Sahte Fatura Düzenleme veya Kullanma Suçu (VUK 359) – Naylon Fatura Nedir, Unsurları, Cezası, Zamanaşımı
Sahte fatura suçu (naylon fatura) nedir? VUK m.359 kapsamında unsurlar, ceza, etkin pişmanlık, zincirleme suç, mütalaa şartı, yargılama ve vergi incelemesi süreçleri ayrıntılı anlatım.
Sahte Fatura Düzenleme veya Kullanma Suçu Nedir? (VUK m.359)
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu, uygulamada “naylon fatura suçu” olarak anılır ve gerçekte mevcut olmayan bir işlem ya da durum varmış gibi fatura düzenlenmesine veya bu faturanın kullanılmasına ilişkindir. Suç, Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde vergi kaçakçılığı fiili olarak düzenlenmiştir. Vergi ziyaının gerçekleşmesi zorunlu değildir; vergi idaresinde herhangi bir kayıp olmasa dahi sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu nedeniyle yaptırım uygulanabilir.
Suçun Amacı ve Failin Konumu
Sahte faturanın düzenlenme veya kullanılma amacı, fiile katılan kişinin konumuna göre farklılık gösterir. Yargıtay’a göre düzenleyen kişi, komisyon alarak haksız kazanç sağlamak ya da gerçek işlemi vergiden kaçırmak isteyebilir; kullanan ise giderleri olduğundan yüksek göstererek matrahı düşürmek, vergiyi azaltmak veya iade/indirim gibi haklardan haksız yararlanmak amacı güder. Vergi Usul Kanunu hükümlerinin ihlali ile oluşan bu suçların soruşturma ve kovuşturması, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun genel kuralları uyarınca yürütülür.
Sahte Fatura Suçunun Unsurları (Naylon Fatura)
Bu bölüm, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu bakımından sahte fatura kavramının çerçevesini ve geçerlilik şartlarını açıklar. Fatura, gerçeği yansıtmayan bir işlem veya duruma dayanarak düzenlenmişse “naylon fatura” sayılır (VUK m.359).
Sahte Faturanın Tanımı ve Geçerlilik Şartı
213 sayılı VUK m.359’a göre sahte fatura, gerçekte herhangi bir hukuki ilişki bulunmadığı hâlde düzenlenen veya kullanılan faturadır. Ancak suçun oluşması için, sahte faturanın da gerçek bir faturanın taşıması gereken zorunlu bilgileri içermesi gerekir; usulüne uygun düzenlenmeyen evrak, hiç düzenlenmemiş sayılacağından sahtecilik suçu oluşmaz.
Zorunlu Bilgiler (VUK m.230)
Sahte fatura da olsa aşağıdaki unsurları barındırmalıdır; aksi durumda sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu oluşmaz:
- Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası,
- Düzenleyenin adı/soyadı veya ticaret unvanı, adresi, bağlı vergi dairesi ve hesap numarası,
- Müşterinin adı/soyadı veya ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası,
- Malın/işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı,
- Teslim tarihi ve irsaliye numarası.
Belge Temini ve İnceleme (VUK m.227/3 – Y11CD 2018/5388)
Sahte fatura düzenleme suçunun konusu olan faturaların aslı veya onaylı suretleri dosyaya alınmalı; VUK m.230’daki şekil şartlarını taşıyıp taşımadıkları incelenmelidir. Bu yükümlülüğün gözetilmemesi bozma nedenidir.
Sahte Belge Türleri, Kısmi ve Tam Sahtecilik
Bu kısım, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu yönünden sahteciliğin kapsamını ve suret/asıl ayrımının önem taşımadığını ortaya koyar.
Asıl veya Surette Sahtecilik
Fiil, faturanın aslı üzerinde işlenebileceği gibi sureti üzerinde de icra edilebilir. Suçun oluşumu bakımından asıl-suret ayrımı yoktur; sahtecilik faturanın tamamında veya bir kısmında yapılmış olsa dahi sonuç aynıdır (VUK m.359).
