ÜÇÜNCÜ (3) BÖLÜM – GÖREV, BAĞLANTI VE YETKİ – CMK DERS NOTLARI
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan görev, bağlantı ve yetki kurallarının kapsamlı biçimde açıklandığı bu bölümde; mahkemelerin görevlerinin belirlenmesi, davaların hangi mahkemede görüleceği, bağlantılı davaların birleştirilmesi ve ayrılması gibi konular ele alınmaktadır. CMK m. 6-19 hükümleri doğrultusunda hazırlanan bu notlar, yargı yerinin belirlenmesindeki usul ve ilkeleri sistematik biçimde ortaya koyar. Hukuk öğrencileri, hakimlik-savcılık adayları ve uygulayıcılar için ayrıntılı, güncel ve sınav odaklı CMK ders notlarıdır.
Ceza muhakemesi hukukunda görev ve yetki kuralları, adil yargılanmanın temel güvencelerinden biridir. Hangi mahkemenin bir davaya bakacağını, hangi hâkimin veya savcının işlem yapabileceğini belirleyen bu hükümler, hem kanunî hâkim ilkesini hem de usul ekonomisini koruma amacı taşır. Bu bölümde görev, bağlantı ve yetki kavramları hem teorik hem uygulamalı yönleriyle açıklanır.
Görev Kavramı
Görev, bir mahkemenin konusu, niteliği veya cezanın ağırlığı itibarıyla hangi davalara bakabileceğini belirleyen kanunî ölçüttür.
Ceza yargılamasında görev kuralları, kamu düzenine ilişkin olup, tarafların iradeleriyle değiştirilemez.
Bir mahkemenin görevsiz olduğu hâlde davaya bakması, mutlak hukuka aykırılık nedenidir ve verilen kararlar geçersiz sayılır.
Not: Hâkim, dava konusu suçun niteliğini dikkate alarak görevli olup olmadığını resen araştırmakla yükümlüdür. Tarafların itirazı olmasa dahi, görev yönünden inceleme yapılır.
Mahkemelerin Görevlerinin Belirlenmesi
Ceza yargı sisteminde mahkemelerin görev dağılımı, suçun ağırlığına ve niteliğine göre yapılmıştır.
Temel görevli mahkemeler:
- Sulh Ceza Hâkimliği: Soruşturma evresindeki koruma tedbirleri (arama, el koyma, yakalama, tutuklama vb.) hakkında karar verir.
- Asliye Ceza Mahkemesi: Kanunda açıkça ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen tüm suçlara bakar.
- Ağır Ceza Mahkemesi: Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen belirli ağırlıktaki suçlar (örneğin, kasten öldürme, yağma, nitelikli dolandırıcılık) hakkında yargılama yapar.
- Çocuk Mahkemeleri ve Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri: Suçu işlediği sırada 18 yaşını doldurmamış kişilerin davalarına bakar.
Görev, yalnızca maddî hukuk açısından değil, aynı zamanda muhakeme ekonomisi ve adaletin etkin yürütülmesi bakımından da önemlidir. Yanlış görevli mahkemede yürütülen yargılama, hem süre hem kaynak israfına yol açar.
Bağlantı Kavramı
Bağlantı, birden fazla ceza davası arasında birlikte yürütülmesini gerekli kılan hukuki ilişkiyi ifade eder.
Aynı sanık hakkında birden fazla suç, bir suçta birden fazla sanık veya aynı olaydan kaynaklanan farklı suçlar varsa, davalar arasında bağlantı doğabilir.
Bağlantı türleri genellikle üç başlık altında incelenir:
- Konu Bakımından Bağlantı: Suçların aynı olaydan veya eylemden doğması.
- Sanık Bakımından Bağlantı: Aynı sanığın birden fazla suçu işlemiş olması.
- Delil Bakımından Bağlantı: Bir davadaki delillerin, diğer davanın çözümüne etki etmesi.
Örnek: Bir kişi hem hırsızlık hem mala zarar verme suçunu aynı eylem içinde işlemişse, bu iki suç arasında konu bakımından bağlantı vardır ve birlikte yargılanmaları gerekir.
Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması
Bağlantılı davalar, aynı mahkemede görülmekteyse birleştirilebilir.
Ancak birleştirme, davaların yargılama sürecini kolaylaştıracağı, delillerin birlikte değerlendirilmesini sağlayacağı durumlarda uygulanır.
Aksi hâlde, davalar ayrılarak ayrı ayrı görülür.
Mahkeme, bağlantılı davaları:
- Resen (kendiliğinden) ya da
- Cumhuriyet savcısının veya tarafların istemi üzerine
birleştirebilir veya ayırabilir.
Uygulama Notu: Bağlantı hâlinde davaların birleştirilmesi, hükmün temyizinde de sonuç doğurur. Yargıtay, genellikle bağlantılı dosyaların birlikte incelenmesini ister.
Yetki Kavramı
Yetki, görevli mahkeme türü belirlendikten sonra, coğrafi açıdan hangi mahkemenin o davaya bakacağını ifade eder.
Yetki, suçun işlendiği yer, mağdurun veya sanığın bulunduğu yer, ya da delillerin toplandığı yer gibi ölçütlere göre belirlenir.
Genel Yetki
Kural olarak suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir.
Suç birden fazla yerde işlenmişse, ilk fiilin işlendiği yer mahkemesi yetkilidir.
Bir suçun işlendiği yer belli değilse, sanığın yakalandığı veya ikamet ettiği yer mahkemesi yetkilidir.
Özel Yetki
Bazı suçlarda kanun özel yetki kuralları öngörür.
Örneğin, deniz, hava veya demiryolu araçlarında işlenen suçlarda, aracın ilk uğradığı veya son seferini tamamladığı yer mahkemesi yetkilidir.
Örnek: Uçakta işlenen bir hırsızlık suçu bakımından, uçağın indiği havaalanının bulunduğu yer mahkemesi yetkili sayılır.
Yetkisizlik ve Görevsizlik Kararlarının Sonuçları
Mahkeme, yetkisiz veya görevsiz olduğuna kanaat getirirse, bu durumu kararla tespit eder ve dosyayı görevli veya yetkili mahkemeye gönderir.
Bu kararlar, davayı sona erdirmez; yalnızca yargılamanın doğru yerde sürdürülmesini sağlar.
Görevsizlik kararlarına karşı itiraz mümkündür; yetkisizlik kararları ise genellikle kesindir.
Not: Hâkim, hem görev hem yetki yönünden re’sen inceleme yapar. Bir mahkeme kendisini yetkili görmese bile, davaya bakan diğer mahkeme yetkili olduğunu düşünüyorsa, yetki uyuşmazlığı çıkar ve bu uyuşmazlığı Yargıtay Ceza Daireleri çözer.
Yargı Yeri Belirlenmesi (Merci Tayin)
İki veya daha fazla mahkeme arasında görev veya yetki uyuşmazlığı çıktığında, davaya hangi mahkemenin bakacağına merci tayini yoluyla karar verilir.
Bu kararı, mahkemelerin bağlı bulunduğu üst derece mahkemesi verir.
Merci tayini kararı, taraflar için bağlayıcıdır ve başka bir itiraz yoluna başvurulamaz.
Uygulama Notu: Özellikle sulh ceza hâkimlikleri arasında çıkan yetki uyuşmazlıklarında merci tayini, uygulamada sık karşılaşılan bir konudur.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
