Giriş: Franchise Sözleşmesinin Önemi
Günümüzde girişimciliğin en etkili yollarından biri olan franchise sistemi, hem franchise veren hem de franchise alan için ciddi yükümlülükler ve haklar doğuran bir iş modelidir. Bu ilişkinin yasal temelini ise franchise sözleşmesi oluşturur. Peki bir franchise sözleşmesinde hangi hükümler yer alır? Bu hükümler tarafların ilişkisini nasıl düzenler?
Bu yazıda franchise sözleşmesinde yer alması gereken temel hükümleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Sözleşmenin içeriğinden, tarafların hak ve borçlarına; fesih şartlarından lisans kullanımına, denetimden eğitim yükümlülüklerine kadar her başlık altında açıklamalar sunacağız.
Franchise Sözleşmesi Nedir?
Franchise sözleşmesi; bir markanın, işletme sisteminin veya ticari know-how’un belirli şartlar altında bir başka kişiye kullandırılmasını sağlayan, taraflar arasında karşılıklı borç ve yükümlülükler doğuran yazılı bir sözleşmedir.
Türk hukuk sisteminde franchise sözleşmesi özel olarak düzenlenmiş bir sözleşme türü değildir. Bu nedenle Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili yargı kararları çerçevesinde değerlendirilir.
Franchise Sözleşmesinde Bulunması Zorunlu Temel Hükümler
Aşağıda franchise sözleşmelerinde yer alması gereken başlıca hüküm gruplarını açıklıyoruz:
1. Tarafların Tanımı ve Kimlik Bilgileri
Sözleşmenin en başında tarafların tam unvanları, ticaret sicil numaraları, adresleri ve yetkili temsilcilerinin açıkça belirtilmesi gerekir. Buradaki amaç; tarafların kimliğini net bir şekilde ortaya koymaktır.
2. Franchise Konusu ve Kapsamı
Franchise sisteminin neye ilişkin olduğu, hangi ürün veya hizmetleri kapsadığı ve hangi marka altında faaliyet gösterileceği açıkça belirtilmelidir.
Örneğin:
- Marka adı ve tescil bilgisi
- Know-how tanımı
- Sistem unsurları (menü, yazılım, iç dekorasyon gibi)
3. Sözleşme Süresi
Franchise sözleşmesinin belirli ya da belirsiz süreli olduğu belirtilmelidir. Genellikle ilk sözleşmeler 3 ila 10 yıl arasında yapılır. Süre sonunda yenileme şartları açıkça belirtilmelidir.
4. Coğrafi Sınırlama (Bölgesel Koruma)
Franchise alanın faaliyet göstereceği bölge (il, ilçe, mahalle vb.) net olarak tanımlanmalıdır. Bu bölge genellikle rekabet yasağını da kapsar ve başka franchise şubesinin açılmasını engeller.
5. Giriş Bedeli (Entry Fee)
Franchise alanın, sisteme giriş için franchise verene ödemesi gereken sabit ücret bu başlık altında belirtilir. Bu ücretin iade edilip edilmeyeceği, hangi hizmetleri kapsadığı açıklanmalıdır.
6. Sürekli Ödemeler (Royalty – Ciro Payı)
Franchise alanın düzenli olarak franchise verene ödeyeceği royalty fee oranı, ödeme şekli ve zamanı detaylıca düzenlenmelidir. Genellikle bu ücret ciro üzerinden yüzde olarak alınır.
7. Reklam ve Tanıtım Katkı Payı
Ortak reklam giderlerine katkı amacıyla franchise alanlardan belirli bir oranda reklam katkı bedeli alınır. Bu katkının nasıl harcanacağına dair hükümler de burada yer alır.
8. Marka ve Lisans Haklarının Kullanımı
Markanın nasıl kullanılacağı, logonun boyutu, mağaza tabelası, dijital mecralarda kullanım koşulları açık şekilde yazılmalıdır. Aksi takdirde markanın itibarına zarar verilebilir.
9. Eğitim ve Destek Yükümlülükleri
Franchise veren, franchise alanın işletmeyi marka standartlarına uygun şekilde yürütebilmesi için gerekli eğitimleri sağlamakla yükümlüdür. Eğitim programı, süresi, içeriği gibi unsurlar bu başlık altında yer alır.
10. Denetim ve Raporlama
Franchise verenin franchise alanı düzenli olarak denetleme hakkı vardır. Bu başlık altında:
- Denetim sıklığı
- Denetim yöntemi (haberli veya habersiz)
- Rapor verme zorunluluğu
gibi detaylar düzenlenmelidir.
