Giriş: Süre, Devamlılık ve Ticari İstikrar
Franchise sisteminde süre, sadece bir başlangıç ve bitiş tarihinden ibaret değildir. Aynı zamanda taraflar arasındaki güvenin, sürdürülebilirliğin ve ticari planlamanın temel unsurlarından biridir. Franchise süresinin açıkça belirlenmesi, sözleşmenin yenilenme usulü ve fesih şartları; hem franchise verenin hem de franchise alanın geleceğe yönelik stratejik adımlarını planlamasını sağlar.
Bu kapsamlı makalede, franchise sözleşmesinde süreye ilişkin düzenlemeleri, yenileme prosedürlerini ve sözleşmenin hangi şartlarda sona ereceğini detaylı şekilde ele alacağız.
Franchise Sözleşmesinde Sürenin Belirlenmesi
Belirli Süreli Sözleşme
Franchise sözleşmelerinin çoğu belirli süreli olarak yapılır. Genellikle bu süre:
- 3 yıl,
- 5 yıl,
- 10 yıl
gibi sabit zaman dilimlerini kapsar.
Belirli süreli franchise sözleşmeleri, süre sonunda otomatik olarak sona erer. Ancak taraflar yenileme konusunda anlaşarak sözleşmeyi uzatabilir.
Belirsiz Süreli Sözleşme
Nadiren de olsa bazı franchise sözleşmeleri belirsiz süreli yapılabilir. Bu durum taraflara esneklik sağlasa da, belirsiz süreli sözleşmelerde erken fesih riski daha yüksektir. Taraflardan biri uygun bildirim süresiyle sözleşmeyi sonlandırabilir.
Sürenin Uzunluğu Ne Kadar Olmalıdır?
Franchise süresi belirlenirken aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:
- Girişim maliyeti: Yüksek yatırım gerektiren sistemlerde daha uzun süreli sözleşmeler tercih edilir.
- Marka bilinirliği: Yeni giriş yapan markalarda kısa süreli sözleşmeler esneklik sağlar.
- Franchise alanın beklentileri: Girişimcinin kâr etme süresi dikkate alınmalıdır.
- Yatırım geri dönüşü (ROI): Franchise alan yatırımının geri dönüşünü sağlayabilmeli.
Genel olarak franchise sisteminde 5 yıl ve üzeri sözleşmeler hem taraflar hem de sistemin istikrarı açısından daha sağlıklı kabul edilir.
Sözleşmenin Yenilenmesi: Otomatik mi, Karşılıklı mı?
Süreli franchise sözleşmelerinde yenileme konusu ayrı bir önem taşır. Yenileme şartları sözleşmede açık şekilde belirtilmelidir.
Otomatik Yenileme
Bazı sözleşmelerde, taraflardan biri yazılı olarak karşı çıkmadıkça sözleşme aynı şartlarla uzar. Ancak bu uygulama Türkiye’de sık rastlanan bir yöntem değildir.
Karşılıklı Anlaşmayla Yenileme
En yaygın yöntem budur. Taraflar sürenin sona ermesine belirli bir süre kala (örneğin 3 ay öncesinden) karşılıklı görüşmelerle yeni dönem için sözleşme imzalar.
Yenileme şartları:
- Yeni franchise giriş bedeli ödenip ödenmeyeceği
- Royalty ücretlerinde değişiklik olup olmayacağı
- Bölgesel korumanın devam edip etmeyeceği
gibi hususları içermelidir.
Yenileme Talebinin Reddi
Franchise veren, sözleşmeyi yenilememek için geçerli bir sebebe sahip olmalıdır. Aksi takdirde:
- Haksız yere sözleşme yenilemeyen franchise veren aleyhine tazminat davası açılabilir.
- Franchise alan, iyi niyetli ise yargı kararıyla sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir.
Bu nedenle yenileme taleplerinin reddi mutlaka gerekçeli ve yazılı olarak yapılmalıdır.
Franchise Sözleşmesinin Feshi
Her ticari ilişki gibi franchise sözleşmesi de bazı durumlarda sona erebilir. Fesih; tarafların anlaşmasıyla olabileceği gibi, sözleşmede belirtilen fesih sebepleri doğrultusunda tek taraflı da olabilir.
1. Tarafların Ortak Kararıyla Fesih
Taraflar karşılıklı mutabakat ile sözleşmeyi sona erdirme hakkına sahiptir. Bu durumda fesih protokolü hazırlanması tavsiye edilir.
2. Süre Bitimiyle Fesih
Belirli süreli sözleşmeler, süre sonunda otomatik olarak sona erer. Ancak taraflar isterse uzatabilir.
