Giriş: Franchise Sisteminde Markanın Gücü
Franchise sisteminin en önemli yapı taşlarından biri kuşkusuz markadır. Franchise alan kişi ya da işletme, yatırımını sadece bir ürün ya da hizmete değil, o markanın itibarı, algısı ve gücüne yapar. Bu nedenle, franchise sözleşmelerinin en hassas ve kritik bölümlerinden biri marka kullanım hakları ve lisanslama hükümleridir.
Bu yazımızda, franchise sözleşmeleri bağlamında marka kullanımının nasıl düzenlendiğini, lisans türlerini, sözleşmeye nasıl entegre edilmesi gerektiğini ve markanın korunmasına yönelik hukuki önlemleri kapsamlı şekilde ele alacağız.
Marka Kullanımı Ne Anlama Gelir?
Marka kullanımı, franchise alanın, franchise verene ait olan tescilli markayı ticari faaliyetlerinde kullanabilme hakkıdır. Bu hak, sözleşmeye dayalı olarak belirli süre ve koşullara bağlı olarak verilir.
Marka kullanımı şu alanları kapsar:
- Mağaza/işletme tabelasında marka ismi kullanımı
- Ürün ambalajlarında marka kullanımı
- Web sitesi, sosyal medya ve reklam materyallerinde kullanım
- Faturalarda ve yasal belgelerde markaya atıf
- Personel kıyafetleri ve dekorasyonda marka unsurlarının kullanımı
Bu kullanım, ancak franchise verenin yazılı izni ve lisans hakkı ile mümkündür.
Lisanslama Nedir?
Lisanslama, marka sahibinin, markasını belirli sınırlar ve koşullar çerçevesinde başkasına kullandırma yetkisini ifade eder. Franchise sisteminde bu lisanslama ilişkisi genellikle basit lisans şeklinde kurulur.
Lisans Türleri
- Basit Lisans (Simple License): Franchise alan, markayı belirli alan ve zaman içinde kullanabilir, ancak marka sahibi aynı hakkı başkalarına da verebilir.
- Münhasır Lisans (Exclusive License): Sadece franchise alana tanınan kullanma hakkıdır. Franchise veren, aynı bölgede aynı markayı başka birine kullandıramaz.
- Ortak Lisans (Co-exclusive): Birden fazla kişiye aynı markayı belirli sınırlar içinde kullandırma yetkisidir.
Marka Kullanım Hakkı Nasıl Devredilir?
Marka kullanım hakkının devri mutlaka yazılı bir sözleşmeye dayanmalıdır. TÜRKPATENT nezdinde tescilli bir markanın kullanım hakkı, ancak lisans sözleşmesiyle geçerli olur.
Franchise sözleşmesi, lisans sözleşmesi niteliği taşıyabilir ancak bu durum açıkça belirtilmelidir. Aksi halde, franchise alanın markayı kullanma hakkı hukuki açıdan riskli hale gelebilir.
Franchise Sözleşmesinde Marka Kullanımıyla İlgili Hükümler
Franchise sözleşmesinde aşağıdaki marka kullanım başlıkları net şekilde belirtilmelidir:
1. Kullanım Şekli
- Logo, renk, tipografi, slogan gibi unsurlar nasıl kullanılacak?
- Hangi mecralarda (dijital, fiziki, basılı) kullanılabilecek?
2. Coğrafi Sınır
- Franchise alan hangi bölgede markayı kullanabilir?
- İl, ilçe, mahalle sınırlamaları belirlenmiş mi?
3. Süre
- Lisans ne kadar süreyle veriliyor?
- Sözleşme süresi dolduğunda marka kullanımı otomatik sona eriyor mu?
4. Denetim Hakkı
Franchise veren, markanın doğru ve kurumsal şekilde kullanıldığını denetleme hakkına sahip olmalıdır. Bu denetim:
- Mağaza içi görsel standartlara uyum
- Dijital medya kullanımı
- Reklam içerikleri
üzerinden yürütülür.
5. Sözleşme Sonrası Kullanım
Sözleşme sona erdiğinde marka kullanım hakkı da sona erer. Franchise alan, markayı tüm ortamlardan kaldırmakla yükümlüdür.
