Taksirle Öldürme Suçu (TCK 85): Bilinçli Taksir, Görevli Mahkeme, Ceza, HAGB ve Yargıtay Kararları
Taksirle öldürme suçu nedir? (TCK 85) Basit ve bilinçli taksir ayrımı, görevli mahkeme, ceza sınırları, HAGB, adli para cezası ve emsal Yargıtay kararlarıyla kapsamlı rehber. Trafik ve iş kazası ile tıbbi malpraktis örnekleri dahildir.
Taksirle Öldürme Suçu Nedir? (TCK 85)
Özet: Taksirle öldürme suçu, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı kusurlu davranışla öngörülebilir bir neticenin öngörülemeyerek bir kişinin yaşamına son verilmesi hâlidir. Bilinçli taksirde ise fail, ölüm ihtimalini öngördüğü hâlde şansına veya becerisine güvenerek hareket eder. TCK m.85 bu suçu “Hayata Karşı Suçlar” bölümünde düzenler.
Taksirle insan öldürme, failin dikkat ve özen yükümlülüğünü ihlâl eden kusurlu davranışı sonucu öngörülebilir bir neticenin öngörülemeyerek gerçekleşmesiyle ortaya çıkar. Bilinçli taksirle öldürmede ise fail, gerçekleştirdiği kusurlu davranışın bir kişinin ölümüyle sonuçlanabileceğini öngörmesine rağmen, şansına yahut kişisel becerilerine güvenerek fiili icra eder. Taksirle öldürme suçu, TCK m.85’te “Hayata Karşı Suçlar” arasında açıkça düzenlenmiştir.
Taksirin ister basit, ister bilinçli şekli söz konusu olsun; fail ortaya çıkan insan öldürme sonucunu istemiyorsa taksirle öldürme suçu bakımından sorumluluk doğar. Netice bilerek ve istenerek meydana getirilmişse artık kasten öldürme gündeme gelir. Taksirle işlenen fiil ölüm yerine yaralanma doğurursa taksirle yaralama oluşur. Taksirle öldürme suçu nedeniyle mağdurun yakınları (anne, baba, eş, çocuk, kardeş vb.) fail aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
- Ölüm hatalı hekim uygulamasından kaynaklanmışsa, sorumlu doktora karşı tıbbi malpraktis nedeniyle tazminat davası gündeme gelir.
- Ölüm iş kazasına dayanıyorsa, iş sahibine karşı iş kazasından doğan tazminat talepleri ileri sürülebilir.
- Ölüm trafik kazasında gerçekleşmişse, kazadan doğan tazminat davası açılabilir.
Taksirle Ölüm Suçunda Şikâyet ve Zamanaşımı
Özet: Taksirle öldürme suçu şikâyete tabi değildir; savcılık re’sen soruşturur. Dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Kamu davası açıldıktan sonra mağdur yakınları katılma (müdahillik) talebinde bulunabilir.
Taksirle öldürme suçu bakımından şikâyet koşulu aranmaz; Cumhuriyet savcısı suçu öğrenir öğrenmez re’sen soruşturma yapar ve yeterli şüphe hâlinde kamu davası açar. TCK’da öngörülen dava zamanaşımı 15 yıldır; ölümden itibaren 15 yıl içinde öğrenilmesi hâlinde soruşturma yürütülür. Bu süre geçtikten sonra soruşturma yapılamaz. Kamu davası açıldıktan sonra dahi müşteki sıfatıyla davaya katılma mümkündür.
Taksirle veya Bilinçli Taksirle Ölüme Neden Olmada Görevli Mahkeme
Özet: Tek ölüm halinde görevli mahkeme kural olarak asliye cezadır. En az 1 ölüm + en az 1 yaralanma veya 2 ölüm hâlinde ağır ceza görevlidir. Yaralıların şikâyetten vazgeçtiği tek ölüm olursa görev yine asliye cezadır.
Taksirle öldürme suçu tek ölümle sonuçlanmışsa görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir (5235 s. Kanun m.12). Bununla birlikte, en az bir ölüm ile birlikte en az bir yaralanma ya da iki ölüm varsa, dosya ağır ceza mahkemesinin görev alanına girer. Yaralıların soruşturma aşamasında şikâyetten vazgeçmesi ve olayda yalnız tek ölüm bulunması durumunda yetki ve görev asliye cezada kalır.
