Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçu (TCK 240)

Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 240. maddesinde düzenlenmiş olup, ekonomik düzenin korunmasına yönelik suç tipleri arasında yer almaktadır. Bu suç, özellikle toplumun ihtiyaç duyduğu bir mal veya hizmetin satışından haksız biçimde kaçınılması sonucu, kamu düzeninde aksaklık ve acil bir ihtiyaç doğması halinde gündeme gelir.

Kanuni Düzenleme

TCK m.240 hükmü şu şekildedir:

Madde 240 – (1) Belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Suçun Konusu

Bu suçun konusu, ekonomik yaşamda arz edilen her türlü mal veya hizmet olabilir. Gıda ürünleri, ilaçlar, yakıt gibi temel ihtiyaçların yanı sıra, toplum için önem arz eden diğer mal ve hizmetler de kapsam dahilindedir.

Suçun Unsurları

• Fail: Gerçek kişi veya şirket temsilcileri bu suçun faili olabilir.
• Fiil: Satıştan kaçınma eylemi, yani malı veya hizmeti haklı bir neden olmaksızın satmama iradesi.
• Netice: Kamu için acil bir ihtiyacın doğması gerekir. Eğer satıştan kaçınılmasına rağmen böyle bir ihtiyaç doğmamışsa suç oluşmaz.
• Manevi unsur: Kast aranır. Fail, satıştan kaçınma iradesini bilerek ve isteyerek gerçekleştirmelidir.

Yaptırım

Bu suçun cezası, kanunda açıkça belirtildiği üzere 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.

Özet

TCK 240 kapsamında mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, bireysel menfaatten çok kamunun yararını ve ekonomik düzenin sürekliliğini korumayı amaçlar. Özellikle temel ihtiyaçların satışından keyfi şekilde kaçınılması, cezai yaptırıma bağlanmıştır.

Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Unsurları

5237 sayılı TCK’nın 240. maddesi ile düzenlenen mal veya hizmet satımından kaçınma suçunun unsurları, madde gerekçesi dikkate alındığında daha net şekilde anlaşılmaktadır. Bu suçun oluşabilmesi için yalnızca mal veya hizmet satışından kaçınmak yeterli değildir; ayrıca bu fiil nedeniyle kamu için acil bir ihtiyacın doğması gerekir.

1. Fail

Bu suçun faili herkes olabilir. Gerçek kişiler doğrudan, özel hukuk tüzel kişileri ise yetkili organları veya temsilcileri aracılığıyla bu suçun faili olabilir.

2. Fiil

Suçun hareket unsuru, belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınma eylemidir. Burada önemli olan, satışa sunulan mal veya hizmetin hukuka aykırı bir gerekçe ile toplumdan esirgenmesidir.

3. Netice

Suçun oluşabilmesi için, yalnızca satıştan kaçınmak yeterli değildir. Bu kaçınma sonucunda mutlaka kamu için acil bir ihtiyaç ortaya çıkmalıdır. Bu durum, suçun objektif cezalandırılabilme şartı olarak kabul edilmektedir.

4. Nedensellik Bağı

Satıştan kaçınma fiili ile kamu için acil ihtiyacın doğması arasında doğrudan bir illiyet bağı bulunmalıdır. Eğer kaçınma, toplumda herhangi bir acil ihtiyaç doğurmamışsa suç oluşmayacaktır.

5. Manevi Unsur

Bu suç yalnızca kasten işlenebilir. Fail, satıştan kaçınma davranışını bilerek ve isteyerek gerçekleştirmelidir.

6. Örnekler

• Özel hastanelerin sağlık hizmetini durdurması,
• Toplu taşıma hizmetlerinin belli bir bölgede engellenmesi,
• Ekmek gibi temel gıda maddelerinin üretim ve satışının durdurulması,
• Akaryakıt satışının bilinçli şekilde kesilmesi.

