Hakaret Suçu (TCK 125): Tanımı, Şikâyet Süresi, Cezası, Gıyapta ve İleti Yoluyla Hakaret
Hakaret suçu TCK 125’e göre nasıl oluşur? Şikâyet süresi, nitelikli hâller, aleniyet artırımı, gıyapta ve ileti yoluyla hakaret, uzlaşma ve önödeme; Yargıtay içtihatlarıyla birlikte.
TCK’da Hakaret Suçunun Yeri ve Genel Çerçeve
Hakaret suçu, TCK md. 125-131 hükümleri içinde şerefe karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiştir. Hakaret suçu iki temel biçimde ortaya çıkar: somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi ve sövme yoluyla değersizleştirme. Bu çerçevede hakaret suçu, bireyin onur, şeref ve saygınlığını korumaya yöneliktir.
Hakaret Suçunun Tanımı ve Unsurları
Hakaret suçu, kişiye yöneltilen isnadın veya sövmenin, mağdurun onur, şeref ve saygınlığını zedeleyecek ağırlıkta olmasını gerektirir. Birinci durumda somut fiil ileri sürülür; ikinci durumda ise genel ve soyut nitelikte tahkir edici söz veya davranışla kişilik değerleri hedef alınır.
Hakaret Suçunun İki Temel İşleniş Biçimi
- Somut isnatla hakaret suçu: “Ayşe, X mağazasından sürekli kıyafet çalıyor.” örneğinde olduğu gibi belirli bir fiil ileri sürülerek kişinin saygınlığı zedelenir.
- Sövme yoluyla hakaret suçu: “Yavşak polis, bana neden ceza yazıyorsun.” örneğinde olduğu üzere genel, tahkir edici ifadelerle kişinin değersizleştirilmesi söz konusudur.
Hakaret Suçunun Konusu ve Mağduru
Hakaret suçu, doğrudan bireyin kişilik haklarına yönelmiş bir saldırıdır. Korunan değer hem toplumsal anlamda şeref hem de kişinin özsaygısıdır. Bu nedenle hakaret suçu yalnızca gerçek kişiler aleyhine işlenebilir; tüzel kişiler (dernek, vakıf, şirket, spor kulübü, siyasi parti vb.) hakaret suçu bakımından mağdur olamaz.
Tüzel Kişiler Bakımından Durum
Gerçek kişiyle bağlantı kurulmadan, örneğin “X şirketini sinkaf edeyim.” denilmesi şirket yönünden hakaret suçu oluşturmaz. Buna karşılık “X şirketinin yöneticilerini sinkaf edeyim.” ifadesi, yöneticilere yönelik olduğu ölçüde hakaret suçunu gündeme getirebilir.
Yargıtay Kararı
TCK’nın 125. maddesi bakımından hakaret suçunun mağdurunun ancak gerçek kişi olabileceği; tüzel kişiliğe sahip Neve Şalom Musevi Vakfı’nın mağdur olamayacağı gözetilmeden mahkûmiyet kurulması bozma nedenidir (Y18CD-K.2019/36).
Kanuni Düzenleme: Hakaret Suçu ve Cezası (TCK m.125)
Hakaret suçu ve yaptırımı, 5237 sayılı TCK m.125’te açıkça belirtilmiştir.
TCK m.125 Metni (Özetle)
- (1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek somut fiil veya olgu isnadı ya da sövme suretiyle saldırı, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile yaptırıma bağlanır. Mağdurun gıyabında hakaret suçu oluşması için en az üç kişiyle ihtilat aranır.
- (2) Fiilin mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü ileti ile işlenmesi halinde de aynı ceza uygulanır.
- (3) Hakaret suçunun:
(a) Kamu görevlisine görevinden dolayı,
(b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç ve kanaatlerin açıklanması/değiştirilmesi/yayılması ya da dinin emir ve yasaklarına uygun davranılması nedeniyle,
(c) Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
işlenmesi hâlinde alt sınır bir yıldan az olamaz. - (4) Hakaretin alenen işlenmesi hâlinde ceza 1/6 oranında artırılır.
- (5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan tüm üyelere karşı işlenmiş sayılır; bu durumda zincirleme suç hükümleri uygulanır.
Hakaret Suçu: Şikâyet ve Zamanaşımı
Hakaret suçu bakımından, TCK m.125/1 ve m.125/2’deki temel şekiller şikâyete tabidir. Mağdur, hakareti ve failini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyet hakkını kullanmalıdır; aksi hâlde hak düşer.
Şikâyete Bağlılık ve Süre Sınırları
- TCK m.73/2: Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan hakaret suçu bakımından, fiil sonradan öğrenilse dahi iki yılı aşan sürede şikâyet mümkün değildir.
