Roma Hukukunda Krallık Dönemi (M.Ö. 753–509) – İlk Hukuki Yapılar ve Toplumsal Düzen
1. Dönemin Tarihsel Arka Planı
Roma Hukukunda Krallık Dönemi Roma kentinin geleneksel kuruluş tarihi M.Ö. 753 yılına dayanır. Bu tarih, mitolojik olarak Romulus’un Roma’yı kurduğu yıl olarak kabul edilir. Krallık Dönemi (Regnum Romanum), Roma’nın ilk siyasal yapısını oluşturur ve bu dönem yaklaşık 244 yıl sürmüştür.
Roma bu dönemde, monarşi ile yönetilmekteydi. Krallar, halk tarafından seçilmekle birlikte otoriteleri oldukça genişti. Kral hem dini lider (pontifex maximus), hem yargıç, hem de askeri komutan görevlerini aynı anda yürütürdü. Yani krallar; hem hukuku koyan, hem uygulayan, hem de yorumlayan kişiydi. Bu yönüyle hukuk ile devlet erki iç içe geçmişti.
2. Krallık Dönemi’nde Toplumsal Yapı Roma Hukukunda Krallık Dönemi
Roma toplumunun bu ilk evresinde hiyerarşik bir toplumsal düzen vardı. Toplum üç ana sınıftan oluşmaktaydı:
- Patriciler: Soylu sınıf. Siyasi haklara ve arazi mülkiyetine sahip elitlerdir. Hukuki süreçlere doğrudan erişimleri vardı.
- Plepler: Halk sınıfıdır. Siyasal ve hukuki haklardan yoksun olan bu sınıf, zamanla hak arayışı mücadelesi başlatacaktır.
- Köleler: Hukuken kişilikleri olmayan, mülkiyet konusu sayılan insanlardır.
Bu dönemde özellikle patrici sınıfının ayrıcalıklı statüsü, pleb sınıfının hukuk karşısındaki dezavantajlarını artırmıştır.
3. Hukuki Düzenin Temel Özellikleri Roma Hukukunda Krallık Dönemi
Krallık döneminde yazılı bir hukuk sistemi yoktu. Hukuk, başlıca şu kaynaklara dayanıyordu:
- Örf ve Adet (Mos Maiorum): Ataların örnek aldığı geleneklerdir.
- Kralın Emri (Lex Regia): Kralın otoritesiyle verdiği kararlar, yasa niteliği taşırdı.
- Dini Normlar: Hukuk ile din iç içeydi. Hukuki işlemler tanrılarla yapılan sözleşme gibi kabul edilirdi. Örneğin bir sözleşmenin geçerliliği, tanrılara yeminle sağlanırdı.
Bu sistemde, krallık makamı hukukun kaynağıydı. Bu da hukuk kurallarının keyfiliğe açık hale gelmesine neden oluyordu. Halkın hukuki güvencesi sınırlıydı ve özellikle plebler, bu durumdan büyük zarar görüyordu.
4. Hukuki Uygulama ve Mahkemeler Roma Hukukunda Krallık Dönemi
Dönemin en belirgin özelliği, yargılamanın dinî ritüellerle iç içe olmasıydı. Uyuşmazlıklar doğrudan kral tarafından çözülür, kral aynı zamanda tanrılarla iletişim kurabilen kişi sayıldığından, onun verdiği kararlar kutsal ve tartışılmaz kabul edilirdi.
Kral, kendi adına görev yapan bir danışma kurulu (Senatus) oluşturur, ancak bu kurulun kararları bağlayıcı değil, tavsiyesel nitelikteydi.