Tam ve Kısmi Sahtecilik
- Tam sahtecilik: Gerçekte olmayan bir vergi olayının varmış gibi faturaya yansıtılmasıdır.
- Kısmi sahtecilik: Aynı faturada hem gerçek hem de gerçek dışı muamele veya durumların yer almasıdır (örneğin, gerçek emtia satışına ek olarak hiç yapılmayan satışın gösterilmesi).
Kısmen Sahte Fatura – Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Ayrımı
Kısmen sahte faturada gerçeğin yanında gerçek olmayan muamele ve durumlar da yer alır. Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgede ise işlem gerçektir; ancak mahiyet veya miktar gerçeğe aykırı yansıtılır. Dolayısıyla iki kavram karıştırılmamalıdır.
Sahte Belgeyi Bilme ve Kullanma Kriterleri (YCGK 2014/366; YCGK 2019/567)
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu, mükellefin kendi bastırdığı belgelerle de, sahte basılmış belgelerle de işlenebilir. Belgesiz yapılan alım/hizmetin başka bir mükellefin belgesiyle veya sahte belgeyle belgelendirilmesi hâlinde, belgeyi kullananın sahteliği bildiği kabul edilir; zira alım-satım ilişkisi bulunmayan kişiden alınan belge, failin sahteliği bilmediği savını çürütür. Ayrıca madde metni, içerik sahteciliğine vurgu yapar; belge içeriği gerçeğe aykırı düzenlendiğinde sahte belgeden söz edilir.
Seçimlik Hareket ve Dönüşmezlik İlkesi
Bu bölüm, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçunun hareket yapısı ve yargılamadaki dönüşmezlik kuralını özetler.
Düzenleme ve Kullanma Ayrı Seçimlik Hareketlerdir
Sahte fatura düzenleme ile sahte fatura kullanma iki ayrı seçimlik harekettir; yargılama sırasında biri diğerine dönüştürülemez. Örneğin, düzenleme suçundan açılan davada sanığın faturayı düzenlemediği, yalnızca kullandığı anlaşılırsa, ek savunmayla suç vasfı değiştirilemez; düzenleme suçundan beraat verilerek kullanma için ayrı suç duyurusu yapılmalıdır.
Tek Suç – Temel Ceza Belirlenmesi (TCK m.61)
VUK 359/b’deki seçimlik hareketlerden birkaçı aynı olayda gerçekleşse bile tek suç oluşur. Fail hem “düzenleme” hem “kullanma” hareketlerini işlemişse ayrı ayrı cezalandırılmaz; ancak temel ceza belirlenirken alt sınırdan uzaklaşılabilir.
Maddi Konunun Ayniyeti
Failin kendi düzenlediği sahte belgelerin yanı sıra başkalarınca düzenlenen sahte belgeleri de aynı amaçla beyannameye dayanak yapması hâlinde, belgelerin tür, amaç ve işlev birliği nedeniyle maddi konunun aynı olduğu kabul edilir ve tek suçtan hüküm kurulur.
Gerçek Failin Tespiti ve Sorumluluk
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçunda şahsî sorumluluk esastır. Mahkemeler, şeklen yetkili temsilcileri otomatik fail saymak yerine gerçek failin kim olduğunu araştırmalıdır. Yazı/imza incelemeleri yapılmalı; sahte faturaları kullandığı iddia edilen kişiler, hangi ticari ilişki karşılığında ve kimden aldıklarına dair tanık olarak dinlenmelidir. Şirketin muhasebe ve ilgili birimlerinde çalışanların beyanlarıyla fiilî yöneticilik belirlenmeli; somut fail tespit edilerek hüküm kurulmalıdır. Yargıtay, salt şekli sorumlulukla verilen mahkûmiyetleri hukuka aykırı bulmaktadır.