3. Sözleşmeye Aykırılık Nedeniyle Fesih (Haklı Neden)
Aşağıdaki durumlarda sözleşme haklı nedenle tek taraflı feshedilebilir:
- Franchise alanın ödemeleri sürekli geciktirmesi
- Marka standartlarına uymaması
- Denetimlere engel olması
- Marka değerine zarar verecek eylemlerde bulunması
- Franchise verenin sözleşmedeki eğitim, destek gibi yükümlülüklerini yerine getirmemesi
Haklı nedenle fesih için genellikle ihtar çekilmesi gerekir.
Fesih Prosedürü Nasıl İşler?
Franchise sözleşmelerinde fesih prosedürü genellikle şu adımları içerir:
- İhtar: Sözleşme ihlaline dair yazılı ihtar gönderilir.
- Savunma Süresi: Karşı tarafın durumu düzeltmesi için süre tanınır (genelde 15–30 gün).
- Fesih Bildirimi: Sorun çözülmezse noter kanalıyla yazılı fesih bildirimi yapılır.
- Teslim Süreci: Franchise alan, markalı ürünleri ve evrakları iade eder.
- Tahliye: Fiziki işletme mekanı boşaltılır.
Bazı sözleşmelerde cezai şart ve tazminat hükümleri de bu aşamada devreye girer.
Erken Fesihte Yatırımın Durumu
Franchise sözleşmesinin erken feshi halinde özellikle franchise alanın yatırımı riske girer. Bu durum için sözleşmede özel hükümler yer almalıdır:
- Tazminat alınacak mı?
- Franchise veren mekânı devralacak mı?
- Demirbaşlar ne olacak?
Aksi halde franchise alan, ciddi zararlarla karşı karşıya kalabilir.
Fesih Halinde Rekabet Yasağı Devam Eder mi?
Çoğu franchise sözleşmesinde fesih sonrası belirli bir süre için rekabet yasağı hükmü yer alır. Örneğin:
“Taraflar, sözleşme sona erdikten sonra 1 yıl boyunca aynı sektörde benzer bir marka ile faaliyet göstermeyeceklerini taahhüt ederler.”
Bu yasağın süresi ve kapsamı makul olmalı, aksi halde Yargıtay tarafından geçersiz sayılabilir.
Sözleşme Feshi ve Yargıtay Kararları
Yargıtay, franchise sözleşmelerinin feshiyle ilgili önemli kararlar vermiştir. Örneğin:
Yargıtay 11. HD, 2021/3445 E. – 2022/7869 K.
“Sözleşmenin haksız feshi sonucu doğan zarar, tazmin edilmek zorundadır. Ancak, taraflardan birinin sürekli sözleşme yükümlülüklerini ihlal etmesi halinde haklı fesih mümkündür.”
Bu kararlar ışığında, fesih gerekçesinin mutlaka sözleşmeye ve somut delillere dayanması gerektiği anlaşılmaktadır.
Franchise Süresi ve Fesih Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Franchise süresi ve fesih konularında dikkat edilmesi gereken bazı kritik noktalar:
- Sözleşme süresi yatırımın geri dönüş süresiyle uyumlu olmalı
- Yenileme şartları sözleşmede açıkça yazılmalı
- Fesih halinde yapılacak işlemler detaylandırılmalı
- Cezai şartlar makul ve orantılı olmalı
- Rekabet yasağı süresi aşırı uzun olmamalı
- Fesih bildirimi yazılı ve noter aracılığıyla yapılmalı
Bu hususlara dikkat edilmemesi, franchise sisteminin sağlıklı yürütülmesini engeller.
Sonuç: Ticari Geleceği Belirleyen Maddeler
Franchise süresi, yenileme ve fesih şartları; sistemin devamlılığını doğrudan etkileyen kritik sözleşme hükümleridir. Her iki tarafın da haklarını ve yükümlülüklerini açıkça tanımlayan, ticari gerçeklerle uyumlu düzenlemeler içeren bir sözleşme, sağlıklı ve uzun ömürlü bir işbirliğinin temelidir.
Franchise Sözleşmesinde Hukuki Destek Şart!
Her franchise sözleşmesi özel bir değerlendirme ve hukuki uzmanlık gerektirir. Süre, yenileme, fesih gibi teknik konular küçük bir hatada büyük zararlara yol açabilir.
İstanbul’da faaliyet gösteren hukuk büromuz, franchise sistemine girmek isteyen girişimcilere veya markasını büyütmek isteyen yatırımcılara:
- Sözleşme incelemesi
- Yenileme görüşmeleri
- Fesih süreci danışmanlığı
- Uyuşmazlık çözümü
alanlarında profesyonel hizmet sunmaktadır.
👉 Detaylı bilgi almak ve franchise sistemine sağlam adımlarla girmek için:
🔗 www.gokhanyagmur.com
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 Danışmanlık randevusu için: 0542 157 06 34
