Ön Ödeme Nedir? (TCK 75) | Şartları, Uygulama ve Sonuçları
TCK 75 uyarınca ön ödeme, adli para cezası veya kısa süreli hapis cezası içeren suçlarda failin belirli bir miktar ödeyerek kamu davasından kurtulmasını sağlayan bir ceza hukuku kurumudur.
Ceza Hukukunda Ön Ödeme Kavramı
Ön ödeme, bazı hafif suçlarda failin belirli bir para miktarını ödeyerek soruşturma veya kovuşturmanın sonuçlarından kurtulmasını sağlayan bir ceza muhakemesi kurumudur.
Ceza hukukunda ön ödeme, uzlaşmaya tabi suçlar dışında yalnızca adli para cezası yaptırımını içeren veya kanunda öngörülen hapis cezasının üst sınırı altı ayı geçmeyen suçlarda uygulanabilmektedir (TCK m.75). Bu kurum sayesinde fail, belirlenen miktardaki ödemeyi gerçekleştirerek soruşturma veya kovuşturmanın olumsuz sonuçlarından kurtulabilir. Uygulamada, savcılık ya da mahkeme tarafından yapılan bu ödeme teklifine halk arasında “ön ödeme emri” denilmektedir.
Ön ödemenin yapılması durumunda, soruşturma evresinde kamu davası açılmaz ve kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Eğer kovuşturma aşamasında ödeme gerçekleşmişse, mahkeme kamu davası hakkında düşme kararı verir. Bu yönüyle ön ödeme, devlet ile vatandaş arasında yapılan bir tür suç uzlaşısı olarak kabul edilmektedir.
Ön Ödemeye Tabi Suçlar Nelerdir?
TCK m.75’e göre yalnızca adli para cezası yaptırımını içeren veya üst sınırı 6 ayı geçmeyen hapis cezası öngörülen suçlar ön ödemeye tabidir.
Ön ödemeye tabi suçlara ilişkin üç temel kural bulunmaktadır (TCK m.75/1):
- Yalnızca adli para cezası yaptırımı öngörülen suçlarda ön ödeme uygulanır.
- Üst sınırı altı ayı geçmeyen tüm suçlar ön ödeme kapsamındadır.
- Ancak suç uzlaşmaya tabi ise, ceza miktarına bakılmaksızın ön ödeme uygulanamaz.
Bununla birlikte, aşağıda sayılan suçlar, ceza miktarlarına bakılmaksızın ön ödeme kapsamına alınmıştır (TCK m.75/6):
- Hakaret suçu (TCK m.125/2, m.125/3-b,c ve m.125/4)
- Yardım veya bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeme suçu (TCK m.98/1)
- Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması suçu (TCK m.171)
- Çevrenin taksirle kirletilmesi suçu (TCK m.182/1)
- Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma suçu (TCK m.264/1)
- Suçu bildirmeme suçu (TCK m.278/1–2)
- 6831 sayılı Orman Kanunu m.108/1 kapsamındaki suçlar
Ön Ödeme Önerisi Nasıl Yapılır?
Savcılık veya mahkeme, ön ödemeye tabi suçlarda şüpheli veya sanığa belirli bir tutarı ödemesi yönünde teklifte bulunur.
Ön ödeme önerisinin yapılabilmesi için şu koşulların bir arada bulunması gerekir:
- Soruşturma veya kovuşturma konusu suçun ön ödemeye tabi olması,
- Suçun uzlaşma kapsamında bulunmaması,
- Soruşturma aşamasında yeterli şüphe bulunması gerekir.
Eğer suç ön ödeme kapsamında ise, soruşturma aşamasında savcılık, kovuşturma aşamasında ise mahkeme şüpheli veya sanığa ön ödeme teklifinde bulunur.
Ön Ödeme Miktarının Belirlenmesi
Ön ödeme önerisinde failden aşağıdaki miktarların ödenmesi istenir:
- Suçun yaptırımı adli para cezası ise, ceza maktuysa bu tutar, değilse alt sınır üzerinden ödeme yapılır.
- Suçun yaptırımı hapis cezası ise, alt sınır karşılığı olarak her gün için 100 TL esas alınır.
- Suçun yaptırımı hem hapis hem adli para cezası içeriyorsa, iki cezanın alt sınırı toplamı üzerinden 100 TL/gün oranında hesap yapılır.
- Kanunda altı ayı geçmeyen hapis veya adli para cezasından biri öngörülmüşse, esas alınacak tutar adli para cezasının alt sınırıdır.