Sahte Fatura Düzenleme veya Kullanma Suçunun Cezası
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu VUK m.359/b uyarınca 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezasını gerektirir. Tarh edilen vergi ve vergi aslına bağlı cezanın bulunmadığı hallerde verilecek ceza yarı oranında indirilebilir.
Etkin Pişmanlık İndirimi (VUK m.359)
Vergi ziyaının tespiti üzerine tarh edilen vergi, gecikme faizi ve zammın tamamı ile kesilen cezanın yarısı ve buna isabet eden gecikme zammı:
- Soruşturma evresinde ödenirse ceza yarı oranında,
- Kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödenirse ceza üçte bir oranında indirilir.
Tarh edilen vergi ve vergi aslına bağlı cezanın bulunmadığı hallerde de ceza yarı oranında indirime tabidir. Bu indirimlerden yararlanmak için vergi yargısında dava açılmaması (açılmışsa feragat), kanun yoluna gidilmemesi (gidilmişse vazgeçilmesi) gerekir.
Zincirleme Suç Hükümleri (TCK m.43)
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu, birden fazla takvim yılı veya vergilendirme döneminde aynı suç işleme kararı kapsamında işlenmişse TCK m.43 uygulanır; fail tek suçtan mahkûm edilip ceza 1/4’ten 3/4’e kadar artırılır. Aynı takvim yılı içinde farklı zamanlarda tek karar kapsamında işlenen birden fazla fiilde de zincirleme hükümleri uygulanır.
Aynı Beyanname Dönemi İstisnası
Aynı beyanname döneminde birden fazla sahte fatura düzenlenmesi veya kullanılması zincirleme oluşturmaz; tek suç oluşur. Bu halde adet, tutar, zarar miktarı, kastın yoğunluğu ve işleniş özellikleri dikkate alınarak temel ceza alt sınırdan uzaklaşılarak belirlenir.
Hukukî/Fiilî Kesinti
İddianame düzenlenmesi gibi hukukî kesinti varsa zincirleme hükümleri değil, gerçek içtima uygulanır. Örneğin bir fiil nedeniyle iddianame düzenlendikten sonra işlenen yeni fiil, zincirleme kapsamında değerlendirilmez; her fiil için ayrı ceza söz konusu olur.
Sahte Fatura Suçlarının Diğer Vergi Suçlarıyla İlişkisi
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu en çok muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge ile karıştırılır. Aradaki farklar, karışıklığı önlemek için aşağıda özetlenmiştir.
Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge (VUK m.359/a-2)
Gerçek işlem mevcut olmakla birlikte mahiyet veya miktar itibarıyla gerçeğe aykırı yansıtılan belgeler, muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belgedir. Satılan malın adet/miktar/fiyat/tutar yönünden eksik-fazla gösterilmesi yahut mal/hizmet cinsinin veya muamelenin tarihinin farklı gösterilmesi bu kapsamdadır. Belge, VUK’un “Vesikalar” kısmında sayılan türlerden olmalıdır (fatura, sevk irsaliyesi, perakende satış vesikaları, gider pusulası, müstahsil makbuzu, SMM, ücret bordrosu, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi vb.).
Sahte Belge – Yanıltıcı Belge Ayrımı
- Sahte belge (VUK 359/b): Gerçek işlem veya durum yoktur; varmış gibi belge düzenlenmiş veya kullanılmıştır.
- Muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge (VUK 359/a-2): Gerçek işlem veya durum vardır; ancak nitelik veya miktar gerçeğe aykırı yansıtılmıştır.
VUK, TCK’daki genel belgede sahtecilik hükümlerinden bağımsız ve özel düzenleme niteliğindedir; bu nedenle vergi suçlarında VUK 359 hükümleri uygulanır.
