Yasal Mirasçılar (Altsoy, Üstsoy, Eş, Evlatlık, Devlet) – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Giriş
Miras hukukunun temel taşlarından biri, mirasın kimlere kalacağını belirleyen yasal mirasçılık sistemidir. Türk Medeni Kanunu’na göre, miras bırakanın herhangi bir ölüme bağlı tasarrufta (vasiyetname, miras sözleşmesi) bulunmaması hâlinde, miras, belirli kurallar çerçevesinde yasal mirasçılara intikal eder. Bu düzenleme hem kan hısımlarına hem de özel bazı kişilere (eş, evlatlık) miras hakkı tanır.
I. Yasal Mirasçılık Sistemi
Yasal mirasçılar Türk Medeni Kanunu’nda sistematik bir sıra ile belirlenmiştir. Miras bırakanın hayattaki yakınlık derecesine göre bir sistem kurulmuştur. Buna zümre sistemi denir.
1. Zümre (Altsoy): Çocuklar ve Torunlar
- Miras bırakanın çocukları, birinci zümre mirasçılardır.
- Çocuklardan biri ölmüşse, onun payı kendi altsoyuna (yani miras bırakanın torunlarına) geçer. Bu, halefiyet ilkesi gereğidir.
Örnek: Miras bırakanın 3 çocuğundan biri öldüyse ve onun 2 çocuğu varsa, ölen çocuğun payı bu iki toruna eşit şekilde geçer.
2. Zümre (Üstsoy): Anne, Baba ve Bunların Altsoyu
- Miras bırakanın altsoyu yoksa, ikinci zümre devreye girer.
- Anne ve baba mirasçı olur. Bunlardan biri ölmüşse, onun payı kendi çocuklarına (miras bırakanın kardeşlerine) geçer.
Örnek: Miras bırakanın çocuğu yok, babası ölmüş ama annesi yaşıyor ve iki kardeşi var. Mirasın yarısı anneye, kalan yarısı ise kardeşlere (baba tarafından gelen hak) paylaştırılır.
3. Zümre: Büyükanne ve Büyükbaba
- İlk iki zümrede hiç kimse yoksa, miras büyükanne ve büyükbabalara, sonra onların altsoylarına (amca, hala, dayı, teyze) geçer.
Not: 3. zümreden sonra yasal mirasçılık sona erer. Kuzenler ve daha uzak hısımlar yasal mirasçı değildir.
II. Sağ Kalan Eşin Miras Hakkı
Sağ kalan eş, yukarıda açıklanan zümre mirasçılarından bağımsız olarak her durumda yasal mirasçıdır. Ancak miras payı, diğer mirasçılarla olan konumuna göre değişir.
- Altsoy ile birlikte: mirasın 1/4’ü
- Anne-baba zümresi ile: mirasın 1/2’si
- Büyükanne-büyükbaba ile: mirasın 3/4’ü
- Hiç mirasçı yoksa: mirasın tamamı
Önemli: Sağ kalan eş ile birlikte mal rejimi tasfiyesi de yapılır. Mal rejimi sona erdikten sonra kalan malvarlığı üzerinde miras paylaşımı yapılır.
III. Evlatlık ve Evlat Edinilenin Mirasçılığı
- Evlatlık, evlat edinene karşı tam kan hısımlığına benzer biçimde mirasçıdır.
- Evlatlık hem evlat edinenin hem de onun hısımlarının mirasçısıdır.
- Ancak evlat edinen, evlatlığın biyolojik ailesine karşı mirasçı değildir.
IV. Devletin Mirasçılığı
- Hiçbir mirasçı yoksa ve ölüme bağlı tasarruf da yapılmamışsa, tereke kendiliğinden devlete geçer.
- Devletin mirasçılığı, yasal mirasçılık olarak değil, kanuni mülkiyet geçişi şeklindedir.
- Devlet, terekenin borçlarından sorumlu değildir.
V. Yasal Mirasçıların Miras Payları
Türk Medeni Kanunu’na göre belirli oranlar esas alınarak miras payları düzenlenmiştir:
| Mirasçı Grubu | Sağ Kalan Eş | Diğer Mirasçılar |
|---|---|---|
| Altsoy ile | 1/4 | 3/4 altsoy |
| Ana-baba ile | 1/2 | 1/4’er oranında |
| Büyükanne-baba | 3/4 | 1/8’er |
| Tek başına | 1/1 | – |
Yargıtay Kararları
Yargıtay 8. HD, 2021/3792 E., 2022/1456 K.
“Evlat edinilen kişi, evlat edinenin tüm yasal mirasçılığı haklarına sahiptir. Ancak kendi biyolojik ailesinden mirasçılarına miras geçmez.”
Yargıtay 14. HD, 2019/5147 E., 2020/7821 K.
“Devletin mirasçılığı ancak başka hiçbir mirasçının bulunmaması hâlinde mümkündür. Bu durumda borçlardan sorumluluk doğmaz.”
Test Soruları (OSMY Tarzı – Çoktan Seçmeli)
1. Yasal mirasçılar arasında birinci zümre kimlerden oluşur?
A) Kardeşler
B) Amcalar
C) Altsoy
D) Eş
E) Büyükanne
Cevap: C
2. Sağ kalan eşin altsoy ile birlikte miras payı nedir?
A) 1/3
B) 1/2
C) 1/4
D) 3/4
E) Tamamı
Cevap: C
3. Miras bırakanın çocukları yok, anne ve babası sağ. Sağ kalan eşin miras payı ne olur?
A) 1/2
B) 1/4
C) 3/4
D) Tamamı
E) 2/3
Cevap: A
4. Aşağıdakilerden hangisi yasal mirasçı değildir?
A) Evlat
B) Kardeş
C) Kuzen
D) Evlatlık
E) Ana
Cevap: C
5. Devletin mirasçılığına ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Diğer mirasçılarla birlikte miras alır
B) Miras borçlarından sorumludur
C) Mirasın tamamını kazanır
D) Vasiyetname varsa yine de mirasçı olur
E) Yalnız tereke vergisini alır
Cevap: C
6. Evlat edinenin evlatlık üzerindeki mirasçılığı ne düzeydedir?
A) Kısıtlı
B) Yalnızca malvarlığı yönünden
C) Evlatlık, sadece evlat edene mirasçı olabilir
D) Evlat edinen, evlatlığa da mirasçıdır
E) Evlatlık mirastan yararlanamaz
Cevap: D
7. Miras bırakanın çocukları ve eşi hayatta ise miras nasıl paylaşılır?
A) Eş 1/2, çocuklar 1/2
B) Eş 1/4, çocuklar 3/4
C) Eş 1/3, çocuklar 2/3
D) Eş 2/3, çocuklar 1/3
E) Hepsi eşe geçer
Cevap: B
8. Aşağıdaki durumlardan hangisinde devlet mirasçı olur?
A) Miras bırakanın çocuğu varken
B) Miras sözleşmesi varken
C) Tüm mirasçılar reddetmişse
D) Eş hayatta iken
E) Kardeşler yaşıyorsa
Cevap: C
9. Aşağıdakilerden hangisi evlatlık hakkına sahiptir?
A) Miras bırakanın eşi
B) Evlat edinenin kardeşi
C) Evlat edinenin evlatlığı
D) Kuzen
E) Vasiyet edilen arkadaş
Cevap: C
10. Miras payları hangi kanunla düzenlenmiştir?
A) Borçlar Kanunu
B) Ceza Kanunu
C) Türk Medeni Kanunu
D) Tüketici Kanunu
E) Anayasa
Cevap: C
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