5. Bu Dönemin Hukuka Bıraktığı Miras Roma Hukukunda Krallık Dönemi
Krallık dönemi, modern hukuk için detaylı kurallar sunmamış olabilir; fakat bazı temel yapıların tohumları bu dönemde atılmıştır:
- Kamu gücünün merkezileşmesi
- Kutsal ile hukuk arasında bağ kurulması
- Toplum sınıfları arasında hukuki eşitsizliklerin doğması
- Pleb sınıfının adalet arayışının zemin kazanması
Bu yönleriyle Krallık Dönemi, Cumhuriyet döneminde yaşanacak büyük hukuki reformların hazırlık safhasıdır. Özellikle On İki Levha Kanunları’na giden yolda, plebler tarafından verilen mücadele bu dönemin baskıcı ve kapalı hukuk sistemine karşı oluşmuştur.
6. Krallık Döneminden Cumhuriyete Geçiş Roma Hukukunda Krallık Dönemi
Son Roma kralı Tarquinius Superbus (Kibirli Tarquinius) döneminde artan halk hoşnutsuzluğu, özellikle plebler arasında isyana yol açtı. Son kralın tiran yönetimi, halkı bıktırdı ve nihayet M.Ö. 509 yılında krallık kaldırılarak Cumhuriyet rejimine geçildi.
Bu geçiş sadece siyasal değil, aynı zamanda hukuki bir dönüşümdü. Cumhuriyet ile birlikte:
- Yasalar halk tarafından seçilen yetkililerce yapılmaya başlandı.
- Yazılı hukuk ortaya çıktı (On İki Levha).
- Hukukun halkla buluşması mümkün oldu.
🔗 Roma Hukuku Ders Notlarının Tamamı İçin: Roma Hukukunda Krallık Dönemi
➡️ Roma Hukuku – Ders Notları
Hazırlayan: Avukat Gökhan Yağmur – www.gokhanyagmur.com
📘 Test – Krallık Dönemi (M.Ö. 753–509) Roma Hukukunda Krallık Dönemi
- Roma Krallık döneminde hukukun temel kaynağı nedir?
A) Senato kararları
B) Plebiscitum
C) Kralın emirleri ve örf-adet
D) Magistrat edictaları
E) Codex Justinianus - Krallık döneminde hukuki kararları kim verirdi?
A) Plebis halk meclisi
B) Seçkin hukukçular
C) Dini liderler
D) Kral
E) Konsüller - Aşağıdakilerden hangisi Krallık dönemi toplum yapısı içinde yer almaz?
A) Patriciler
B) Plepler
C) Konsüller
D) Köleler
E) Senato - Krallık döneminde hukuk hangi alanla iç içeydi?
A) Askeriye
B) Din
C) Ticaret
D) Eğitim
E) Uluslararası ilişkiler - Kralın yargı yetkisi neye dayanıyordu?
A) Hukuk eğitimi almasına
B) Askerî rütbesine
C) Tanrılarla iletişim kurabildiğine inanılmasına
D) Seçimle işbaşına gelmesine
E) Senato tarafından seçilmesine - “Mos Maiorum” ne anlama gelir?
A) Kraliyet kanunları
B) Tanrılarla yapılan anlaşma
C) Ataların geleneksel örf ve adetleri
D) Yazılı anayasa
E) Askerî disiplin kuralları - Aşağıdakilerden hangisi Krallık döneminin sona ermesinin nedeni değildir?
A) Kralın baskıcı yönetimi
B) Pleb sınıfının isyanı
C) Hukukun sadece patricilere uygulanması
D) Yazılı hukuk sistemine geçilmesi
E) Tarquinius Superbus’un keyfî yönetimi - Krallık döneminde yargılamalar nasıl yapılırdı?
A) Halk jürisiyle
B) Senato kararıyla
C) Kralın kişisel kararıyla
D) Konsül onayıyla
E) Seçimli hukuk kurulu tarafından - Roma Krallık döneminde kralın sahip olduğu görevlerden biri değildir:
A) Dini liderlik
B) Askerî komutanlık
C) Yargı yetkisi
D) Senato başkanlığı
E) Halk tarafından yargılanma - Roma’da Krallık döneminden sonra hangi yönetim biçimi benimsenmiştir?
A) Teokrasi
B) Anarşi
C) Cumhuriyet
D) Mutlak monarşi
E) Demokrasi
