Manevi Tazminat Nedir? Kişilik Hakkı İhlalinde Nasıl İstenir?
Manevi tazminat nedir, kişilik hakkı ihlalinde nasıl istenir? TMK ve TBK’ya göre manevi tazminat şartlarını, dava türlerini ve miktarın belirlenmesini açıklıyoruz.
Giriş
Kişilik hakkı ihlal edildiğinde vatandaşın aklına ilk gelen sorulardan biri şudur:
“Manevi tazminat nedir, bu yaşadığım haksızlık için manevi tazminat isteyebilir miyim?”
Hakaret, iftira, sosyal medyada teşhir, özel hayatın gizliliğinin ihlali, izinsiz fotoğraf paylaşımı, yanlış tedavi, basın yoluyla küçük düşürücü yayınlar… Tüm bu örneklerde kişilik hakkı ihlali söz konusu olabilir ve bu ihlallerin yol açtığı elem, üzüntü ve ruhsal sarsıntı için manevi tazminat davası gündeme gelir.
Bu yazıda; manevi tazminat nedir, kişilik hakkı ihlalinde manevi tazminat nasıl istenir, hangi şartlar aranır, miktar neye göre belirlenir ve hangi davada talep edilir gibi soruları, Türk Medenî Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde sistematik biçimde ele alacağız.
Manevi Tazminat Nedir?
Manevi tazminatın hukuki tanımı
Basit bir ifadeyle manevi tazminat, kişinin kişilik hakkı ihlali sonucu yaşadığı manevi zararın (elem, üzüntü, acı, psikolojik sarsıntı, itibar zedelenmesi) kısmen de olsa giderilmesi için ödenen para tutarıdır.
- Maddi tazminat, ekonomik kaybı telafi etmeyi amaçlar (gelir kaybı, tedavi gideri vb.).
- Manevi tazminat ise; parayla ölçülmesi güç olan ruhsal–duygusal zararın giderilmesi için, para yoluyla bir “tatmin” sağlamayı hedefler.
Türk Borçlar Kanunu m. 58, kişilik hakkı ihlali hâlinde manevi tazminat imkânını açıkça düzenler. Buna göre, kişilik hakkı hukuka aykırı olarak zedelenen kimse, manevi tazminat isteyebilir; hâkim de uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verebilir.
Manevi tazminatın amacı: Zenginleşme değil, tatmin
Önemli bir nokta: Manevi tazminat, mağduru zenginleştirmek için değil, yaşadığı manevi zararı bir nebze olsun hafifletmek için öngörülmüştür.
Bu nedenle:
- Manevi tazminat “ceza” değildir;
- Kişilik hakkı ihlalinin ağırlığı, tarafların ekonomik durumu ve olayın tüm koşulları birlikte değerlendirilerek hakkaniyete uygun bir miktar belirlenir.
Kısacası; manevi tazminat nedir sorusunun cevabı, “kişilik hakkı ihlali karşısında, mağdurun ruhsal dengesini ve toplumsal itibarını belli ölçüde onarmayı amaçlayan para ödemesi”dir.
Kişilik Hakkı İhlali ile Manevi Tazminat İlişkisi
Kişilik hakkı ihlali nedir, nasıl bağlantı kurulur?
Önceki yazıda detaylandırdığımız gibi, kişilik hakkı; kişinin bedensel bütünlüğü, onuru, şerefi, saygınlığı, özel hayatı, adı, resmi, sesi, meslek itibarı gibi tüm kişisel değerlerini kapsar.
Bu değerlere:
- Hakaret,
- Küfür,
- İftira,
- Asılsız suç isnadı,
- Özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayınlar,
- İzinsiz fotoğraf ve video paylaşımı,
- Yanlış/eksik tıbbi müdahaleler,
- Sosyal medyada linç kampanyaları
gibi davranışlarla saldırıldığında, kişilik hakkı ihlali ortaya çıkar ve bu ihlalin yol açtığı manevi zarar için manevi tazminat talep edilebilir.
