Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi Nedir? Şartları, Oranı ve Hesaplama Yöntemi (TCK 62)
Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi Nedenleri Nelerdir? (TCK m.62)
Av. Gökhan Yağmur – 0542 157 06 34 – www.gokhanyagmur.com.tr
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesinde düzenlenen takdiri indirim, kamuoyunda bilinen adıyla iyi hal indirimi, cezanın bireyselleştirilmesi amacıyla hâkime verilen bir yetkidir. Ancak bu yetki sınırsız değildir. Özellikle 12 Mayıs 2022 tarihli ve 7406 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrası, hangi durumlarda iyi hal indirimi uygulanabileceği açık ve sınırlayıcı şekilde belirtilmiştir. Dolayısıyla mahkeme, yalnızca yasada gösterilen nedenlere dayanarak bu indirimi uygulayabilir; aksi takdirde hukuka aykırı bir karar verilmiş olur.
Hâkim Tarafından Dikkate Alınabilecek Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi Nedenleri
Ceza yargılamasını yürüten hâkim, sanık hakkında TCK 62. madde kapsamında indirim uygularken sadece aşağıdaki dört gerekçeyi esas alabilir:
- Failin Geçmişi:
Sanığın sabıka kaydı, daha önce suça karışıp karışmadığı, ceza adalet sistemiyle ilişkisi gibi faktörler değerlendirilir. - Failin Sosyal İlişkileri:
Aile ilişkileri, iş durumu, toplumsal hayata uyumu gibi sosyal bağlamda olumlu özellikler, indirime gerekçe teşkil edebilir. - Failin Suçtan Sonraki ve Yargılama Sürecindeki Davranışları:
Sanığın suçtan pişmanlık duyup duymadığı, mağdurla uzlaşma girişimleri veya zarar giderme çabaları bu kapsamda değerlendirilir. - Verilecek Cezanın Failin Geleceği Üzerindeki Etkileri:
Cezanın failin geleceğini tümden karartacak düzeyde ağır sonuçlar doğurup doğurmayacağı dikkate alınabilir.
Takdiri İndirimde Gerekçelendirme Zorunluluğu
Takdiri indirimin uygulanıp uygulanmaması hâlinde hâkim, gerekçesini mutlaka hükümde belirtmelidir. Eğer indirim uygulanıyorsa, yukarıda sayılan hangi sebeplere dayanıldığı açıkça yazılmalıdır. Aynı şekilde indirim yapılmaması durumunda da bu kararın dayanakları mahkeme kararında açıklanmalıdır.
Şekli ve Samimi Olmayan Davranışlar Geçerli Sayılmaz
Sanığın sadece mahkeme huzurunda iyi izlenim yaratmaya çalışması, biçimsel olarak kılık kıyafetini düzeltmesi, suskun kalması ya da hâkime yönelik saygılı tutumlar sergilemesi gibi “şekli iyi hal” davranışları, takdiri indirim nedeni olarak kabul edilmez. Kanun koyucu bu noktada net bir sınır çizmiş ve indirimin sadece samimi ve hukuki temelli davranışlara dayanabileceğini vurgulamıştır.
Takdiri indirim, ceza adaletinde bireyselleştirmeyi sağlayan bir araçtır. Ancak bu araç, suistimale açık olmaması için kanunla sınırlandırılmıştır. Hâkimin bu indirimi keyfi olarak değil, yalnızca somut olay ve yasada sayılı kriterler ışığında değerlendirme yetkisi vardır. Gerekçesiz uygulanan ya da yetersiz açıklamalarla verilen takdiri indirim kararları, temyiz ve istinaf yollarında bozulma nedenidir.
Takdiri İndirim Oranı Nedir? Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi
TCK m.62/1 Kapsamında Cezada Yapılan İndirimin Hesaplanması
Takdiri indirim (iyi hal indirimi), yalnızca belirli nedenlerin varlığı hâlinde uygulanmakla kalmaz; aynı zamanda bu indirimin oranı da kanunda açık bir biçimde düzenlenmiştir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesinin birinci fıkrasında, hâkimin indirimi hangi sınırlar dâhilinde yapabileceği net olarak belirtilmiştir. Hâkim bu sınırları aşamaz, oranı keyfi şekilde arttıramaz veya azaltamaz. Bu da cezalandırma sürecinde öngörülebilirliği ve hukuki güvenliği temin eder.
Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasında Takdiri İndirim
Takdiri indirimin uygulandığı durumlarda, eğer sanık hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası öngörülüyorsa, bu ceza doğrudan müebbet hapis cezasına dönüştürülür. Bu durumda süreli bir indirime gidilmez; ancak cezanın nitelik olarak hafifletilmesi söz konusudur. Böylece fail, ceza infaz rejiminden daha erken yararlanma imkânı elde edebilir.
Müebbet Hapis Cezasında Takdiri İndirim
Sanık hakkında müebbet hapis cezası hükmedilecekse, takdiri indirimin uygulanması durumunda ceza, 25 yıl süreli hapis cezasına çevrilir. Bu da fail açısından önemli bir lehe durumdur; çünkü müebbet hapis cezası ömür boyu süren bir infaz rejimi anlamına gelirken, 25 yıl süreli hapis cezası belirli infaz oranlarına tabi olarak daha erken tahliye imkânı tanır.
Süreli Hapis ve Adli Para Cezalarında Takdiri İndirim Oranı: 1/6’ya Kadar
Eğer ceza süreli hapis cezası ya da adli para cezası ise, takdiri indirim oranı altıda birine (1/6) kadar yapılabilir. Bu oran, cezanın üst sınırını gösterir. Yani hâkim, somut duruma göre daha düşük bir indirim de uygulayabilir; ancak 1/6’yı aşamaz.
Örnek: Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi
6 yıl hapis cezası alan bir sanık hakkında, takdiri indirim en üst sınırdan uygulanırsa:
6 yıl – (6 yıl ÷ 6) = 5 yıl hapis cezası verilmiş olur.
Aynı şekilde 12.000 TL adli para cezasına hükmedilmişse, 1/6 oranında indirimle ceza 10.000 TL‘ye düşürülür.
Sonuç: Cezada Orantılı ve Öngörülebilir İndirim
Takdiri indirim oranı, hâkimin takdirine bırakılmamış; kanunla net şekilde belirlenmiştir. Bu sayede, ceza yargılamasında keyfiliğin önüne geçilmiş, sanıklar arasında eşitlik ilkesi korunmuştur. Mahkemeler, indirimi hangi oranla uyguladıklarını ve buna neden gerek gördüklerini kararlarında açıkça gerekçelendirmek zorundadır. Bu durum, hem adil yargılanma hakkının hem de şeffaf yargılamanın bir gereğidir.
Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi Uygulaması Şartları
Takdiri indirim uygulaması, ceza yargılamasında sanığın bireysel durumu ve ceza adaletinin sağlanması amacıyla hâkime tanınan bir yetkidir. Ancak bu yetki sınırsız değildir. Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesi uyarınca hâkim, takdiri indirimi yalnızca belirli şartlar dâhilinde uygulayabilir ve her durumda bu uygulamanın gerekçesini açıkça ortaya koymak zorundadır. Bu bağlamda, gerek uygulamada gerekse Yargıtay içtihatlarında dikkat edilmesi gereken başlıca noktalar şu şekildedir:
I. Hâkimin Takdir Yetkisi Sınırsız Değildir – Gerekçelendirme Zorunluluğu
12.05.2022 tarihli ve 7406 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik sonrasında takdiri indirim nedenleri dört ana başlıkla sınırlandırılmıştır. TCK m.62/2 hükmü uyarınca; failin geçmişi, sosyal ilişkileri, suçtan sonraki ve yargılama sürecindeki tutumları ile cezanın geleceği üzerindeki etkileri dışında gerekçelere dayalı olarak indirim yapılamaz. Bu nedenlerin kararda açıkça tartışılması ve izah edilmesi gerekir. Örneğin “başkaca takdir indirimi gerekçesi bulunmadığı” gibi soyut ifadeler, Yargıtay’a göre yeterli gerekçe oluşturmaz (CGK-K.2017/22).