Örnek: İstanbul Bahçelievler’deki bir trafik kazasında 1 ölüm ve 2 yaralanma varsa; yaralılar şikâyetten vazgeçerse görevli Bakırköy Asliye Ceza, vazgeçmezlerse Bakırköy Ağır Ceza Mahkemesi olur. Bu ayrım taksirle öldürme suçu dosyalarında uygulamada önemlidir.
Taksirli Suç Kavramı ve Taksirin Unsurları
Özet: Taksirle öldürme suçu için fiilin taksirle cezalandırılabilir olması, hareketin iradîliği, neticenin istenmemesi, nedensellik bağının bulunması ve neticenin öngörülebilirliği aranır. Basit-bilinçli taksir ayrımı TCK m.22/3’e dayanır.
YCGK’nın 2007/221 ve 2008/185 sayılı kararları ile yerleşik uygulamaya göre taksirle öldürme suçu bakımından unsurlar şöyle açıklanır:
Fiilin taksirle işlenebilir olması
Kanunda fiilin taksirli hâlinin açıkça suç olarak düzenlenmiş olması gerekir. 5237 sayılı TCK’da taksirle işlenebilen fiiller açıkça belirtilir; kanunda tanımlanmayanlar taksirle öldürme suçu kapsamına girmez.
Hareketin iradîliği
Failin hareketini özgür iradesiyle yapmış olması şarttır. İrade özgürlüğü kendi kusuruyla ortadan kaldırılmışsa sorumluluk yine doğar. Örneğin, yüksek promille araç kullanan kişinin taksirle öldürme suçu yönünden sorumluluğu devam eder.
Neticenin istenmemesi
Fail hareketi iradî olarak yapar; ancak sonucu istemez. Bu özellik, kasıtlı suçlardan temel ayrım ölçütüdür. Netice bilerek ve istenerek gerçekleştirilmişse taksirle öldürme suçu değil, kasten öldürme söz konusudur.
Nedensellik bağı
Failin davranışı ile ölüm sonucu arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır.
Neticenin öngörülebilirliği
Taksirde netice öngörülebilir olmalı, fail bu neticeyi öngörmeden hareket etmiş bulunmalıdır. Öngörülemez bir sonucun doğması hâlinde taksirle öldürme suçu bakımından sorumluluk kurulamaz.
Basit ve bilinçli taksir ayrımı (TCK m.22/3)
TCK m.22/3’e göre bilinçli taksir; kişinin öngördüğü neticeyi istememesine rağmen neticenin gerçekleşmesidir. Bu hâlde taksirle öldürme suçu bakımından ceza üçte birden yarıya kadar artırılır. Basit taksirde fail öngörülebilir neticeyi öngörmemiştir; bilinçli taksirde ise neticeyi öngörmüş fakat istememiştir. Neticeyi öngördüğü hâlde şansına, becerisine veya başka etkenlere güvenerek hareket eden failin tehlikeliliği daha fazladır (YCGK, K.2016/250).
Taksirle İnsan Öldürmede Sorumluluk Rejimi
Özet: Ceza hukukunda “herkes kendi kusurundan sorumludur”. Taksirle öldürme suçu objektif sorumluluk doğurmaz; kusura dayalıdır. Birden fazla failde herkes kusuru oranında cezalandırılır.
Genel ilke gereği fail sadece kendi kusurundan sorumludur; objektif sorumluluk yoktur. Taksirle öldürme suçu birden fazla kişinin fiiliyle ortaya çıkmışsa herkesin cezası kendi kusur ağırlığına göre belirlenir. Trafik kazası örneğinde birden çok sürücü karışmışsa, her biri taksirle öldürme suçu yönünden kusur oranına göre cezalandırılır.
Bilinçli Taksirle İnsan Öldürme ve Sorumluluk
Özet: Bilinçli taksir, genel taksirin ağırlaştırılmış şeklidir. Fail sonucu öngörür ama istemez; buna rağmen davranışı sürdürür. Bu nedenle ceza, taksirle öldürme suçu için belirlenen temel cezadan 1/3–1/2 oranında artırılır.
Bilinçli taksir, failin davranışının adam öldürme neticesini doğurabileceğini öngörmesine rağmen fiili işlemesiyle gerçekleşir. Sonucu istemesi hâlinde kasten öldürme söz konusu olur. Uygulamada bilinçli taksir değerlendirmesi özenle yapılır; çünkü taksirle öldürme suçu çerçevesinde ceza artırımı söz konusudur.
Bilinçli taksire örnekler
- Ameliyatta hemşirenin kullanılmış malzemeyi doktora vermesi ve doktorun bunu bilerek kullanması sonucu hastanın ölmesi: Hem hemşire hem doktor bilinçli taksirle adam öldürme nedeniyle sorumlu tutulur; “taksirle öldürme suçu” hükümleri bilinçli taksir artırımına tabidir.