Kanuni dayanaklar: TMK m. 24–25 ve TBK m. 58
- TMK m. 24–25, kişilik hakkına hukuka aykırı saldırı hâlinde mağdurun korunmasını, saldırının durdurulmasını, önlenmesini, hukuka aykırılığın tespitini ve tazminat talebini düzenler.
- TBK m. 58, bu kişilik hakkı ihlali hâlinde manevi tazminat nedir ve nasıl istenir sorusunun özel cevabını verir; hâkime, manevi tazminat miktarını hakkaniyete göre belirleme yetkisi tanır.
Dolayısıyla, müşterek çerçeve şudur:
- Önce kişilik hakkı ihlalinin varlığı ve hukuka aykırılığı tespit edilir,
- Sonra bu ihlalin mağdurda doğurduğu manevi zarar değerlendirilir,
- Ardından mağdur, uygun hukuki yolla manevi tazminat talep eder.
Manevi Tazminat İstenebilmesi İçin Aranan Şartlar
“Manevi tazminat nedir?” sorusu kadar önemli olan, “hangi hâllerde manevi tazminat istenebilir?” sorusudur. Genel olarak şu şartlar aranır:
1. Kişilik hakkı ihlali
Öncelikle, kişilik hakkı kapsamına giren bir değere yönelik saldırı olmalıdır. Örneğin:
- Sosyal medyada ağır hakaret,
- Basında asılsız suç isnadı,
- Yanlış tedavi ile bedensel–ruhsal zarara yol açma,
- İzniniz olmadan fotoğrafınızı paylaşma,
- Özel mesajlarınızı ifşa etme.
Bu olayların, kişilik hakkı ihlali oluşturup oluşturmadığı, TMK m. 24 çerçevesinde değerlendirilir.
2. Saldırının hukuka aykırı olması
Her rahatsız edici davranış, kişilik hakkı ihlali sayılmaz; ayrıca hukuka aykırılık aranır. Hukuka uygunluk sebepleri:
- Sizin açık veya zımni rızanız,
- Daha üstün bir özel veya kamusal yarar (örneğin kamuoyunu bilgilendirme amacıyla yapılan ölçülü haber),
- Kanunun verdiği yetkinin kullanılması (örneğin mahkeme kararıyla yapılan arama).
Bu durumlar yoksa, kişilik hakkı ihlali hukuka aykırı kabul edilir ve manevi tazminat nedir, ne için istenir sorusunun zemini oluşur.
3. Manevi zarar (elem, üzüntü, itibar sarsılması)
Manevi tazminat için mağdurda bir manevi zarar doğmalıdır:
- Derin üzüntü,
- Utanç,
- Toplumsal itibarda sarsılma,
- Ruhsal dengenin bozulması,
- Aşağılanmış hissetme.
Bu zarar, çoğu zaman objektif kriterlerle değerlendirilir; yani “aynı durumda makul bir kişinin” ne kadar sarsılacağı dikkate alınır.
4. İlliyet bağı
Kişilik hakkı ihlali ile manevi zarar arasında nedensellik bağı olmalıdır. Yani:
- Sizin yaşadığınız üzüntü, aşağılanma ve itibar kaybı, doğrudan o saldırıdan kaynaklanmalıdır.
Bu dört şart birlikte gerçekleştiğinde, manevi tazminat nedir ve kişilik hakkı ihlalinde nasıl istenir sorusunun cevabı pratik anlamda da karşılık bulur.
Manevi Tazminat Nasıl İstenir?
Hangi davada manevi tazminat talep edilir?
Manevi tazminat istemi, çoğunlukla:
- Asıl davayla birlikte (örneğin kişilik hakkı ihlaline ilişkin tespit/durdurma davasında),
- Ya da ayrı bir tazminat davası şeklinde ileri sürülür.
Örnekler:
- Sosyal medyada hakaret nedeniyle manevi tazminat davası,
- Basın yoluyla yapılan küçük düşürücü haber için kişilik hakkına saldırının tespiti ve manevi tazminat davası,
- Yanlış tıbbi müdahale (malpraktis) nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası.
İhlal ceza hukuku boyutu da içeriyorsa, ceza davasına katılan olarak müdahil olup aynı dosyada manevi tazminat talep etmek de mümkündür; ancak bu tercih ve strateji, her olayda ayrı değerlendirilmelidir.