Bu örneklerin ortak noktası, toplumun temel ihtiyaçlarını doğrudan ilgilendirmesi ve kamu düzeni açısından acil bir zaruret yaratmasıdır.

Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunda Güvenlik Tedbirleri

Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu (TCK m.240) işlendiğinde yalnızca gerçek kişiler hakkında cezai yaptırım uygulanmaz. Eğer suçun işlenmesi neticesinde tüzel kişiler lehine haksız bir menfaat sağlanmışsa, bu durumda da tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine başvurulması mümkündür.

Tüzel Kişiler Açısından Sorumluluk

Türk Ceza Kanunu’na göre, bazı suçlarda tüzel kişiler doğrudan fail olamasalar da, suçun işlenmesiyle tüzel kişilerin menfaat elde etmesi halinde onlara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir. TCK m.240 da bu kapsamda değerlendirilir.

Uygulanabilecek Güvenlik Tedbirleri

• İznin iptali: Suç işleyen tüzel kişinin faaliyet izninin iptal edilmesi,
• Müsadere: Suçla bağlantılı malların veya haksız kazancın devlet tarafından alınması,
• Diğer özel güvenlik tedbirleri: Kanunda öngörülen tüzel kişilere yönelik yaptırımların uygulanması.

Amaç

Bu düzenlemenin amacı, ekonomik düzeni bozacak nitelikteki keyfi davranışların yalnızca failler açısından değil, aynı zamanda bundan yarar sağlayan tüzel kişiler yönünden de caydırıcı olmasını sağlamaktır. Böylece haksız rekabetin ve kamu düzenini tehdit eden ekonomik davranışların önüne geçilmesi hedeflenmiştir.

Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunda Adli Para Cezası, Erteleme ve HAGB

Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu (TCK m.240) ekonomik düzeni ve kamu yararını korumaya yönelik olup, yaptırımı 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak yargılama sonucunda hükmolunan cezanın süresine göre farklı ceza muhakemesi kurumları uygulanabilir.

1. Adli Para Cezası

Adli para cezası, hapis cezasına seçenek yaptırımlardan biridir.

• Eğer verilen hapis cezası 1 yıl veya daha az ise, mahkeme bu cezayı adli para cezasına çevirebilir.
• Böylece failin cezaevine girmesi engellenir, ceza para olarak tahsil edilir.

2. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)

HAGB, sanık hakkında verilen cezanın belirli bir süre denetime tabi tutulması ve koşulların yerine getirilmesi halinde hükmün hiçbir sonuç doğurmadan ortadan kaldırılmasıdır.

• Mal veya hizmet satımından kaçınma suçunda, hapis cezası 2 yıl veya altında olduğunda HAGB uygulanabilir.
• Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış olması ve mahkemenin failin yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varması gerekir.

3. Erteleme

Erteleme, hükmolunan hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir.

• Bu suç nedeniyle verilen hapis cezası 2 yıl veya altında olduğunda erteleme kararı verilebilir.
• Failin kişiliği, suç işleme eğilimi ve duruşmadaki tutumları değerlendirilir.

Sonuç

TCK 240 kapsamında verilen cezaların infazında, mahkemenin takdirine bağlı olarak adli para cezası, HAGB veya erteleme gibi alternatifler uygulanabilmektedir. Bu düzenlemeler, özellikle ilk kez suç işleyen ve topluma yeniden kazandırılması mümkün görülen kişiler için önemli bir esneklik sağlamaktadır.

---

Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunda Şikayet Süresi ve Zamanaşımı

Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu (TCK m.240), kamu düzenini ilgilendiren bir suç tipi olduğu için şikayete tabi değildir. Bu nedenle savcılık tarafından resen soruşturulur ve herhangi bir şikayet süresi aranmaz.

Şikayet Hakkı ve Vazgeçme

• Suçun takibi için mağdurun şikayeti gerekli değildir.
• Şikayetten vazgeçme halinde de ceza davası düşmez.
• Bu yönüyle kamu düzenini ilgilendiren ve toplumsal yararı koruyan suç tiplerinden biridir.