- Yüksek promil alkolle araç kullanıp ölümle sonuçlanan kaza: Ölüm ihtimali öngörüldüğü hâlde araç kullanıldığı için bilinçli taksir uygulanır.
- Kırmızı ışıkta geçerek ölümle sonuçlanan çarpma: Fail, ölüme yol açabileceğini öngörmesine rağmen fiili sürdürdüğünden bilinçli taksir hükümleri devreye girer.
Trafik Kazası ve Taksirle Öldürme
Özet: Trafik kazaları çoğunlukla taksirle meydana gelir. Taksirle öldürme suçu bakımından asli/talî kusur ayrımı, kusur tespit raporları, keşif ve kamera kayıtları kritik rol oynar.
Trafik kazaları genellikle dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık sebebiyle ortaya çıkar; basit veya bilinçli taksir söz konusu olabilir. Soruşturmada öncelikle kusur tespiti yapılır; uygulamada “asli kusur–talî kusur” ayrımı kullanılır. Bilirkişilerce kural ihlalleri ortaya konur; raporun denetime elverişli olması gerekir. Raporlara itiraz edilebilir; temyiz aşamasında Yargıtay denetimi mümkündür.
Asli kusurlu sayılanlara verilecek ceza, taksirle öldürme suçu alt sınırının üzerinde; talî kusurlularda alt sınıra yakın belirlenir. Araç üzerinde teknik inceleme, olay yerinde keşif, tanık beyanları ve mobese/özel kamera kayıtları dosyanın aydınlatılmasında önem taşır.
İş Kazası ve Taksirle Ölüme Neden Olma
Özet: İş kazalarında iş güvenliği kurallarına uyulmaması kusur doğurur. Taksirle öldürme suçu yönünden sorumlular iş güvenliği uzmanları ve saha sorumluları dâhil belirlenir; bilirkişi raporlarıyla kusur payları tespit edilir.
İş kazası; işyerinde veya işin yürütümü sırasında meydana gelen her türlü kazadır. İş güvenliği ve işçi sağlığı kurallarının ihlâli varsa kusur kabul edilir. Savcılık re’sen soruşturur; iş güvenliği uzmanlarından bilirkişi raporları alınır. Büyük şirketlerde şantiye şefi/sorumlu müdür gibi görevliler taksirle öldürme suçu kapsamında yargılanabilir. Faaliyetin niteliğine göre (ör. gıda üretimi, elektrik, inşaat) sorumlular belirlenir. Gerekli önlemler uyarılara rağmen alınmamışsa şirket ortak ve yöneticileri bakımından da sorumluluk gündeme gelebilir.
Doktor Hatası (Tıbbi Malpraktis) ve Taksirle Ölüm
Özet: Hekim, sonucun garantisinden değil; sürecin dikkat ve özenle yürütülmesinden sorumludur. Malpraktis sonucu ölümde taksirle öldürme suçu gündeme gelir; Adli Tıp Kurumu raporu belirleyicidir.
Doktor ile hasta arasındaki ilişki vekâlet sözleşmesine dayandığından, hekim en hafif kusurlarından dahi sorumludur. Tedavi planı kişiye özel seçilmeli, tüm koruyucu önlemler alınmalı ve beklenmedik sorunlarda araştırma titizlikle yürütülmelidir. Uygulamanın tıp bilimine uygunluğu Adli Tıp Kurumu raporlarıyla belirlenir. Örneğin ameliyat sırasında hastanın midesinde gazlı bez unutulması ve buna bağlı ölümde, hekim taksirle öldürme suçu nedeniyle cezalandırılır; ayrıca malpraktise dayalı tazminat davası açılabilir.
Bilinçli Taksirle Adam Öldürme Suçu Cezası
Özet: Taksirle öldürme suçu için temel ceza belirlenir; bilinçli taksirde bu ceza 1/3–1/2 oranında artırılır. Asli/talî kusur ayrımı temel cezanın tayininde dikkate alınır.