Görevli ve yetkili mahkeme
Genel olarak:
- Görevli mahkeme çoğu zaman asliye hukuk mahkemesidir.
- Yetkili mahkeme ise, kişilik hakkı ihlallerinde HMK m. 16 uyarınca, mağdurun yerleşim yeri mahkemesi de olabilir.
Bu, kişilik hakkı ihlalinde manevi tazminat nedir, nerede istenir sorusuna pratik bir kolaylık sağlar; mağdur, kendi yerleşim yerinde dava açarak hak arayabilir.
Dava dilekçesinde neler bulunmalı?
Manevi tazminat davası açarken;
- Kişilik hakkı ihlaline konu olay açıkça anlatılmalı,
- Hangi kişilik değerinin ihlal edildiği (onur, şeref, özel hayat, fotoğraf vb.) belirtilmeli,
- İhlalin hukuka aykırı olduğu, rıza veya üstün yarar bulunmadığı açıklanmalı,
- Yaşanan manevi zarar (elem, üzüntü, itibar kaybı) somut örneklerle ortaya konulmalı,
- Talep edilen manevi tazminat miktarı ve gerekçesi yazılmalıdır.
Delil olarak; ekran görüntüleri, basın kupürleri, tanık beyanları, tıbbi raporlar, sosyal medya kayıtları vb. sunulabilir.
Manevi Tazminat Miktarı Nasıl Belirlenir?
“Manevi tazminat nedir?” sorusunun pratikte en çok merak edilen kısmı, “Ne kadar manevi tazminat alabilirim?” sorusudur. Burada kesin bir tablo yoktur; hâkim hakkaniyet esasına göre karar verir.
Hâkimin dikkate aldığı başlıca kriterler
Manevi tazminat miktarı belirlenirken genellikle şu kriterler göz önünde bulundurulur:
- Kişilik hakkı ihlalinin ağırlığı,
- Saldırının yayılma alanı (dar çevrede mi, ulusal basında mı, sosyal medyada viral mi),
- Mağdurun duyduğu elem ve üzüntünün derecesi,
- Tarafların sosyal ve ekonomik durumları,
- Saldırıda bulunanın kusur derecesi, kastın bulunup bulunmaması,
- Saldırının tek seferlik mi, sürekli mi olduğu,
- Failin daha önce benzer saldırıları yapıp yapmadığı.
Yargıtay; manevi tazminatın, olayın ağırlığıyla uyumlu, ne mağduru zenginleştirecek ne de etkisiz kalacak kadar düşük olmayacak bir tutar olması gerektiğini vurgular.
Enflasyon ve güncellik
Manevi tazminat miktarı, karar tarihindeki ekonomik koşullar da dikkate alınarak belirlenir. Çok düşük tutarlar, kişilik hakkı ihlalinin ciddiyetiyle bağdaşmadığında, istinaf ve temyiz aşamasında tartışma konusu olabilir.
Kişilik Hakkı İhlalinde Manevi Tazminata İlişkin Örnekler
Örnek 1: Sosyal medyada hakaret ve iftira
Bir kişi hakkında sosyal medyada:
- Küfür ve ağır hakaret içeren paylaşımlar yapılması,
- Gerçeğe aykırı “dolandırıcı, hırsız” gibi ithamlarda bulunulması,
- Bu paylaşımların geniş kitlelere ulaşması,
kişilik hakkı ihlali niteliğindedir. Mağdur, kişilik hakkı ihlalinde manevi tazminat nedir, nasıl istenir sorusuna cevap olarak;
- Saldırının durdurulması (içeriğin kaldırılması),
- İhlalin tespiti,
- Uygun tutarda manevi tazminat talebiyle dava açabilir.
Örnek 2: Yanlış tıbbi müdahale ve beden bütünlüğü ihlali
Yanlış teşhis veya eksik/yanlış tedavi sonucu:
- Hastanın sağlığının bozulması,
- Kalıcı iz veya sakatlık oluşması,
- Ciddi ruhsal çöküntü yaşanması,
beden bütünlüğü ve sağlık yönünden kişilik hakkı ihlali olarak değerlendirilir. Bu durumda, maddi tazminat ile birlikte manevi tazminat da talep edilebilir.