Savcılık tarafından yapılan tebligatta, belirlenen miktarın 10 gün içinde ödenmesi halinde kamu davası açılmayacağı bildirilir. Aynı imkan, soruşturma aşamasında teklif yapılmamışsa, mahkeme tarafından kovuşturma aşamasında da tanınabilir.
Ön Ödeme Sonrası Hukuki Sonuçlar
Ödeme süresinde yapılırsa:
- Soruşturma aşamasında kamu davası açılmaz.
- Kovuşturma aşamasında ise kamu davası düşer.
Ancak, taksirli suçlar hariç, beş yıl içinde yeniden ön ödemeye tabi bir suç işleyen kişi için sonraki ön ödeme miktarı yarı oranında artırılır.
Ayrıca, özel kanun gereği soruşturma yapılmadan doğrudan mahkemeye intikal eden dosyalarda da, hakim tarafından yapılacak ön ödeme önerisi ile belirlenen tutar ödendiğinde kamu davası düşer.
Cumhuriyet savcılığı tarafından ön ödeme yapılmadan dava açılmışsa ya da fiil sonradan ön ödemeye tabi bir suç haline dönüşmüşse, mahkeme kendiliğinden ön ödeme önerisi yapabilir.
Tebligat ve Usul
Ön ödeme önerisinin geçerli olabilmesi için tebligat, Tebligat Kanunu hükümlerine uygun yapılmalıdır.
Eğer tebligat usulsüzse, ön ödeme yapılmamış sayılır. Bu durumda, mahkeme kovuşturma aşamasında yeni bir ön ödeme ihtarı yapabilir.
Alt Sınırı Belli Olmayan Cezalarda Ön Ödeme Miktarı
Kanunda alt sınırı belirtilmeyen suçlarda ön ödeme miktarı, TCK m.49 ve m.52 hükümleri uyarınca belirlenir.
5237 sayılı TCK, bazı suçları doğrudan sayarken, diğerlerini ceza türüne göre sınıflandırmıştır. Bu çerçevede, adli para cezası veya üst sınırı 6 ayı aşmayan hapis cezası öngören suçlar ön ödemeye tabidir. Ancak bazı suçlarda ceza alt sınırı belirlenmemiştir.
Böyle hallerde alt sınır şu şekilde saptanır:
- Alt sınırı belli olmayan adli para cezası durumunda, TCK m.52/1 uyarınca alt sınır 5 gündür.
- Alt sınırı belli olmayan hapis cezası için, TCK m.49/1 uyarınca alt sınır 1 ay kabul edilir.
- Hem adli para hem hapis cezası öngörülmüşse, TCK m.49/1’e göre 1 aylık hapis karşılığı ve TCK m.52/1’e göre 5 günlük adli para cezası toplanarak hesap yapılır.
Bu şekilde, ceza alt sınırının belirsiz olduğu suçlarda ön ödeme miktarı kanuni asgari ölçülere göre tespit edilir.
Ön Ödemeye İtiraz Edilebilir mi?
Ön ödeme, tarafların itirazına konu olabilecek bir karar değildir. Süresinde yerine getirilmediğinde dosya kaldığı yerden devam eder.
Ceza muhakemesinde “itiraz”, hakim veya mahkeme kararlarına karşı başvurulan bir kanun yoludur. Ancak ön ödeme emri veya önerisi bu kapsamda değerlendirilemez.
Bu nedenle, şüpheli, sanık, müşteki veya müdahil ön ödeme teklifine itiraz edemez.
Ön ödeme süresinde yerine getirilmez veya reddedilirse, soruşturma veya kovuşturmaya kaldığı yerden devam edilir.
Ön Ödeme ile Dosyanın Kapanması Tazminat Davasına Engel Olur mu?
Ön ödeme ile kamu davası düşse dahi, maddi veya manevi tazminat talebi mümkündür.
Tazminat davası, hukuka aykırı eylemler sonucu meydana gelen maddi veya manevi zararların giderilmesi amacıyla açılır.
Kamu davasının ön ödeme nedeniyle açılmaması veya düşmesi, mağdurun tazminat davası açmasına engel teşkil etmez.
Ayrıca, ön ödeme, suçla elde edilen malların iadesi veya müsadere hükümlerini ortadan kaldırmaz.
Ön Ödeme Adli Sicil Kaydına İşlenir mi?
Ön ödeme sonucu verilen kararlar adli sicilde özel bir sistemde tutulur ve yalnızca yargı mercilerince görülebilir.
Adli sicil kaydı, vatandaşın işlediği suçlara ilişkin bilgilerin devlet tarafından tutulduğu sistemdir.