Mütalaa Şartı (VUK m.367)
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu bakımından vergi idaresinin mütalaası yargılama şartıdır. Vergi müfettişleri/yardımcıları, rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla doğrudan, diğer incelemeye yetkili memurlar ise vergi dairesi başkanlığı/defterdarlık aracılığıyla durumu Cumhuriyet Başsavcılığına bildirir. Savcılık, suçu başka yollarla öğrense dahi ilgili vergi dairesinden inceleme talep etmeli ve sonucunu beklemelidir. Mütalaa, ceza yargılamasında takdiri delil niteliğindedir; mütalaa olmadan başlanan davalarda durma kararı verilerek mütalaa beklenmelidir.
Yargılama Usulü ve Deliller
Suçun oluştuğunun kabulü için sahte faturaların kanunî zorunlu bilgileri taşıması gerekir; bu nedenle faturaların aslı veya onaylı örnekleri dosyaya getirtilerek incelenmelidir. Fail ile bağlantılı görünen diğer kişiler de belirlenmeli; faturaları failden alıp almadıkları ve edinim şekilleri sorulmalıdır. Sanığın inkârında, faturalardaki imza ve yazıların aidiyeti yönünden bilirkişi incelemesi yapılmalıdır.
Vergi İncelemesi ve Raporlama Süreci
Vergi incelemesi, sahte fatura düzenleme veya kullanma gibi vergi kaçakçılığı fiillerinin ispatında temel araçtır. İnceleme vergi dairesinde veya uygun ise işyerinde yapılabilir (VUK m.139). Defter-belgelerin ibrazı için tebligat yapılır; gerekli görüldüğünde faturalar, senetler, bordrolar, makbuzlar vb. genellikle 15 gün içinde istenir. Mükellef, inceleme için uygun ortam sağlamak ve talepleri yerine getirmekle yükümlüdür (VUK m.256, m.257).
Müfettiş, mükellefle işlem yapan kişi/kurumlardan bilgi-belge talep edebilir; gerektiğinde beyanlarını alır (VUK m.148, m.257). POS çekimlerinden BA–BS formlarına, belge basım süreçlerinden ortaklık/müdürlük ilişkilerine kadar geniş bir veri seti incelenebilir. Şirket tasfiye edilmiş olsa bile inceleme engellenmez; tebligat yapılamazsa tarh dosyası ve diğer verilerden yararlanılır.
Rapor Türleri
- Vergi Tekniği Raporu: İş ve işlemlerin teknik analizini yaparak usulsüzlüğü ortaya koyar.
- Vergi Suçu Raporu: Teknik rapora dayanıp suçun unsurlarını hukuken değerlendiren ve savcılığa suç duyurusunu başlatan rapordur.
Usulüne uygun vergi tekniği raporu ve vergi suçu raporu olmadan vergi suçu nedeniyle ceza davası açılamaz.
Şikâyet ve Uzlaşma
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu, uzlaşma kapsamı dışındadır. Ayrıca bu suç şikâyete tabi değildir; resen soruşturulur ve şikâyet süresi bulunmaz. Dava zamanaşımı 8 yıldır. Yargılama görevi asliye ceza mahkemesine aittir.
Dava Zamanaşımı
Dava zamanaşımı, suç tarihinden itibaren kanunda öngörülen sürelerde dava açılmaması veya açılmış davanın süresinde sonuçlanmaması hâlinde düşme sonucunu doğurur. Sahte belge düzenleme ve kullanma suretiyle işlenen sahte fatura suçunda zamanaşımı, belgenin düzenlendiği günden başlar. Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu bakımından zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Adlî Para Cezası, Erteleme ve HAGB
Suça verilen hapis cezası miktarı nedeniyle adli para cezasına çevirme mümkün değildir. Buna karşılık hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ve erteleme, koşulları mevcutsa sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu için uygulanabilir.