Zamanaşımı

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir sürenin geçmesiyle ceza davası açılmasının veya açılmış davanın devam ettirilmesinin mümkün olmamasıdır.

• Mal veya hizmet satımından kaçınma suçunda olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
• Bu süre içinde soruşturma ve kovuşturma yapılabilir.
• 8 yıllık süre geçtikten sonra ise artık dava açılamaz, açılmışsa düşme kararı verilir.

Sonuç

TCK 240 kapsamında düzenlenen bu suç için şikayet süresi yoktur, savcılık re’sen harekete geçer. Ancak dava açılabilmesi ve sürdürülebilmesi için 8 yıllık zamanaşımı süresine uyulması gerekir.

Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunda Uzlaşma ve Görevli Mahkeme

Uzlaşma

Uzlaşma, suç isnadı altındaki kişi ile suçtan zarar görenin, bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır. Ancak her suç uzlaşmaya tabi değildir.

• Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.
• Dolayısıyla tarafların anlaşmaya varması ceza yargılamasının sona ermesine yol açmaz.
• Bu suç kamu düzenini ilgilendirdiğinden, yargılama süreci uzlaşma olmaksızın devam eder.

Görevli Mahkeme

• TCK m.240 kapsamında düzenlenen bu suçla ilgili davalara asliye ceza mahkemeleri bakar.
• Suçun niteliği itibarıyla basit yargılama usulü uygulanabilir. Bu usulde dosya üzerinden inceleme yapılır ve süreç daha hızlı tamamlanır.

Sonuç

Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, uzlaşmaya tabi değildir ve yargılaması asliye ceza mahkemesi tarafından yapılır. Kamu yararını doğrudan ilgilendiren bir suç olduğundan, devletin cezalandırma yetkisi ön plandadır.

Avukat Gökhan Yağmur – Hukuk ve Danışmanlık Hizmetleri

Ben Avukat Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak özellikle ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında profesyonel avukatlık ve danışmanlık hizmeti sunmaktayım. Müvekkillerimin her dosyasına yalnızca hukuki bir mesele olarak değil, aynı zamanda insan hayatına doğrudan dokunan bir süreç olarak bakıyor, her adımı titizlikle planlıyorum.

Hukuk fakültesi eğitimimin yanı sıra psikoloji alanındaki akademik altyapım sayesinde, yalnızca hukuki değil aynı zamanda insani ihtiyaçları da gözeten bir yaklaşım benimsiyorum. Bu bakış açım, özellikle boşanma davaları, velayet, nafaka gibi hassas konularda müvekkillerimin yanında güçlü bir destek olmamı sağlıyor.

Bugüne kadar İstanbul’un birçok adliyesinde, özellikle Küçükçekmece, Bakırköy, İstanbul Anadolu ve Çağlayan Adliyeleri başta olmak üzere çok sayıda davada görev aldım. Ceza yargılamalarında tutuklama, istinaf, temyiz ve Yargıtay başvuruları, ticaret davalarında alacak takibi, itirazın iptali, ihtiyati haciz, marka ve patent hukukunda ise marka tescili, itirazlar, hükümsüzlük davaları gibi geniş bir yelpazede hukuki hizmet vermekteyim.

Müvekkillerim için oluşturduğum dijital hukuk platformları ile ( www.gokhanyagmur.com – www.gokhanyagmur.com.tr ) hem öğrencilere hem de vatandaşlara hukuk ders notları, dava dilekçeleri, Yargıtay kararları ve güncel yargı paketleri konusunda kapsamlı içerikler sunuyorum.

Her zaman önceliğim, müvekkillerimin haklarını en güçlü şekilde savunmak ve onların yanında güvenilir bir yol arkadaşı olmaktır. Hukuki destek almak için bana 0542 157 06 34 numaralı telefondan ya da web sitelerim üzerinden ulaşabilirsiniz.