II. Takdiri İndirimin Değerlendirilmemesi Bozma Sebebidir
Mahkeme, sanığın geçmişi veya yargılamadaki tutumunu değerlendirmeksizin “lehe indirim nedeni görülmedi” gibi soyut ve genel gerekçelerle takdiri indirimi reddedemez. Bu tarz kararlar Yargıtay 18. Ceza Dairesi tarafından bozulmaktadır (Y18CD-K.2020/662).
III. Suçu İnkâr Etmek Tek Başına Red Gerekçesi Olamaz
Sanığın suçu kabul etmemesi veya savunma yapması, takdiri indirimin reddi için tek başına yeterli değildir. Failin yargı süreci boyunca inkâr hakkını kullanması, kötü niyetli bir tutum olarak değerlendirilemez. Bu nedenle “inkâr nedeniyle indirim yapılmadı” yönündeki kararlar da bozma nedenidir (Y18CD-K.2020/2152).
IV. Lehe Hüküm Talebi Takdiri İndirimi de Kapsar – Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi
Sanığın açıkça lehe hükümlerin uygulanmasını talep etmesi hâlinde, bu istem takdiri indirimi de kapsar. Bu durumda mahkemenin, TCK m.62 kapsamında olumlu ya da olumsuz gerekçeli bir değerlendirme yapması zorunludur (Y18CD-K.2020/1997).
V. Sabıkasız Sanık Lehine Takdiri İndirim Zorunludur
Daha önce sabıkası olmayan, dosyada olumsuz bir davranışı bulunmayan sanıklar hakkında takdiri indirimin uygulanmaması, yeterli gerekçe ile desteklenmedikçe hukuka aykırıdır. Bu tür durumlarda indirimin uygulanması gerekmektedir (Y16CD-K.2019/4776, K.2019/4897).
VI. Diğer Kişiselleştirme Kurumlarıyla Bağlantı – Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi
Eğer sanık hakkında takdiri indirim uygulanıyorsa, HAGB (hükmün açıklanmasının geri bırakılması), erteleme ya da seçenek yaptırımlar gibi kişiselleştirme kurumları da değerlendirilmelidir. Bunların neden uygulanmadığı, gerekçeli biçimde açıklanmak zorundadır (Y18CD-K.2020/564).
VII. Olumlu Davranışlar Takdiri İndirim Nedeni Sayılır
Suçtan sonra olumlu eylemlerde bulunan, pişmanlık gösteren, yargılamada saygılı davranış sergileyen ve sabıkası bulunmayan sanıklar hakkında takdiri indirimin uygulanması, yerleşik yargı içtihadı gereğidir (CGK-K.2020/531).
Sonuç: Gerekçesiz Ret Kararları Keyfiliğe Yol Açar – Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi
TCK m.62 uyarınca verilen takdiri indirim kararları ya da red kararları, her yönüyle denetime elverişli olmalı ve özellikle gerekçeli yazılmalıdır. Aksi durumda, hem Anayasa’nın 141. maddesi hem de CMK m.34 kapsamında karar gerekçesi yetersiz olduğu için hukuka aykırılık doğar ve kararın bozulması gündeme gelir. Bu nedenle uygulamada her bir karar, failin bireysel durumu dikkate alınarak ve yasal sınırlar çerçevesinde oluşturulmalıdır.
İyi Hal Ceza İndirimi (Takdiri İndirim) Nasıl Hesaplanır? Takdiri İndirim İyi Hal İndirimi
Ceza yargılamasında “iyi hal indirimi” olarak bilinen takdiri indirim, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesi kapsamında düzenlenmiş olup, yalnızca cezalandırma sürecinin en sonunda, tüm artırımlar ve zorunlu indirimler uygulandıktan sonra dikkate alınan bir uygulamadır. Bu yönüyle cezanın bireyselleştirilmesini sağlayan son derece önemli bir aşamayı oluşturur.
Ceza Belirleme Sürecinde Takdiri İndirimin Yeri
İyi hal indirimi, TCK m.61’de belirtilen “cezanın belirlenme sırasına” göre en son aşamada uygulanır. Hâkim, önce suçun temel cezasını belirler, ardından varsa ağırlaştırıcı nedenleri ve sonrasında zorunlu indirim sebeplerini (örneğin etkin pişmanlık, haksız tahrik) değerlendirir. En son olarak ise, sanığın kişisel durumu göz önünde bulundurularak takdiri indirim uygulanır.