Marka Kullanımının Kötüye Kullanımı
Franchise alanın markayı izinsiz veya sözleşmeye aykırı biçimde kullanması halinde;
- İhtiyati tedbir talepli dava açılabilir
- Marka hakkına tecavüz davası gündeme gelir
- Tazminat davası açılabilir
- TÜRKPATENT nezdinde lisans iptali başlatılabilir
Ayrıca kötüye kullanım, franchise sözleşmesinin derhal feshi sonucunu da doğurabilir.
Marka Kullanımıyla İlgili Hukuki Riskler
Franchise alan açısından en sık karşılaşılan hukuki riskler şunlardır:
- Marka sahibinden yazılı izin alınmadan kullanım
- Sözleşme sona erdikten sonra markanın kullanılmaya devam edilmesi
- Marka standartlarına aykırı görsel materyal kullanımı
- Markayı tescilsiz ürünlerde kullanma (örneğin lisans dışı ambalaj)
Bu durumlar ciddi tazminat yükümlülükleri doğurabilir.
Markanın Korunması İçin Alınabilecek Önlemler
Franchise veren markasını korumak için sözleşmeye aşağıdaki hükümleri eklemelidir:
- Görsel standart kitapçığına uyum zorunluluğu
- Marka kullanımına ilişkin kısıtlayıcı hükümler
- Denetim ve uyarı prosedürleri
- Ceza-i şartlar
- Marka kullanımının sona erdirilmesi sonrası süreç takvimi
Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme
📌 Örnek Karar:
Yargıtay 11. HD, 2022/7434 E., 2023/2216 K.
“Franchise alanın, sözleşme sona erdikten sonra markayı kullanmaya devam etmesi, marka hakkına açık bir tecavüzdür. Marka sahibi, kullanımın durdurulması ve maddi-manevi tazminat talebinde bulunabilir.”
Bu kararlar göstermektedir ki, marka kullanım hakkı yalnızca sözleşme süresince ve şartlarına uygun olarak geçerlidir.
TÜRKPATENT Nezdinde Lisans Kaydı
Türkiye’de bir markanın kullanımı, TÜRKPATENT nezdinde lisans olarak kaydedildiğinde üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir. Bu nedenle:
- Franchise sözleşmesindeki marka lisans hükümleri
- TÜRKPATENT lisans formu
- Tarafların imzaları
- Marka tescil bilgisi
ile birlikte başvuru yapılmalıdır.
Uluslararası Marka Kullanımı
Franchise sisteminin yurt dışına açılması durumunda, marka kullanım hakkı Madrid Protokolü veya doğrudan uluslararası tescil ile korunmalıdır. Ayrıca;
- Lisans sözleşmesinin o ülkenin dilinde hazırlanması
- O ülkenin marka hukukuna uygun olması
- Coğrafi sınırlamaların net çizilmesi
gereklidir.
Sonuç: Marka, Sadece Bir İsim Değil, Bir Yatırımdır
Franchise sisteminde marka, sadece bir logo ya da isim değil; güven, kalite, itibar ve yatırım anlamına gelir. Bu değerin doğru ve hukuka uygun biçimde kullanılması, hem franchise verenin hem de franchise alanın uzun vadeli başarısını doğrudan etkiler.
Franchise sözleşmelerinde marka kullanım hükümlerinin detaylı, açık ve mevzuata uygun olarak yazılması, tarafların ticari güvenliğini artırır ve olası uyuşmazlıkların önüne geçer.
Avukat Gökhan Yağmur ile Markanızı Koruma Altına Alın
Franchise sistemi kurmak veya bir franchise işletmesi almak istiyorsanız, markanız en değerli varlığınızdır. Onu korumak, doğru kullanmak ve hukuki güvencelerle desteklemek için profesyonel destek almak şarttır.
Ben Av. Gökhan Yağmur olarak, size şu konularda danışmanlık sağlıyorum:
- Franchise sözleşmelerinde marka kullanım maddelerinin hazırlanması
- Lisans sözleşmesi oluşturulması ve TÜRKPATENT kaydı
- Marka kullanımına aykırılık durumunda ihtarname ve dava süreçleri
- Uluslararası marka lisanslama ve koruma
👉 Hemen benimle iletişime geçin:
🔗 www.gokhanyagmur.com
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 Hukuki danışmanlık için: 0542 157 06 34
