Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrının Açıklanması Suçu (TCK 239)
Bu bölümde, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ya da belgelerin yetkisiz biçimde ifşa edilmesinin ceza hukuku bakımından sonuçları ele alınmaktadır. Metin; suçun tanımı, kanuni dayanağı, yaptırımları ve Yargıtay uygulamasını, anlamı değiştirilmeden fakat anlatım tarzı yenilenmiş şekilde sistematik olarak açıklar.
Suçun Tanımı ve Kapsamı
Sıfatı, görevi, mesleği veya sanatı sebebiyle öğrenilen ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı kapsamındaki bilgi ve belgelerin, rakiplerle ya da yetkisiz üçüncü kişilerle paylaşılması yahut herhangi bir surette ifşa edilmesi, söz konusu suçu oluşturur. Bu suç, TCK m. 239’da düzenlenmiş olup ekonomik düzenin, sanayi ve ticaret hayatının güvenli işleyişini korumayı hedefler. Hangi bilgi ya da belgenin bu nitelikte sayılacağı, ilgili mevzuatta öngörülen kriterler dikkate alınarak somut olayda hâkim tarafından belirlenir.
Kanuni Düzenleme ve Korunan Hukuki Değer
Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı başlıklı TCK m. 239, “Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar” bölümünde yer alır. Hükmün amacı; işletmelerin rekabet gücüne ve finansal piyasalara ilişkin gizli bilgi dokusunu koruyarak ekonomik faaliyetlerde güveni sağlamaktır. Adalet Bakanlığı’nca hazırlanan kanun tasarısında bu sır türlerinin içeriği ayrıca tanımlanmış, yargısal belirlemede ölçüt teşkil edecek ifadeler ortaya konmuştur.
Ticari, Bankacılık ve Müşteri Sırrının Tanımı
Aşağıda ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı kavramlarının kapsamı, kanun tasarısında yer verilen çerçeve esas alınarak açıklanmaktadır. Her bir başlık, hangi bilgi türlerinin sır sayılabileceğine ilişkin örnekleyici içerik sunar.
Ticari Sır Nedir?
Bir ticari işletme veya şirketin faaliyet alanına ilişkin; sadece sınırlı sayıdaki mensupları ve görevlilerince bilinen, rakiplerce öğrenilmesi halinde zarar tehlikesi doğurabilecek, kamuya açıklanmaması gereken, işletmenin ekonomik başarı ve verimliliği bakımından büyük önem taşıyan bilgi ve belgelerdir. Buna; iç organizasyon yapısı, mali/iktisadi/kredi ve nakit durumu, Ar-Ge faaliyetleri, strateji ve hammadde kaynakları, üretimin teknik özellikleri, fiyatlandırma politikaları, pazarlama taktikleri ve giderleri, pazar payları, toptancı-perakendeci müşteri ağları ile izinli/izinsiz sözleşme bağlantılarına dair veriler dahildir.
Bankacılık Sırrı Nedir?
Bankanın yönetim ve denetim organları üyeleri ile mensuplarınca bilinen; bankanın mali, iktisadi, kredi ve nakit durumuna ilişkin veriler, müşteri potansiyeli, kredi verme ve mevduat toplama esasları, yönetim ilkeleri, bankacılık hizmet ve faaliyetleri ile risk pozisyonlarına dair her türlü bilgi ve belge, bankacılık sırrı kapsamında değerlendirilir.
Müşteri Sırrı Nedir?
Ticari işletme ve şirketler, bankalar, sigorta şirketleri ile sermaye ve mali piyasalarda faaliyet gösteren aracı kurumların, kendi faaliyet alanlarına ilişkin olarak müşteri ile ilişkilerinde doğrudan veya dolaylı şekilde edindikleri; müşterinin şahsi, iktisadi, mali, nakit ve kredi durumuna dair tüm bilgi ve belgeler, müşteri sırrını oluşturur.
Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrının Açıklanmasının Cezası (TCK 239)
Bu başlık, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgilerin açıklanmasına bağlanan yaptırımları, TCK m. 239’un fıkraları uyarınca özetler. Cezaların belirlenmesinde, bilginin elde ediliş yöntemi, ifşanın muhatabı ve zorlayıcı araçların kullanılıp kullanılmadığı önem taşır.
Temel Ceza Rejimi (TCK m. 239/1)
Görevi, sıfatı, mesleği veya sanatı nedeniyle vakıf olunan ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ya da belgeleri yetkisiz kişilere vermek veya ifşa etmek, şikâyet üzerine, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılır. Bu bilgi veya belgelerin, hukuka aykırı şekilde ele geçirilip sonrasında yetkisiz kişilere verilmesi ya da açıklanması halinde de aynı hüküm uygulanır.
Fenni Keşif, Buluş ve Sınai Uygulama Bilgileri (TCK m. 239/2)
Birinci fıkradaki düzenleme, fenni keşif ve buluşlarla sınai uygulamaya ilişkin bilgilerin açıklanması bakımından da geçerlidir. Böylece, teknik yeniliklerin ve sanayiye dönük gizli bilgilerin korunması amaçlanır.