Takdiri İndirim Oranı: 1/6 (Altıda Bir)
Takdiri indirim yalnızca süreli hapis ve adli para cezaları için uygulanır ve oranı en fazla 1/6 (altıda bir) şeklindedir. Hâkim, bu oranı somut olayın özelliklerine göre daha düşük belirleyebilir ancak hiçbir şekilde bu oranı aşamaz.
Uygulama Örneği
Sanığın, TCK m.158 uyarınca nitelikli dolandırıcılık suçundan 5 yıl hapis cezasına çarptırıldığını varsayalım. Eğer sanık, kovuşturma aşamasında mağdurun zararını giderirse, etkin pişmanlık hükmü gereği cezası yarı oranında düşer:
- 5 yıl → etkin pişmanlık indirimi (1/2) → 2 yıl 6 ay kalır
- Bu kalan 2 yıl 6 ay üzerinden iyi hal indirimi uygulanır:
- 2 yıl 6 ay ÷ 6 = 5 ay
- Sonuç: 2 yıl 1 ay hapis cezası olur.
Bu örnekten de görüleceği üzere, takdiri indirim tüm diğer işlemlerden sonra ve yalnızca son kalan ceza üzerinden uygulanmaktadır.
Ceza Bireyselleştirmesinde Kritik Rol
İyi hal indirimi, sanığın kişisel özellikleri, sosyal ilişkileri, suç sonrası tutumu ve yargılama sürecindeki davranışlarına göre cezanın kişiye özgülenmesini sağlar. Hâkimin takdir hakkı bu noktada devreye girer; ancak bu yetki sınırsız değildir ve gerekçelendirme zorunludur.
Sonuç
Takdiri indirim (iyi hal indirimi), ceza adalet sisteminin bireyselleştirme ilkesinin en önemli araçlarından biridir. Ancak bu uygulamanın yasal sınırlar içinde ve somut gerekçelere dayalı biçimde yapılması zorunludur. Cezanın belirlenmesinde hangi sıranın izlendiği, hangi oranlarda indirim uygulandığı ve sonucun nasıl hesaplandığı mahkeme kararında şeffaf biçimde belirtilmelidir. Aksi hâlde, bu durum kararın Yargıtay denetiminden dönmesine yol açabilir.
Bu Yazı Kimin Tarafından Hazırlandı?
Bu içerik, Avukat Gökhan Yağmur tarafından ceza yargılamasında en çok uygulanan kurumlardan biri olan takdiri indirim hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Uzmanlık alanım ceza hukuku, aile hukuku ve şirket danışmanlığı olup, İstanbul merkezli ofisimde bireysel ve kurumsal müvekkillere profesyonel hukuki destek sunmaktayım.
📞 İletişim: 0542 157 06 34
🌐 Web: www.gokhanyagmur.com.tr
📍 Hizmet Alanı: Tüm Türkiye genelinde online ve yüz yüze danışmanlık
Ceza davanızda hakkınızın tam olarak korunması için, adil bir yargılama süreci ve doğru stratejiyle yanınızdayım.
🛑 Telif Hakkı ve Kullanım Uyarısı
Bu internet sitesinde yer alan tüm yazılar, makaleler ve içerikler Av. Gökhan Yağmur tarafından oluşturulmuş olup, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında koruma altındadır. Tüm içerikler zaman damgası ile kayıt altına alınmıştır. İzinsiz olarak içeriklerin kopyalanması, çoğaltılması, özetlenmesi veya başka sitelerde yayımlanması halinde hukuki ve cezai sorumluluk doğacaktır.
Meslektaş hukukçular, içeriklerimizi kaynak göstermek ve atıf yapmak suretiyle hukuki çalışmalarında kullanabilirler.
✍️ Hukuki Yazı Paylaşmak İsteyenler İçin
Akademik ya da mesleki çalışmaları bulunan hukukçular, uygulamaya dönük özgün makalelerini kısa özgeçmişleriyle birlikte [e-posta adresiniz] adresine göndererek yayımlanmak üzere bize iletebilirler. Konu sınırlaması bulunmamaktadır; ancak güncel hukuk uygulamalarıyla bağlantılı yazılar tercih sebebidir.