TCK’ya göre taksirle öldürme suçu cezası 2 yıldan 6 yıla kadar hapis; iki veya daha fazla ölüm ya da bir ölüm + birden fazla yaralanma hâlinde 2 yıldan 15 yıla kadar hapis öngörülür. Bilinçli taksirde, belirlenen ceza 1/3 ile 1/2 arasında artırılır. Örneğin temel ceza 3 yıl ise, bilinçli taksirde 4–4,5 yıl aralığı söz konusu olabilir. Asli kusurlu fail bakımından alt sınırdan daha fazla uzaklaşılır; talî kusurluda alt sınıra yakın ceza verilir. Bu çerçeve taksirle öldürme suçu dosyalarının cezalandırma ölçütlerini belirler.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Özet: Bilinçli taksirde HAGB genellikle ceza miktarı nedeniyle mümkün olmaz. Taksirle öldürme suçunda ceza 2 yıl veya altında ise HAGB uygulanabilir; zararın giderilmesi şarttır.
HAGB, mahkûmiyet hükmünün 5 yıl süreyle hukukî sonuç doğurmamasını ve sürenin sonunda kendiliğinden düşmesini sağlayan kurumdur. Taksirle öldürme suçunda 2 yıl veya altında ceza verilirse HAGB gündeme gelebilir; ancak zararın tamamen giderilmesi zorunludur. Bilinçli taksirde çoğu durumda ceza miktarı HAGB’ye engel olur.
Cezanın Adlî Para Cezasına Çevrilmesi
Özet: TCK m.50/4 uyarınca taksirle öldürme suçunda hapis cezası —uzun süreli olsa dahi— koşulları varsa adlî para cezasına çevrilebilir. Bilinçli taksirde çevrim mümkün değildir.
Yasa, taksirle öldürme suçu yönünden hapsin adlî para cezasına çevrilmesine süre sınırı koymamıştır; koşullar varsa çevrim yapılabilir. Ancak bilinçli taksir hâlinde adlî para cezasına çevirme imkânı tanınmaz.
Taksirle Öldürme Suçu: Yargıtay Kararlarından Örnekler
Özet: Uygulamada taksirle öldürme suçu dosyalarında kusur yoğunluğu, ihlal türü ve neticenin ağırlığı ceza tayininde belirleyicidir. Aşağıda seçilmiş kararlar özetlenmiştir.
Talî Kusurlu Sanığın Cezasının Artırılması (Y12CD, 2016/10563)
Yol çalışması nedeniyle iki yönlü kullanılan bölünmüş yolda hızını şartlara uydurmayan sanığın, 3 ölüm ve çok sayıda yaralanma sonucu doğuran kazada talî kusurlu kabul edilmesine rağmen, hız (95 km/s) ve ihlal yoğunluğu dikkate alınarak temel cezanın alt sınırdan fazla uzaklaştırılması gerektiği, ayrıca bilinçli taksir artırımının uygulanmamasının hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir. Bu içtihat, taksirle öldürme suçu bakımından kusur yoğunluğunun cezaya etkisini vurgular.
Tam Kusurlu Sanıkta Alt Sınırdan Uzaklaşma (Y12CD, 2017/3587)
Sanığın tam kusurlu olduğu, bir ölüm ve çok sayıda yaralanmaya sebebiyet verdiği olayda, TCK m.3/1 uyarınca fiilin ağırlığıyla orantılı cezaya hükmedilmesi gerektiği, alt sınırdan daha fazla uzaklaşılmamasının bozma nedeni olduğu ifade edilmiştir. Taksirle öldürme suçu dosyalarında orantılılık ilkesi öne çıkar.
Aslî Kusur ve Adlî Para Cezasına Çevrilmeme (YCGK, 2017/362)
İki ölüm ve iki yaralanma olan kazada sanığın aslî kusurlu olduğu belirlenmiş; zarar giderilmediği ve pişmanlık yansımadığı için hapis cezasının adlî para cezasına çevrilmemesi yerinde bulunmuştur. Bu karar, taksirle öldürme suçu yönünden adlî para çevrimine ilişkin takdirin somut gerekçelerle sınırlanmasını örnekler.
Silahla Taksirle Öldürme (YCGK, 2014/363)
Aile içi tartışma sırasında failin intihar kastıyla göğsüne dayadığı silahın arbede sırasında ateş alması sonucu kızının ölümü olayında öldürme kastı kanıtlanamadığından taksirle öldürme suçu kabul edilmiştir.
Sollama Yasağının İhlali = Bilinçli Taksir (Y12CD, 2017/6429)
Sollama yasağını gösteren çizgi ve levhaya rağmen sollama yaparak ölümlü ve yaralanmalı kazaya sebebiyet verilmesi, bilinçli taksir kabul edilmiştir. Bu yaklaşım taksirle öldürme suçu ile bilinçli taksir arasındaki ayrımı somutlar.
