Not: Kesin hüküm, hem mahkemeyi hem de tarafları bağlar; aynı fiilden dolayı yeniden yargılama yapılamaz.
III. CEZALARIN İNFAZI
1. İnfaz Kavramı
İnfaz, verilen cezanın Devlet tarafından fiilen yerine getirilmesidir.
Ceza infazı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun hükümlerine göre yürütülür.
Amaç, yalnızca cezalandırmak değil, hükümlünün topluma yeniden kazandırılmasını sağlamaktır.
Kural: “Ceza infazı, insan onuruna uygun olarak yerine getirilir.” (5275 s. Kanun m. 2)
2. Hükümlünün Hakları
Ceza infaz kurumunda bulunan hükümlü, cezasını çekerken de temel hak ve özgürlüklerini korur.
Bu haklar arasında:
- İnsan onuruna saygı gösterilmesi,
- Sağlık hizmetlerinden yararlanma,
- Ailesiyle haberleşme ve ziyaret hakkı,
- Eğitim ve meslek edinme imkânı,
- Dini inançlarını yaşama hakkı yer alır.
Uygulama Notu: AİHM içtihatlarına göre, hükümlüye insanlık dışı muamele yapılması, Sözleşme’nin 3. maddesinin ihlali sayılır.
3. İnfaz Rejimi ve Cezaların Türleri
İnfaz rejimi, cezanın türüne göre değişir:
- Hapis cezaları: Kapalı, yarı açık veya açık cezaevlerinde infaz edilir.
- Adli para cezaları: Tahsil edilmezse hapse çevrilir (ancak bu “tazyik hapsi” niteliğindedir).
- Kısa süreli hapis cezaları: Kamuya yararlı işte çalışma gibi yaptırımlarla değiştirilebilir.
- Güvenlik tedbirleri: Akıl hastalarına özgü koruma tedbirleri veya sürücü belgesi geri alma gibi önlemler uygulanır.
Örnek: 1 yıl hapis cezası alan hükümlü, iyi hâlli olması durumunda açık cezaevine ayrılabilir veya cezasının son altı ayını denetimli serbestlikle geçirebilir.
4. Denetimli Serbestlik
Denetimli serbestlik, hükümlünün cezasının bir bölümünü cezaevi dışında, toplum içinde geçirmesini sağlayan modern bir infaz yöntemidir.
Amaç, hükümlünün topluma yeniden kazandırılmasını hızlandırmaktır.
Koşulları:
- Cezanın belirli bir kısmının infaz edilmiş olması,
- Hükümlünün disiplin cezası almamış olması,
- Toplum güvenliği açısından risk oluşturmaması.
Örnek: 3 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, iyi hâlli olarak 2 yılını cezaevinde geçirdikten sonra son 1 yılı denetimli serbestlikle tamamlayabilir.
5. Şartla Salıverilme (Tahliye)
Şartla salıverilme, hükümlünün cezasının belli bir kısmını iyi hâlli olarak infaz ettikten sonra kalan süreden şartlı olarak serbest bırakılmasıdır.
Kalan süre, denetim süresi olarak geçer.
Koşulları:
- Hükümlü cezasının yarısını veya üçte ikisini (suçun türüne göre) infaz etmiş olmalıdır.
- Disiplin suçu işlememiş olmalıdır.
- Topluma uyum göstereceğine dair kanaat oluşmalıdır.
Not: Şartla salıverilen hükümlü denetim süresinde suç işlerse, kalan cezası infaz edilir.
6. Ceza İnfazının Ertelenmesi
Bazı durumlarda cezanın infazı, sağlık, gebelik veya ağır ailevi nedenler nedeniyle ertelenebilir.
Bu durum, infaz hukukunun “insancıl ceza anlayışının” bir gereğidir.
Erteleme kararı, infaz hâkimi tarafından verilir.
Örnek: Ciddi sağlık sorunu nedeniyle cezaevi koşullarında yaşamını sürdüremeyecek olan hükümlünün cezası, tedavi süresince ertelenebilir.
IV. HÜKÜMLERİN YERİNE GETİRİLMESİ VE YARGI DENETİMİ
İnfaz işlemleri, infaz hâkimi tarafından denetlenir.
İnfaz hâkimi, hem hükümlünün haklarını hem de cezanın kanuna uygun biçimde uygulanmasını gözetir.
Hükümlü veya avukatı, infazla ilgili işlemlere karşı itiraz edebilir (örneğin açık cezaevine ayrılma talebinin reddi gibi).
Bu denetim, ceza infaz sisteminde yargısal güvencenin devamını sağlar.
Uygulama Notu: İnfaz hâkimliği, ceza sisteminde “adaletin son nöbetçisi” olarak kabul edilir; cezalandırma sürecinin keyfiliğe dönüşmesini engeller.
Sonuç
Ceza muhakemesinin sona ermesi, yalnızca hükmün verilmesiyle değil, adaletin yerine getirilmesiyle anlam kazanır.
İnfaz süreci, cezalandırmanın değil, yeniden kazanmanın aracıdır.
Devletin amacı intikam değil, hukukun üstünlüğü içinde insanı onarmaktır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