Yabancıya Açıklama Hali (TCK m. 239/3)
Söz konusu sırların Türkiye’de ikamet etmeyen bir yabancıya veya onun memurlarına açıklanması durumunda ceza üçte bir oranında artırılır. Bu halde şikâyet koşulu aranmaksızın resen soruşturma yürütülür.
Cebir veya Tehdit Kullanılması (TCK m. 239/4)
Cebir ya da tehdit yoluyla bir kimseyi bu madde kapsamındaki bilgi veya belgeleri açıklamaya zorlayan kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Zorlama unsurunun varlığı, yaptırımı ağırlaştıran özel bir durumdur.
Adli Para Cezası, HAGB ve Erteleme
Bu bölüm, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı suçunda hapis cezasının adli para cezasına çevrilip çevrilemeyeceği, HAGB ve erteleme kurumlarının uygulanabilirliğini açıklar. Değerlendirme, kanundaki fıkra ayrımı gözetilerek yapılır.
Adli Para Cezasına Çevirme
TCK m. 239’da hapis cezası ile birlikte adli para cezası yaptırım olarak öngörüldüğünden, hükmolunan hapis cezası ayrıca adli para cezasına çevrilemez. Zira norm, hapis ve para cezasını birlikte düzenlemiştir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
HAGB; sanık hakkında kurulan hükmün belirli denetim süresinde sonuç doğurmamasını ve koşullar yerine geldiğinde hükmün tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasını sağlayan bir ceza muhakemesi kurumudur. Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı suçunda, 4. fıkra kapsamındaki haller hariç olmak üzere HAGB kararı verilebilir.
Cezanın Ertelenmesi
Cezanın ertelenmesi; belirlenen hapis cezasının cezaevinde infazından, koşullara bağlı olarak vazgeçilmesidir. Bu suç bakımından, 4. fıkra dışındaki hallerde erteleme hükümleri uygulanabilir.
Şikâyet, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme
Bu başlık, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı suçuna özgü takip koşulları, uzlaşma ve zamanaşımı süreleri ile yargılama makamını özetler. Uygulamada, şikâyet ve uzlaşma kurumlarının usulüne uygun işletilmesi kararın isabeti bakımından önemlidir.
Uzlaşma Kapsamı
- fıkra dışındaki hallerde, suç uzlaşmaya tabidir. Uzlaştırma sürecinde taraflara hukuki sonuçlar hatırlatılarak usulüne uygun teklif yapılmalı ve sonuca göre işlem tesis edilmelidir.
Şikâyet Koşulu ve Resen Soruşturma
TCK m. 239/1’deki temel hal şikâyete bağlıdır ve şikâyetten vazgeçme halinde dava düşer. Buna karşılık, m. 239/4 kapsamındaki cebir veya tehditle açıklamaya zorlama suçu resen soruşturulur; bu durumda şikâyet koşulu aranmaz.
Dava Zamanaşımı
Suçun işlendiği tarihten itibaren olağan dava zamanaşımı süresi sekiz yıldır. Bu süre içinde şikâyet hakkı kullanılabilir; süre geçerse ceza davası düşer.
Görevli Mahkeme
Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması suçuna ilişkin yargılama, asliye ceza mahkemesinde görülür.
Yargıtay Kararları Işığında Uygulama
Bu bölüm, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı suçuna dair seçilmiş Yargıtay içtihatlarını, içerik ve sonuçları korunarak, sistematik ve açıklayıcı şekilde yeniden ifade eder. Kararlarda özellikle “sır niteliği”, “özel norm-genel norm ilişkisi”, “bilirkişi incelemesi” ve “uzlaşma/HAGB” vurguları öne çıkar.
Şirkete Ait Bilgilerin Ticari Sır Niteliğinin Bilirkişiyle Tespiti Gereği
Sanığın şirket ana bilgisayar güvenliğini devre dışı bırakarak uzaktan erişim sağladığı, dosyaları kopyalayarak yeni işverene aktardığı iddiasında; savunma, verilerin ticari sır niteliğinde olmadığını ileri sürmüş; katılan ise sır niteliğini vurgulamıştır. Dosyada teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren kayıtlar bulunduğundan, kopyalanan verilerin ticari veya müşteri sırrı olup olmadığının uzman bilirkişi raporuyla belirlenmesi gerektiği; eksik inceleme ve yetersiz raporla mahkûmiyet kurulmasının hukuka aykırı olduğu kabul edilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2017/118).