- TCK m.131/2: Mağdur şikâyet etmeden ölürse veya suç ölünün hatırasına karşı işlenmişse; ikinci dereceye kadar üstsoy-altsoy, eş ve kardeşler şikâyette bulunabilir.
Şikâyete Tabi Olmayan Hâller
- Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret (TCK 125/3-a),
- TCK 125/3-b, 125/3-c kapsamındaki nitelikli hâller,
- TCK 125/5 (kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret),
şikâyete tabi değildir. Bu durumda Cumhuriyet savcılığı re’sen soruşturma yapar; dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Hakaret suçu davaları asliye ceza mahkemesi tarafından görülür.
Hakaret Suçunda Önödeme ve Uzlaşma
Hakaret suçu, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü ileti ile işlendiğinde önödeme hükümleri uygulanır. Bu, failin belirlenmiş bir meblağı ödeyerek soruşturma veya kovuşturmanın sonuçlarından kurtulabilmesine imkân tanıyan bir kurumdur.
Önödeme ve Sınırı
Hakaret suçu yönünden kamu görevlisine karşı işlenen hâllerde önödeme uygulanmaz. Uygulamada sosyal medya ve mesajlaşma uygulamaları (Twitter/X, Instagram, Facebook, WhatsApp vb.) üzerinden işlenen hakaretlerde, koşulları varsa önödeme değerlendirilir.
Uzlaşma Kuralları
- TCK m.125/1’deki temel şekil uzlaştırma kapsamındadır. Soruşturma ve kovuşturma evrelerinde öncelikle uzlaştırma denenir; uzlaşma sağlanamazsa süreç sürdürülür.
- CMK m.253/3 uyarınca TCK m.125/2’deki mağduru muhatap alan ileti yoluyla hakaret uzlaşmaya tabi değildir.
- TCK 125/3-a, 125/3-b, 125/3-c ve 125/5 kapsamındaki hakaret şikâyete tabi olmadığı için uzlaştırma uygulanmaz.
Hakaret Suçu Nasıl İşlenir? Hangi Sözler Hakaret Suçunu Oluşturur?
Hakaret suçu bakımından, kanunda tek tek tüm sözlerin sayılması mümkün değildir. Esas olan, kişinin onur, şeref veya saygınlığını rencide eden içeriktir. Hakaret suçu; yazı, söz, şekil, görüntü, el işareti, mimik gibi farklı araçlarla işlenebilir.
Hakaret Oluşturan İfadeler ve Örnekler
- “Şerefsiz”, “haysiyetsiz”, “geri zekalı”, “aptal”, “salak”, “hayvan”, “müsvedde”, “pislik”, “alçak”, “yavşak”, “fahişe” gibi tahkir edici sözler hakaret suçu kapsamındadır.
- “Hırsız”, “rüşvetçi”, “adi”, “sahtekâr”, “dolandırıcı” gibi nitelemeler de hakaret suçu oluşturur.
- “Eşek”, “köpek”, “öküz”, “sığır”, “it”, “çakal”, “katır”, “fare”, “enik”, “sıpa” gibi hayvan isimleriyle hitap etmek de hakaret suçuna vücut verir.
- Fiziksel/psikolojik özelliğe yönelik tahkir: “Allah’ın topal adamı”, “kör herif” örneklerinde olduğu gibi hakaret suçu oluşur.
- Yazı, şekil ve hareketle hakaret: Çalışma masasını insan dışkısıyla kirletmek veya yüze tükürmek de hakaret suçu kapsamındadır.
Hakaret Oluşturmayan Söz ve Davranışlar
- Kaba/nezaketsiz söz ve davranışlar tek başına hakaret suçu sayılmaz: “Terbiyesiz, saygısız, riyakar, yalancı, lan, ulan” gibi ifadeler bu kapsamdadır.
- Kabaca tavırlar (ayakları masaya koymak, bağırarak konuşmak) ve “Seni paramla satın alırım”, “İşyerimden defol git” gibi sözler hakaret suçu oluşturmaz.
- Olgusal ifade: “Bu kıyafet size olmaz, siz şişmansınız.” biçimindeki ifadeler hakaret suçu sayılmaz.
- Beddua niteliğindeki sözler (“Allah seni bildiği gibi yapsın.”, “Allah belanı versin.”, “Cehenneme kadar yolun var.”, “Allah çocuklarından çıkarsın.”) Yargıtay uygulamasında hakaret suçu olarak kabul edilmemektedir.
Matufiyet ve Yargıtay Uygulaması
- İsmi belirtmeden “Hırsız var!” diye bağırmak, matufiyet (belirli kişiye yöneltme) unsuru gerçekleşmediğinden hakaret suçu oluşturmaz.
- Sanığın dudak hareketleriyle “o…ç” demesi de hakaret suçu kapsamındadır (Y4CD-K.2014/12219).