Av Tüfeğiyle Bilinçli Taksir (YCGK, 2014/251)
Horozu çekili ve fişek dolu tüfeği patikada taşıyan sanığın eşinin ölümüyle sonuçlanan olayda, patlama ihtimalinin öngörüldüğü halde gerekli özeni göstermediği için bilinçli taksir uygulanmıştır.
“Aniden Ateş Alan” Tüfek ve Bilinçli Taksir Yokluğu (Y12CD, 2011/9905)
Sanığın evinde oynayan çocuğun dolu av tüfeğini sürükleyerek salona getirmesi, panik hâlinde elinden alma çabasıyla tüfeğin ateş alması olayında, sosyal çevre ve anlık panik dikkate alınarak bilinçli taksir koşulları oluşmadığı kabul edilmiştir. Bu karar, taksirle öldürme suçu değerlendirmesinde failin anlık psikolojisinin etkisine işaret eder.
Şahsî Cezasızlık (TCK 22/6) Uygulama Sınırları (YCGK, 2014/216)
Failin eşinin ölümü ve birden çok kişinin yaralanması bulunan olayda, netice münhasıran failin kişisel ve ailevi durumunu etkilemediği için TCK m.22/6’daki şahsî cezasızlık sebebinin uygulanamayacağı kararlaştırılmıştır. Taksirle öldürme suçu bakımından bu hükmün şartları dar yorumlanmıştır.
Kış Lastiği/Zincir Yükümlülüğünün İhlali = Bilinçli Taksir (Y12CD, 2021/722)
Buzlu yolda zorunlu kış lastiği ve zincir olmaksızın seyrederken yaya ölümüne neden olan sanık hakkında bilinçli taksir artırımının uygulanması gerektiği vurgulanmıştır. Yol ve iklim şartlarına göre öngörülebilir riskin göz ardı edilmesi, taksirle öldürme suçu dosyalarında sık rastlanan bir değerlendirme ölçütüdür.
Basit Taksir – Bilinçli Taksir – Olası Kast Ayrımı (Y12CD, 2016/1613 E., 2019/458 K.)
Bilinçli taksirde netice öngörülür fakat istenmez; olası kastta ise öngörülen netice kabullenilir. “Frank formülü”ne göre “neticenin gerçekleşeceğini bilseydim yapmazdım” diyen fail bilinçli taksirde, “her hâlükârda yapardım” diyen fail olası kastta konumlanır. Taksirle öldürme suçu belirlemesinde bu ayrım kritik önemdedir.
Sollama Kurallarına Aykırı Manevra ve Bilinçli Taksir (YCGK, 2024/189 E., 2024/331 K.)
Sollama ihtilafında güvenli mesafe bırakmadan önüne kırma davranışının, sanığın beceri/şansına güvenerek hareket etmesi sebebiyle bilinçli taksir oluşturduğu, olası kast için kabullenme delili bulunmadığı belirtilmiştir. Bu içtihat, taksirle öldürme suçu ile bilinçli taksir ayrımında yakın tarihli bir yol göstericidir.
“Basit Taksir” ile “Bilinçli Taksir” Arasındaki Farkın Çerçevesi
Özet: Basit taksirde öngörülebilir netice öngörülmez; bilinçli taksirde öngörülür fakat istenmez. Olası kastta ise öngörülen netice kabullenilir. Ayrım, taksirle öldürme suçu nitelendirmesinde doğrudan ceza miktarına yansır.
Bilinçli taksir; neticenin somut olarak öngörülüp arzu edilmemesidir. Fail, şansına, becerisine ya da başka etkenlere güvenerek devam eder. Olası kasttan ayrım noktası, neticenin kabullenilmemesidir. Bu ayrım taksirle öldürme suçu yargılamalarında temel hukuki çerçeveyi oluşturur.
SSS – Kısa Notlar
- Şikâyet gerekir mi? Hayır. Taksirle öldürme suçu re’sen soruşturulur.
- Zamanaşımı kaç yıl? 15 yıl.
- Hangi mahkeme görevli? Tek ölüm: asliye ceza. En az 1 ölüm + 1 yaralanma veya 2 ölüm: ağır ceza.
- HAGB mümkün mü? Taksirle öldürme suçunda 2 yıl ve altı cezalarda, zarar giderilirse evet. Bilinçli taksirde çoğunlukla mümkün olmaz.
- Adlî para cezasına çevirme? TCK m.50/4’e göre taksirle öldürme suçunda (bilinçli taksir hariç) koşulları varsa mümkündür.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
