SEKİZİNCİ (8) BÖLÜM – İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI – İDARE HUKUKU DERS NOTLARI
Bu bölümde idare hukukunun dayandığı normlar ve düzenleyici kaynaklar sistematik olarak ele alınmıştır. İdarenin hukuki işleyişi açısından Anayasa’nın üstünlüğü, kanunların bağlayıcılığı, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki niteliği, tüzük ve yönetmelikler gibi düzenleyici işlemlerin hiyerarşisi açıklanır. Ayrıca, yargı içtihatlarının (Danıştay, Anayasa Mahkemesi ve Uyuşmazlık Mahkemesi kararları) idare hukuku alanındaki yönlendirici rolü değerlendirilir.
Bölümde ayrıca; öğreti (doktrin), idari teamüller, genel ilkeler, ve uluslararası hukukun idare üzerindeki etkisi üzerinde durulur. Tüm kaynaklar arasında geçerli olan normlar hiyerarşisi, üstün norm – bağlı norm ilişkisi, ve idarenin her durumda hukuka bağlılık zorunluluğu örneklerle açıklanmıştır.
Metin; güncel mevzuatı, yüksek yargı kararları ve idare hukuku doktrinindeki görüşler doğrultusunda hazırlanmış olup, öğrencinin idari faaliyetlerin hangi hukuk kurallarına dayanarak yürütüldüğünü bütüncül biçimde kavrayabilmesine yönelik olarak sistemleştirilmiştir.
İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI
İdare hukuku, diğer bazı hukuk dalları gibi tek ve sistematik bir kanun kitabı içinde düzenlenmiş değildir.
Bu nedenle idare hukuku “tedvin edilmemiş hukuk” olarak nitelendirilir.
Kurallar, farklı kanunlar, yönetmelikler, genel ilkeler ve özellikle yargısal içtihatlar içinde dağınık hâlde bulunur.
Dolayısıyla idare hukuku çalışırken öğrenci, hukukçu veya uygulayıcı;
- Kanun metinlerini,
- Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerini,
- Yönetmelikleri,
- Danıştay ve İdari Yargı içtihatlarını
birlikte incelemek zorundadır.
Bu bölümde idare hukukunun asıl ve yardımcı kaynakları ayrıntılı şekilde ele alınmıştır.
I. Asıl Kaynaklar
Asıl kaynaklar, idarenin faaliyetlerini doğrudan bağlayan kurallardır.
Bu kaynaklar idare için uyulması zorunlu olan normlardır.
1. Anayasa
Anayasa, devletin temel yapısını ve idarenin kuruluş esaslarını belirleyen en üstün normdur.
İdarenin bütün faaliyetleri Anayasa’ya uygun olmak zorundadır (m.11).
Özellikle:
- İdarenin bütünlüğü (m.123)
- Yetki genişliği (m.126)
- Mahalli idarelerin statüsü (m.127)
- Temel hak ve özgürlüklerin sınırları (m.13, 14)
Anayasa tarafından düzenlenmiştir.
📌 İdare, Anayasa’ya aykırı hiçbir işlem yapamaz.
Aksi işlem, iptale konu olur.
2. Kanunlar
Kanunlar, TBMM tarafından çıkarılır ve idarenin görev, yetki ve sorumluluklarını ayrıntılı biçimde belirler.
İdare, yetkisini ancak kanundan alabilir; kanun olmadan idari yetki kullanılamaz.
💡 Temel kural:
Yetki kanuniliği ilkesi → İdare, yetkisini kanundan alır, kanuna aykırı hareket edemez.
Örnek Kanunlar:
- 5393 sayılı Belediye Kanunu
- 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
- 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK)
3. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
2017 Anayasa değişikliğinden sonra yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına verilmiş ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) düzenleme aracı olarak kabul edilmiştir.
CBK ile:
- Bakanlıkların yapısı,
- Teşkilatlanma,
- Bazı idari görev düzenlemeleri
yapılabilir.
⚠️ Ancak:
CBK kanunlara aykırı olamaz ve temel haklar konusunda kanunu ortadan kaldıramaz.
4. Uluslararası Antlaşmalar
Onaylanıp yürürlüğe giren uluslararası antlaşmalar kanun hükmündedir.
İdare, uluslararası yükümlülüklere uygun hareket etmek zorundadır (Anayasa m.90).
Özellikle insan hakları düzenlemeleri idare hukukunda doğrudan uygulanır.
Örnek: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)
5. Yönetmelikler ve Alt Düzenleyici İşlemler
Merkezi idare, kamu hizmetlerinin nasıl yürütüleceğini göstermek için yönetmelik, genelge, tebliğ gibi düzenleyici işlemler çıkarır.
Bu işlemler:
- Kanuna dayanmalıdır,
- Kanuna aykırı olamaz,
- Uygulamanın ayrıntısını düzenler.
📌 Kural:
Hiyerarşi: Anayasa > Kanun > CBK > Yönetmelik > Genelge
II. Yazısız Kaynaklar
Teamül (İdari Uygulama)
Bazı idari kurallar kanunda yazılı olmasa bile uzun süre aynı şekilde uygulanarak bağlayıcı hâle gelir.
Buna idari teamül denir.
Ancak teamül, kanun veya Anayasa’ya aykırı olamaz.
III. Yardımcı Kaynaklar
1. Yargısal İçtihatlar
İdare hukukunun en belirleyici kaynağıdır.
Çünkü idare hukuku tedvin edilmemiş bir hukuk dalıdır ve birçok temel ilke Danıştay kararlarıyla şekillenmiştir.
⚖️ Örnek:
İdari işlemlerin unsurları (yetki, şekil, sebep, konu, amaç) doktrinden çok içtihatlarla netleşmiştir.
İçtihatlar bağlayıcı olmasa da idarenin nasıl işlem yapacağını yönlendiren fiili kaynak niteliğindedir.
2. Doktrin (Bilimsel Görüşler)
İdare hukuku alanında uzman akademisyenlerin görüşleri, kavramların anlaşılmasında ve içtihatlara yön verilmesinde önemlidir.
Doktrin, özellikle yorum ve kavram analizi ihtiyacının yoğun olduğu idare hukukunda etkili bir kaynak konumundadır.
Doktrin bağlayıcı değildir; ancak yargıç ve uygulayıcı için yol göstericidir.
Sonuç – Neden Çok Kaynaklı Bir Yapı?
İdare hukuku sürekli gelişen bir alandır.
Toplum, teknoloji ve kamu yönetimi değiştikçe idari kurallar da kendini yenilemek zorundadır.
Bu yüzden idare hukuku dinamik, esnek ve içtihat merkezli bir yapıya sahiptir.
Bölüm Sonu Bağlantı Yapısı
🔹 Bir Önceki Bölüm: YEDİNCİ (7) BÖLÜM – İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ (Hiyerarşi – İdari Vesayet)
🔹 Bir Sonraki Bölüm: DOKUZUNCU (9) BÖLÜM – KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ (Kuruluş, Özellikler, Çeşitler, Örnekler)
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