Ön ödeme sonrası verilen kovuşturmaya yer olmadığı veya düşme kararları, özel bir sicil sistemine kaydedilir.
Bu kayıtlar, yalnızca Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından talep edilirse erişilebilir.
Failin yeni bir ön ödemeye tabi suç işlemesi halinde, önceki kayıt bu aşamada dikkate alınabilir.
Bunun dışında hiçbir kurum veya kişi bu kayıtlara erişemez.
Önödeme Yargıtay Kararları | TCK 75’e Göre Uygulama, Şartlar ve Usuller
TCK 75 kapsamında önödeme, hafif suçlarda failin belirli bir miktar ödeyerek kamu davasının açılmasını önlediği bir kurumdur. Bu makalede önödeme şartları, usulleri ve Yargıtay kararlarıyla uygulamadaki esasları yer almaktadır.
Önödeme Usulü ve Şartları
Önödeme, uzlaşma dışında kalan ve yalnızca adli para cezası veya üst sınırı üç ayı geçmeyen hapis cezası öngörülen suçlarda uygulanır. Bu kurum, failin belirli bir bedeli ödemesi karşılığında kamu davasının açılmamasını veya açılmışsa düşmesini sağlar.
Ceza hukukunda önödeme, yalnızca uzlaşma kapsamı dışında kalan ve adli para cezası ya da üst sınırı üç ayı aşmayan hapis cezası içeren suçlarda uygulanır. Failin, kanunla belirlenen miktardaki parayı Devlet hazinesine ödemesi ile kamu davasının açılmaması veya açılmış davanın düşmesi sağlanır. Bu durum, devlet ile birey arasındaki uzlaşmanın bir yansımasıdır.
Bu müessese, işlenen fiilin hafifliği nedeniyle devletin soruşturma ve kovuşturma giderleri ile failin kendisini savunmak için harcayacağı zaman ve maliyetin gözetilmesi sonucu, ekonomik bir çözüm olarak kabul edilmiştir.
Yargıtay’ın 11.04.1983 tarihli, 2/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı’nda önödemenin çifte hukuki niteliğe sahip olduğu belirtilmiştir. Buna göre, önödeme soruşturma aşamasında uygulandığında dava şartı olarak kabul edilir ve muhakeme hukukuna aittir. Ancak kovuşturma aşamasında uygulanması durumunda, davanın düşmesi sonucunu doğurduğundan maddi ceza hukukuna ilişkin bir kurum niteliği taşır.
Önödemenin uygulanabilmesi için şu koşullar gereklidir:
- Önödeme kapsamına giren bir suçun bulunması,
- Suçun uzlaşma kapsamında olmaması,
- Suçun işlendiğine dair yeterli şüphenin varlığı,
- Kanunda belirtilen miktarda paranın Devlet hazinesine ödenmesi.
Önödeme Miktarının Hesaplanması
TCK 75. maddeye göre ödenecek miktar, cezanın türüne göre dört farklı şekilde belirlenir.
Türk Ceza Kanunu’nun 75. maddesi, ön ödeme miktarını ceza türüne göre dört ayrı şekilde düzenlemiştir:
- Suç karşılığı yalnız adli para cezası öngörülmüş ve bu miktar maktu ise, bu tutar ödenir; maktu değilse alt sınır esas alınır (TCK 75/1-a).
- Yalnızca hapis cezası öngörülmüşse, alt sınırın karşılığı olarak her gün için 20 TL esas alınır (TCK 75/1-b).
- Hem hapis hem adli para cezası öngörülmüşse, hapis cezasının alt sınırı karşılığı (her gün için 20 TL) ile adli para cezasının alt sınırı birlikte ödenir (TCK 75/1-c).
- Seçimlik hapis veya adli para cezası öngörülen suçlarda, ödeme miktarı adli para cezasına göre belirlenir (TCK 75/4).
Soruşturma giderleriyle birlikte Cumhuriyet Savcılığınca yapılan tebligat üzerine, bu tutarın 10 gün içinde ödenmesi halinde kamu davası açılmaz. (TCK 75/1)
Ayrıca, özel kanun gereğince doğrudan mahkemeye intikal eden işlerde, ön ödeme yapılmadan dava açılmışsa veya fiilin niteliği değişerek ön ödeme kapsamına girmişse, ön ödeme hükümleri yine uygulanır (TCK 75/2-3).