11. Rekabet Yasağı ve Sır Saklama
Franchise alan, sözleşme süresince ve sonrasında belirli bir süre aynı sektörde doğrudan rekabet eden bir iş yapamaz. Ayrıca franchise sistemine ait ticari sırları korumakla yükümlüdür.
12. Sözleşmenin Feshi
Franchise sözleşmesinin hangi şartlarda sona ereceği bu başlık altında detaylandırılır. Genellikle şu durumlarda fesih hakkı doğar:
- Ödeme yükümlülüğünün ihlali
- Marka standartlarına aykırı davranış
- Ticari itibarı zedeleyici eylemler
13. Cezai Şartlar ve Tazminat
Sözleşmenin ihlali halinde uygulanacak cezai şartlar ve zarar durumunda talep edilebilecek tazminat hükümleri bu başlık altında düzenlenir. Bu maddeler, sözleşmenin bağlayıcılığını güçlendirir.
14. Yetkili Mahkeme veya Tahkim
Uyuşmazlık halinde hangi mahkemenin yetkili olduğu, bazı durumlarda ise tahkim şartı burada belirtilir. Türkiye’de franchise sözleşmelerinde İstanbul merkezli tahkim tercih edilmektedir.
Franchise Sözleşmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Franchise alan için sözleşme imzalanmadan önce dikkat edilmesi gereken temel hususlar:
- Giriş bedeli dışında başka ödemeler var mı?
- Eğitim ve danışmanlık hizmetleri yazılı olarak taahhüt edilmiş mi?
- Coğrafi koruma açık şekilde tanımlanmış mı?
- Denetim ve ceza hükümleri orantılı mı?
- Fesih halinde yatırım ne olacak?
Bu sorulara cevap vermeyen bir franchise sözleşmesi ciddi mağduriyetlere yol açabilir.
Franchise Verenin Sorumlulukları
Franchise verenin bazı temel yükümlülükleri vardır:
- Sistemin işlerliğini sağlamak
- Eğitim ve destek vermek
- Markanın itibarını korumak
- Franchise alanı adil ve şeffaf şekilde denetlemek
- Marka kullanımını belgelemek (lisanslama)
Bu yükümlülükler yerine getirilmediğinde franchise alanın tazminat hakkı doğabilir.
Franchise Alanın Yükümlülükleri
- Sisteme uygun hareket etmek
- Sözleşmede belirtilen ücretleri zamanında ödemek
- Gizli bilgileri paylaşmamak
- Eğitimleri tamamlamak ve uygulamak
- Müşteri memnuniyetine uygun hizmet vermek
Bu yükümlülüklerin ihlali sözleşmenin feshi ve tazminat yükümlülüğüne neden olabilir.
Yargıtay ve Danıştay Kararları Ne Diyor?
Yargıtay, franchise sözleşmelerini “karma sözleşmeler” olarak değerlendirmekte ve tarafların karşılıklı yükümlülüklerini dengelemeye çalışmaktadır. Özellikle cezai şartlar ve rekabet yasağı hükümlerinin makul sınırları aşmaması gerektiği vurgulanmaktadır.
Danıştay ise genellikle idari alanla ilgili kararlarında franchise uygulamalarının ticaret hukuku kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini kabul etmektedir.
Sonuç: Sağlam Bir Franchise Sözleşmesi Başarının Anahtarıdır
Franchise sözleşmesi yalnızca bir işbirliği belgesi değil, aynı zamanda uzun vadeli bir ticari ortaklığın temel taşıdır. Doğru ve dengeli hazırlanmış bir sözleşme, hem franchise verenin hem de franchise alanın haklarını korur ve sistemin sağlıklı işlemesini sağlar.
Avukat Gökhan Yağmur ile Franchise Sözleşmeleri Güvende
Franchise sözleşmesi hazırlamak, sadece şablon doldurmaktan ibaret değildir. Her bir madde, markanızı, yatırımınızı ve geleceğinizi ilgilendiren ciddi sonuçlar doğurur.
İstanbul merkezli hukuk büromuzda, yerli ve yabancı markalar için franchise sözleşmesi hazırlama, revize etme, uyuşmazlık çözümü ve marka hukuku danışmanlığı hizmetleri sunuyoruz.
👉 Daha fazla bilgi için web sitemizi ziyaret edin:
🔗 www.gokhanyagmur.com
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 Hukuki danışmanlık randevusu almak için: 0542 157 06 34