Özel Normun Önceliği: Bankacılık Kanunu ile TCK m. 239 İlişkisi
Ceza Genel Kurulu’nun benimsediği içtihada göre, aynı eylem birden fazla normla karşılaşsa dahi “özel normun önceliği” esastır. Bu bağlamda, TCK m. 239 genel norm niteliğinde iken, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu m. 73/3 ve 159, “görev dolayısıyla öğrenilen bankaya veya müşteriye ait sırların açıklanması” yönünden özel norm sayılır. Banka çalışanı sanığın binlerce müşteriye ait mevduat bakiyesi, vade tarihi ve faiz bilgilerini eşine e-posta ile aktarması, Bankacılık Kanunu hükümlerine göre suç oluşturur; TCK m. 239/1 değil, özel norm uygulanmalıdır. Ayrıca TCK m. 239/1 şikâyete bağlı olup uzlaşma kapsamındadır; bu usul hükümlerinin işletilmemesi de hukuka aykırıdır (Yargıtay 5. CD, 2015/16810).
Rakip Firmaya Bilgi Aktarımında Talimat ve Sır Niteliğinin Araştırılması
Pazarlama şefi sanığın rakip firma görevlisine e-posta ile bilgi gönderdiği iddiasında; sanık, bilgilerin amir talimatı kapsamında piyasaya duyurulduğunu ve ticari sır niteliği taşımadığını savunmuştur. Şirketten sanığın görev ve yetkisinin, bilgi paylaşımına dair talimatın olup olmadığının sorulması; e-postalardaki bilgilerin ticari sır olup olmadığının ticaret hukuku alanında uzman bilirkişiyle tespiti gerektiği, eksik inceleme ve yetersiz gerekçeyle hüküm kurulmasının hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2015/14700).
Formülasyon ve Maliyet Tablolarının E-Posta ile Gönderilmesi İddiasında İnceleme
Sanığın çalıştığı gıda şirketine ait acı sos ve planlanan balzamik sirke formülasyonlarını ve maliyet tablolarını başka şirketlere e-posta ile gönderdiği iddiasında; sanığın e-posta ve şifrelerine erişim, gönderim zamanı ve gönderimin kendisi bilişim uzmanı bilirkişiyle belirlenmelidir. Gönderim sanığa aitse, bilgilerin ticari sır olup olmadığı ayrıca raporlanmalı; bu tespitler yapılmadan verilen beraat kararının eksik incelemeye dayandığı kabul edilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2015/11777).
İhale Fiyatlarının Rakiplerle Paylaşılması İddiasında Somutlaştırma Zorunluluğu
Sanığın görev yaptığı şirkette ihalelerde teklif edilen fiyatları diğer firmalarla paylaştığı iddiasında; sanığın görev/ yetkisinin ve teklifleri görme yetkisinin bulunup bulunmadığı, hangi alımlara ilişkin bilgilerin paylaşıldığı, belgelerin temini ve fiyat farklılıklarının anlamlı olup olmadığı somutlaştırılmalı; ayrıca bağlantılı soruşturma dosyası incelenmelidir. Eksik soruşturma ile mahkûmiyet hukuka aykırıdır (Yargıtay 5. CD, 2014/10008).
Uzlaşma, Para Cezası ve HAGB’nin Usulüne Uygun Uygulanması Gereği
TCK m. 239 kapsamındaki suç, uzlaşmaya tabi olduğundan taraflara usulüne uygun uzlaşma teklifi yapılmalı; sonucuna göre işlem tesis edilmelidir. Ayrıca m. 239’da hapisle birlikte adli para cezası öngörüldüğünden para cezasına hükmetmeme, TCK m. 53’e göre hak yoksunlukları konusunda karar kurmama ve HAGB koşullarını usulünce değerlendirmeme, hukuka aykırılık oluşturur (Yargıtay 5. CD, 2014/7048).
Uzlaşma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonucu
Şikâyete bağlı olan ve TCK m. 239/2 kapsamındaki ticari sır açıklama suçunda, CMK m. 253 ve 254 uyarınca uzlaşma zorunludur. Usulüne uygun uzlaştırma girişimi yapılmaksızın karar verilmesi bozma nedenidir (Yargıtay 5. CD, 2014/9785 E., 2017/5008 K.; 2017/7072 E., 2021/3898 K.).
Sırların Hukuka Aykırı Elde Edilip Üçüncü Kişilere Gönderilmesi ve Normların İçtimaı
Bilgi işlem sorumlusu sanığın, çalışanların e-posta ve şifrelerini edinip yazışmaları kendi adresine yönlendirdiği ve rakip şirkete aktardığı olayda; eylem hem TCK m. 239/1-2 anlamında ticari sır açıklama suçunu hem de TCK m. 244/2 anlamında verileri başka yere gönderme fiilini karşılayabilir. Ancak korunan hukuki yarar, suçun konusu ve kast birlikte değerlendirildiğinde, ticari sır açıklama suçu esas alınmalı; bu suçun CMK m. 253/1-(a-8) uyarınca uzlaşma kapsamında olduğu gözetilmelidir. Her bir suçtan ayrı ayrı mahkûmiyet kurulması hatalıdır (Yargıtay 5. CD, 2018/12733 E., 2022/10786 K.).
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