Birden fazla suç için ön ödeme uygulanacaksa, her suç için ayrı ayrı hesaplama yapılmalı ve yargılama giderleri dahil edilmelidir. Yalnızca toplam miktar yazılarak yapılan ihtar geçerli değildir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 17.03.1998 tarihli, 372/90 sayılı kararında belirtildiği üzere, zincirleme suçlarda artırıma veya teşebbüs, yaş küçüklüğü gibi nedenlerle indirim yapılmasına olanak yoktur.
Maktu para cezalarında belirtilen miktar esas alınır. Alt ve üst sınırlar belirtilmişse, alt sınır dikkate alınmalıdır. Eğer alt sınır belirtilmemişse, TCK 52/1 uyarınca 5 günlük para cezası esas alınır.
Alt Sınırın Hesaplanması
Adli para cezalarında alt sınır, gün para cezası sistemine göre hem gün sayısı hem de birim tutar dikkate alınarak hesaplanır.
Gün para cezası iki aşamalı bir sistemdir. Önce birim gün sayısı, ardından bir gün karşılığı para miktarı belirlenir. Dolayısıyla ön ödeme belirlenirken, hem birim gün sayısının alt sınırı hem de bir gün karşılığı 20 TL tutarı esas alınmalıdır.
(Yargıtay 19. Ceza Dairesi, 2016/4723 E., 2017/8815 K.)
Önödeme ile İlgili Yargıtay Kararları
1. Önödeme İşlemleri Yapılmadan Düzenlenen İddianame İade Edilmelidir
Önödeme uygulanmadan iddianame düzenlenirse, mahkeme tarafından iade edilmelidir.
CMK m.174/1-c uyarınca, önödeme kapsamındaki suçlarda bu usul uygulanmadan iddianame hazırlanmışsa, iddianame iade edilir.
Eğer iddianame süresinde iade edilmezse ve kabul edilmiş sayılırsa, mahkeme ön ödeme işlemini kovuşturma aşamasında tamamlar.
(Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2018/5058 E., 2018/16462 K.)
2. Önödeme Nedeniyle Düşme Kararı Verilmelidir
Sanığın muhafaza görevini kötüye kullanma suçundan ön ödeme teklifini kabul edip ödemede bulunduğu durumda, mahkemenin kamu davasını ön ödeme nedeniyle düşürmesi isabetlidir.
(Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2018/439 E., 2019/6001 K.)
3. Soruşturmada Usulsüz Önödeme Teklifi Kovuşturmada Tekrarlanmalıdır
Soruşturma aşamasında ön ödeme miktarı yanlış belirlenmişse, kovuşturma aşamasında yeniden usule uygun teklif yapılmalıdır.
(Yargıtay 19. Ceza Dairesi, 2019/33828 E., 2020/1934 K.)
4. Önödeme Önerisi Her Müşteki İçin Ayrı Ayrı Düzenlenmelidir
Sanığın birden fazla kişiye karşı suç işlemesi halinde, her müşteki yönünden ayrı ön ödeme teklifi düzenlenmelidir.
Aksi halde ön ödeme ihtarı usulsüz sayılır.
(Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2022/537 E., 2022/10694 K.)
5. Soruşturma Aşamasında Önödeme İhtarı Yapılmamışsa Kovuşturma Aşamasında Yapılabilir
Ön ödeme yapılmadan dava açılmışsa, mahkeme kovuşturma sırasında ön ödeme teklifi yapmalıdır.
(Yargıtay 19. Ceza Dairesi, 2016/852 E., 2016/19245 K.)
6. Usulüne Uygun Önödeme İhtarından Sonra Yapılan İkinci İhtar Geçersizdir
Sanığa usulüne uygun ilk tebligat yapılmışsa, ikinci bir ön ödeme ihtarı hükümsüzdür.
İlk tebligat geçerli sayılarak yargılamaya devam edilmelidir.
(Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2021/12003 E., 2022/4767 K.)
7. Zincirleme Suçlarda Alt Sınırdan Önödeme Önerisi Yeterlidir
Zincirleme şekilde işlenen suçlarda, ön ödeme teklifi cezanın alt sınırına göre yapılmalıdır.
Bu hesaplama dikkate alınmadan yapılan işlemler bozma nedenidir.
(Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2021/20741 E., 2022/6540 K.)
Sonuç
Yargıtay kararlarına göre ön ödeme, hem usulî hem maddî yönleriyle dikkatle uygulanması gereken bir kurumdur.
Ön ödeme, soruşturma aşamasında bir muhakeme şartı, kovuşturma aşamasında ise ceza ilişkisini sona erdiren bir kurumdur.
Avukatların, müvekkillerine ön ödemenin gelecekteki haklar üzerindeki etkilerini açıklamaları önemlidir.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
