Medeni Hukukun Temel İlkeleri – Detaylı Ders Notu ve Test Soruları
Medeni Hukukun Temel İlkeleri Nelerdir?
Medeni hukuk, bireyler arasındaki özel hukuk ilişkilerini düzenleyen ve hayatın her anına dokunan bir hukuk dalıdır. Bu düzenlemeler belirli ilkelere dayanır. İlkesel yapı, sadece teorik değil; pratikte hukuk kurallarının uygulanmasını da yönlendirir. Dürüstlük kuralı, iyi niyet ve hakların kötüye kullanılmaması yasağı medeni hukukun üç temel ilkesini oluşturur.
1. Dürüstlük Kuralı (MK m. 2)
Tanımı:
Dürüstlük kuralı, bireylerin haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüst, makul ve güvenilir davranmalarını gerektirir. Medeni Kanun’un 2. maddesinde yer alır.
“Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kuralına uymak zorundadır.”
Anlamı:
Bu ilke, tüm medeni hukuk sistemine sirayet eden temel bir davranış biçimini ifade eder. Hâkim, tarafların beyan ve davranışlarını dürüstlük kuralına uygunluk yönünden değerlendirir.
Uygulama Örnekleri:
- Aşırı formalist davranarak hak kaybına yol açan kişilere karşı dürüstlük ilkesi uygulanabilir.
- Ev sahibinin, sırf intikam amacıyla kiracıyı çıkarmak istemesi dürüstlük kuralına aykırı sayılabilir.
2. İyi Niyet İlkesi (MK m. 3)
Tanımı:
İyi niyet, bir hakkı kazanırken veya kullanırken hukuka aykırı bir durumu bilmemek ve bilmesi de gerekmemek anlamına gelir.
“Herkes, bir hakkın kazanılmasında iyiniyetli olduğunu ispat yükü altındadır.”
İşlevi:
İyi niyet ilkesi, hukuka aykırılığı bilmeyen ve bilmesi beklenemeyecek kişileri koruma altına alır. Ancak iyi niyetin korunması, ancak dürüstlük kuralı ile uyumlu bir şekilde mümkündür.
Uygulama Örnekleri:
- Hile ile tapusunu alan bir kişi karşısında, malı sonradan iyi niyetle alan üçüncü kişi korunabilir.
- Yolsuz tescili bilmeyen ve bilemeyecek durumda olan kişinin kazanımı korunur.
3. Hakların Kötüye Kullanılması Yasağı (MK m. 2/2)
Tanımı:
Bir hakkın sadece başkalarına zarar vermek veya hukuk düzenine aykırı şekilde kullanılması durumunda bu hakkın kullanımı korunmaz.
“Bir hakkın açıkça kötüye kullanılması hukuk düzeni tarafından korunmaz.”
Kapsamı:
Bu ilke, hakkın kullanılmasının sadece şeklen hukuka uygun olmasının yeterli olmadığını, maksadın da hukuka uygun olması gerektiğini vurgular. Şeklen doğru gibi görünen davranışlar, amaç yönünden değerlendirildiğinde hukuk dışı sayılabilir.
Uygulama Örnekleri:
- Boşanmak istemeyen eşin, diğer eşin hayatını zindan etmesi bu yasağa örnektir.
- Mülkiyet hakkını kullanarak, komşunun yolunu kesen bir kişi hakkını kötüye kullanıyor olabilir.
Bu İlkelerin Hukuk Uygulamasındaki Önemi
Medeni hukuk kuralları ne kadar ayrıntılı yazılmış olursa olsun, tüm durumları önceden öngörmek mümkün değildir. Bu nedenle hâkimler, kanun boşluğu durumlarında ve kıyas yoluyla karar verirken bu temel ilkelere başvururlar. Yargıtay da birçok kararında bu ilkelere atıf yaparak hüküm tesis etmektedir.
Yargıtay Kararından Örnek:
Yargıtay 3. HD, E. 2019/2681 K. 2020/7483
“Taraflar arasındaki sözleşme ilişkisi, taraflardan birinin sadece şeklen değil, aynı zamanda dürüstlük kuralına uygun davranmasını da zorunlu kılar. Aksi takdirde bu hak, kötüye kullanılmış olur ve korunmaz.”
Test Soruları (OSMY Tarzında – Çoktan Seçmeli)
1. Medeni hukukun temel ilkelerinden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cezalandırma ilkesi
B) Kuvvetler ayrılığı
C) Dürüstlük kuralı
D) Ekonomik denge
E) Devlet güvenliği
Cevap: C
2. İyi niyet ilkesi aşağıdakilerden hangisini ifade eder?
A) Herkesin eşit muamele görmesini
B) Bilerek yalan söylememeyi
C) Hukuka aykırı durumu bilmemek ve bilmesi de gerekmemek
D) Kamu düzenine aykırı olmamayı
E) Hakkın açıkça kullanılmasını
Cevap: C
3. Hakların kötüye kullanılması yasağı hangi madde ile düzenlenmiştir?
A) Anayasa m.10
B) TMK m.1
C) TMK m.2
D) TBK m.5
E) HMK m.4
Cevap: C
4. Aşağıdaki durumlardan hangisi iyi niyetin korunmasına örnektir?
A) Satıcının malı başkasına ait olduğunu bilerek satması
B) Alıcının malın başkasına ait olduğunu bilmemesi ve bilemeyecek durumda olması
C) Mal sahibinin açıkça satışa rıza göstermesi
D) Sözleşmenin noterde yapılması
E) Malın bağışlanması
Cevap: B
5. Hangi durumda dürüstlük kuralı ihlal edilmiş sayılır?
A) Kiracının, kira sözleşmesi süresince kirayı düzenli ödemesi
B) Eşin, boşanmak isteyen diğer eşi evden zorla uzaklaştırması
C) Mirasçının veraset ilamı alması
D) Mal sahibinin mülkünü kullanması
E) Aile içi şiddetin bildirilmesi
Cevap: B
6. “Herkes haklarını kullanırken dürüstlük kuralına uymak zorundadır.” hükmü hangi kanunda yer alır?
A) Türk Borçlar Kanunu
B) Anayasa
C) Türk Medeni Kanunu
D) Ceza Kanunu
E) İcra ve İflas Kanunu
Cevap: C
7. Bir hakkın sadece zarar vermek için kullanılması durumu hangi ilkeye aykırıdır?
A) İyi niyet ilkesi
B) Dürüstlük kuralı
C) Hakların kötüye kullanılması yasağı
D) Sözleşme serbestisi
E) Kazanılmış hak
Cevap: C
8. Aşağıdakilerden hangisi medeni hukukun temel ilkelerinden değildir?
A) Hakların kötüye kullanılmaması
B) Dürüstlük
C) Eşitlik
D) İyi niyet
E) Cezalandırma
Cevap: E
9. İyi niyet ilkesi aşağıdakilerden hangisini doğrudan etkiler?
A) Evlilik birliği
B) Miras paylaşımı
C) Hakların kazanılması
D) Suç unsuru
E) Temyiz süresi
Cevap: C
10. Bir kişi bir hakkı dürüstlük kuralına aykırı şekilde kullanırsa ne olur?
A) Hakkı iptal edilir
B) Ceza verilir
C) Bu kullanım hukuk düzeni tarafından korunmaz
D) Hak devredilir
E) Devlet tazminat öder
Cevap: C
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Detaylı ders notlarına ulaşmak için: www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