Örnek 3: Özel hayatın gizliliğinin ihlali
Kişinin:
- Özel fotoğraflarının rızası olmadan paylaşılması,
- Özel hayatına ilişkin mahrem bilgilerin ifşa edilmesi,
- Gizli çekim görüntülerinin yayılması
durumunda, hem ceza hukuku hem de özel hukuk bakımından sorumluluk gündeme gelir. Mağdur; erişim engeli, içerik kaldırılması ve manevi tazminat talebiyle kişilik hakkı ihlaline karşı korunma isteyebilir.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Manevi tazminat nedir, kısaca?
Manevi tazminat; kişilik hakkı ihlali sonucu mağdurun yaşadığı acı, üzüntü, itibar kaybı gibi manevi zararı kısmen gidermek için hâkimin takdir ettiği para tutarıdır. Amaç zenginleşme değil, makul bir tatmin sağlamaktır.
Kişilik hakkı ihlali olmadan manevi tazminat istenebilir mi?
Manevi tazminatın temel dayanağı, kişilik hakkı ihlalidir. Kişilik hakkı kapsamına giren değerlerden biri (onur, şeref, özel hayat, beden, sağlık, ad, resim, ses vb.) hukuka aykırı olarak zedelenmedikçe, manevi tazminat talebi genellikle kabul görmez.
Manevi tazminat davası ceza davasından bağımsız mı?
Evet. Manevi tazminat davası, özel hukuk davasıdır ve ceza yargılamasından bağımsızdır. Ceza davasındaki hüküm, hukuk mahkemesini bazı yönlerden bağlasa da; manevi tazminat istemi ayrıca değerlendirilir. Mağdur isterse ceza davasına katılıp orada da tazminat talep edebilir.
Manevi tazminat miktarını ben mi belirlerim, hâkim mi?
Davacı, dava dilekçesinde talep ettiği manevi tazminat miktarını belirtmek zorundadır. Ancak son kararı hâkim verir ve bu miktarı olayın ağırlığı, tarafların durumu ve hakkaniyet ilkesi çerçevesinde artırıp azaltabilir.
Manevi tazminat davası için süre var mı?
Genel olarak, haksız fiil hükümlerine göre zamanaşımı süreleri uygulanır (olayın ve failin öğrenilmesinden itibaren belirli süreler). Ancak her olayın zamanaşımı hesabı farklı olabileceğinden, süre geçmeden bir hukukçuya başvurmak, hak kaybı yaşamamak açısından kritik önemdedir.
Sonuç ve Değerlendirme
Manevi tazminat nedir, kişilik hakkı ihlalinde nasıl istenir sorularının cevabı, hem geleneksel medya hem de sosyal medya çağında büyük önem taşır.
Özetle:
- Manevi tazminat, kişilik hakkı ihlali sonucu yaşanan manevi zararı telafi etmeye yönelik bir tatmin aracıdır.
- Kişilik hakkı ihlali, hukuka aykırı olmalı; rıza, üstün yarar veya kanuni yetki gibi istisnalar bulunmamalıdır.
- Mağdur, asliye hukuk mahkemesinde veya şartlarına göre ceza davası içinde, manevi tazminat talep edebilir.
- Miktar, ihlalin ağırlığı, mağdurun ve failin durumu, saldırının yaygınlığı gibi ölçütlere göre hâkim tarafından belirlenir.
Kişilik hakkı ihlali yaşadığını düşünen kişiler açısından en kritik nokta, duygusal tepkiyle değil; hukuki zeminde ve sürelere dikkat ederek hareket etmektir. Somut olayların farklılığı, her dosyada ayrı bir değerlendirmeyi zorunlu kıldığından, profesyonel hukuki destek almak çoğu zaman en doğru adım olacaktır.
Önceki makale: Kişilik Hakkı Nedir? Hangi Değerler Kişilik Hakkı Kapsamına Girer?
Sonraki makale: Özel Hayatın Gizliliği Hangi Hâllerde İhlal Edilmiş Sayılır?
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