Savunma ve Basın Özgürlüğü Bağlantıları
- Dilekçe hakkı, iddia ve savunma dokunulmazlığı, basının haber verme hakkı çerçevesindeki açıklamalar koşulları dahilinde hakaret suçu oluşturmaz.
- Kamuoyunca bilinen kişilere (futbolcu, sanatçı, özellikle siyasetçiler) yönelik eleştiriler daha sert olabilir; “Senden bu memlekete hayır gelmez, bütün memleketi sattın.” sözü ağır eleştiri niteliğinde görülüp hakaret suçu sayılmayabilir.
Mağdurun Gıyabında (Yokluğunda) Hakaret Suçu
Mağdurun huzurunda hakaret suçu için mağdurun söz veya davranışı o anda öğrenmesi yeterlidir. Telefon, e-posta, mektup vb. araçlarla yapılan ve mağdurun öğrendiği tahkir edici ifadeler de huzurda hakaret sayılabilir.
Gıyapta Hakaretin Şartı: Üç Kişiyle İhtilat
Mağdurun yokluğunda hakaret suçu için en az üç kişiyle ihtilat zorunludur. Bu üç kişi aynı mekânda olmak zorunda değildir; önemli olan bu kişilerin hakareti öğrenmiş olmalarıdır. Üçüncü kişinin sözleri duymaması veya öğrenmemesi hâlinde hakaret suçu oluşmaz.
Yargıtay’dan Ölçütler
- İhtilatın bilinçli olarak gerçekleştirilmesi gerekir; mektup, telefon, SMS, e-posta gönderimi veya birden çok kişinin duyabileceği ortamda söyleme yoluyla olabilir (Y18CD-K.2016/15988).
- Öğrenilebilirlik değil, fiilen öğrenme aranır; kulaklıkla müzik dinleyen üçüncü kişinin sözleri duymaması hâlinde gıyapta hakaret suçu tamamlanmaz (Y18CD-K.2017/15615).
- İhtilat aktarma yoluyla gerçekleşmişse, aktarılan sözlerin aynı ya da benzer olması beklenir; failin sözleri birden çok kişinin duyabileceği koşullarda ve bu bilince sahip olarak söylemesi yeterlidir (Y15CD-K.2015/22754).
İleti Yoluyla Hakaret Suçu (Mektup, E-posta, WhatsApp, SMS, Telefon)
TCK m.125/2, ileti yoluyla işlenen hakaret suçunu açıkça düzenler. Cezalar temel şekille aynıdır; ancak olayın özelliğine göre eylem huzurda veya gıyapta hakaret kapsamında değerlendirilebilir.
Huzurda ve Gıyapta Ayrımı (İleti Yoluyla)
- Huzurda hakaret: Fail, mesajı mağduru muhatap alarak gönderir ve mağdurun öğreneceğini ister.
- Gıyapta hakaret: Mesaj mağdura değil başkasına gönderilir ve mağdur tesadüfen öğrenirse, huzurda değil gıyapta hakaret söz konusu olur. Bu durumda en az üç kişiyle ihtilat koşulu aranır.
Yargıtay Ölçütü (İletme Kastı)
Sanığın, iletiyi mağdura iletme kastı olmaksızın, örneğin mütehassısın teyzesine hakaret içerikli mesaj göndermesi ve mağdurun bu mesajları sonradan görmesi hâlinde huzurda hakaret oluşmaz; iletme kastı bulunmadığından beraat gerekirken mahkûmiyet verilmesi hukuka aykırıdır (Y18CD-K.2019/12396).
Özet Cümleleri
- TCK’da hakaret suçu: Kişinin onur, şeref ve saygınlığını korur; somut isnat veya sövme ile işlenir.
- Mağdur ve kapsam: Hakaret suçu yalnız gerçek kişilere karşı işlenebilir; tüzel kişiler mağdur olamaz.
- Ceza ve nitelikli hâller: TCK m.125 yaptırımı düzenler; kamu görevlisine görevden dolayı vb. hâllerde alt sınır 1 yıldır, aleniyet artırım sebebidir.
- Şikâyet ve zamanaşımı: Temel şekil şikâyete tabidir; süre 6 aydır ve şikâyete bağlı suçta 2 yıl aşılamaz.
- Önödeme-uzlaşma: İletiyle işlenen temel hâlde önödeme; TCK 125/1 uzlaşma kapsamındadır; bazı hâller uzlaşmaya tabi değildir.
- Hakaretin içerik ölçütleri: Tahkir edici söz, fiil, işaret, mimik; kaba sözler ve beddualar genelde kapsam dışındadır.
- Gıyapta hakaret: En az üç kişiyle ihtilat ve fiilen öğrenme şartı aranır.
- İleti yoluyla: Huzurda/gıyapta ayrımı iletme kastına göre yapılır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