Sahte Fatura Düzenleme ve Kullanma (Naylon Fatura) Suçu Yargıtay Kararları
Bu bölüm, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu bakımından Yargıtay’ın benimsediği esasları sistematik biçimde ortaya koyar. Kararlar, hareket unsurunun niteliğinden delillerin toplanmasına, zorunlu fatura unsurlarından bilirkişi incelemesine kadar uygulama ölçütlerini somutlaştırmaktadır. Aşağıdaki alt başlıklarda, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu yönünden içtihatlarda öne çıkan kriterler, karar numaraları korunarak yeniden ifade edilmiştir.
Sahte Fatura Düzenleme ve Kullanma Arasındaki Fark
Sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu kapsamında iki seçimlik hareketin maddi unsuru birbirinden ayrıdır. Düzenleme yönünden, vergi kanunlarına göre tutulması veya düzenlenmesi ve saklanıp ibraz edilmesi gereken belgelerin asıl ya da suretlerinin kanuni şekle uygun biçimde tamamen veya kısmen sahte olarak tanzimi söz konusudur. Kullanma yönünden ise sahte belgenin deftere alınması tek başına yeterli olmayıp, bu belgeyi içeren beyannamenin mükellef tarafından vergi dairesine verilmesi gerekir; zira kullanma, sahtecilikten beklenen menfaatin gerçekleşmesine yönelik sürecin tamamını ifade eder (Ceza Genel Kurulu 2021/433 E., 2022/575 K.).
Sahte Fatura Düzenleme Suçunda Faturaların İncelenmesi ve Bilirkişi İncelemesi
Sanığın sahte fatura düzenlenmesinden haberdar olmadığını ileri sürdüğü hâllerde, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu bakımından maddi gerçeğin tereddüde yer bırakmayacak biçimde belirlenmesi zorunludur. Bu amaçla, iddia edilen yıllara ait faturaların kanaat oluşturacak sayıdaki asılları veya onaylı suretleri dosyaya getirtilmeli ve VUK m.230’da öngörülen zorunlu bilgileri içerip içermediği tespit edilmelidir. Zorunlu unsurlar mevcutsa; sevk ve taşıma irsaliyeleri, teslim–tesellüm belgeleri, banka kayıtları ve kasa mevcudu gibi mal ve para akışını gösteren deliller ile kullananlara ait üretim/giriş belgeleri toplanarak, düzenleyen ve kullanan tarafların ticari defterleri üzerinde karşılaştırmalı bilirkişi incelemesi yapılmalıdır. Tüm deliller birlikte değerlendirilmeden hüküm kurulması eksik araştırma sayılır ve bozma nedenidir (Yargıtay 11. Ceza Dairesi – Karar: 2018/5286).
Sahte Fatura Düzenleme Suçunda Araştırma
Sanıkların şirketle ilgilerinin bulunmadığını ve faturaları düzenlemediklerini savundukları durumlarda, sahte fatura düzenleme veya kullanma suçu açısından kapsamlı bir araştırma yürütülmelidir. Öncelikle, ilgili takvim yıllarına ait sahte olduğu bildirilen faturaların asılları, kullanıcı mükelleflerden veya bağlı vergi dairelerinden temin edilip dosyaya konulmalıdır. Her yıl itibarıyla faturalar ve kuruluş aşamasında imzalanan belgeler sanıklara gösterilmeli; aidiyet inkâr edilirse yazı ve imza örnekleri alınarak uzman kuruluştan rapor temin edilmelidir. Kullanan mükellefler hakkında karşıt inceleme raporları düzenlenmişse onaylı örnekleri getirtilmeli; kullanıcı şirket yetkilileri CMK m.48 hatırlatılarak tanık sıfatıyla dinlenmeli ve faturaların hangi hukuki ilişki kapsamında kimden alındığı sorulmalıdır. Şirket çalışanlarının beyanlarıyla fiilî işleyiş aydınlatılmadan ve tüm bulgular birlikte tartışılmadan verilen kararlar bozma nedenidir (Yargıtay 11. Ceza Dairesi – Karar: 2019/2853).
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
