Akaryakıt kaçakçılığı suçu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3/11. maddesinde düzenlenmiş olup, ulusal marker seviyesi belirli bir oranın altında olan veya hiç marker içermeyen akaryakıtın (örneğin benzin, motorin, biodizel vb.) gümrük işlemleri yapılmadan ülkeye sokulması ya da ülke içinde ticari amaçla üretilmesi, satılması, nakledilmesi, bulundurulması, depolanması veya satın alınması fiilleriyle oluşur. Bu suç türü uygulamada “petrol kaçakçılığı suçu” olarak da adlandırılmaktadır.
Türkiye’de akaryakıtın kaçak olup olmadığı ulusal marker sistemi aracılığıyla belirlenmektedir. Ulusal marker; Türkiye sınırları içerisinde tüketime sunulan benzin, motorin ve biodizel türü yakıtlara belirlenen oranlarda enjekte edilen özel bir kimyasaldır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından belirlenen seviyede marker içermeyen yakıtlar, yapılan denetimler sonucunda “kaçak akaryakıt” olarak değerlendirilir.
Ayrıca solvent, madeni yağ, baz yağ gibi petrol türevi ürünlerin akaryakıt olarak kullanılabileceği tespit edilirse, bu ürünlerle gerçekleştirilen fiiller de akaryakıt kaçakçılığı suçu kapsamında değerlendirilir.
Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunun Unsurları ve Cezası
Akaryakıt kaçakçılığı suçunun temel unsuru, marker seviyesi yetersiz veya hiç marker içermeyen akaryakıtın ticari amaçla üretimi, nakli, satışı ya da bulundurulmasıdır. Aşağıda bu suçun çeşitli halleri ve karşılığında öngörülen cezalar yer almaktadır.
Ülkeye Kaçak Akaryakıt Sokma Suçu ve Cezası
Gümrük işlemlerine tabi tutulmadan ülkeye kaçak akaryakıt (örneğin kaçak mazot, benzin veya biodizel) sokan kişi, 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Kaçak petrolün gümrük kapıları dışından ülkeye sokulması hâlinde ise ceza üçte birinden yarısına kadar artırılır (5607 sayılı Kanun m.3/10-11).
Aldatıcı işlem veya davranışlarla gümrük vergilerini ödemeksizin akaryakıtı ülkeye sokan kişi, 4 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı Kanun m.3/10/2).
Kaçak akaryakıtın değerinin fahiş olması durumunda, faile verilecek ceza yarısından bir katına kadar artırılır (5607 sayılı Kanun m.3/22). Buna karşılık, akaryakıt kaçakçılığı suçunda teşebbüs hükümleri uygulanmaz. Failin fiili tamamlanmamış olsa bile, suç işlenmiş sayılarak fail tamamlanmış suç gibi cezalandırılır (5607 sayılı Kanun m.3/21).
Kaçak Akaryakıt Üretme, Bulundurma, Nakletme, Satma veya Satın Alma Suçu
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından belirlenen seviyenin altında ulusal marker içeren veya hiç içermeyen akaryakıtı;
- Ticari amaçla üreten, bulunduran veya nakleden,
- Satışa arz eden veya satan,
- Bu niteliğini bilerek ticari amaçla satın alan kişiler,
iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı Kanun m.3/11).
Petrol Ürünlerini Dönüştürerek Kaçak Akaryakıt Üretme ve Satma
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan izin alınmaksızın; solvent, madeni yağ, baz yağ, asfalt veya benzeri petrol ürünlerinden akaryakıt üreten, satışa arz eden, satan, bulunduran veya bu özelliğini bilerek ticari amaçla satın alan kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı Kanun m.3/12).
Bu kapsamda, 10 numara yağ olarak bilinen ve akaryakıta dönüştürülmüş petrol türevleri de kaçak petrol olarak değerlendirilir. Ürünlerin bulunduğu yer, yakalanma şekli ve kullanım amacı birlikte değerlendirildiğinde, bu ürünlerin akaryakıt olarak kullanılabileceği tespit edilirse, ilgili fiiller akaryakıt kaçakçılığı suçu çerçevesinde soruşturulmalıdır.
Boru Hatlarından Kaçak Akaryakıt Nakletme veya Satma
Her türlü boru hattı, depo veya kuyulardan, kanunlara aykırı şekilde alınan sıvı veya gaz hâlindeki hidrokarbonları ticari amaçla bulunduran, nakleden, satan veya satın alan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı Kanun m.3/13).
Kaçak Akaryakıt veya Sahte Ulusal Marker Elde Etmek İçin Sistem Kurma
Lisans şartlarına aykırı biçimde kaçak akaryakıt veya sahte ulusal marker elde etmeye elverişli sabit ya da seyyar tank, düzenek veya ekipman bulunduranlar, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı Kanun m.3/14).
Ayrıca, ulusal markeri yetkisiz olarak üreten, satan, bulunduran veya nakleden kişiler de aynı şekilde cezalandırılır. Ulusal markerin kimyasal özelliklerini taşımayan ancak yerine kullanılmak amacıyla üretilen maddeler hakkında da aynı hükümler uygulanır (5607 sayılı Kanun m.3/15).
Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Müsadere
Müsadere, suçla bağlantılı eşya veya kazançların mülkiyetinin devlete geçmesi anlamına gelir. Petrol kaçakçılığı suçunda kullanılan otomobil, kamyon, tanker gibi araçlar da müsadere kapsamına girebilir.
Ancak müsadere kararı verilebilmesi için, aracın suça konu petrolü taşımak amacıyla kullanıldığı, petrolün aracın kapasitesinin önemli kısmını kapladığı, araçta gizli bölme veya tertibat bulunduğu hususlarının ispatlanması gerekir. Suça oranla müsadere işleminin ağır bir sonuç doğuracağı hallerde, TCK m.54/3 uyarınca müsadere kararı verilmemelidir.
Cezanın Artırılması veya İndirilmesi Nedenleri
Kaçak akaryakıtın değerinin fahiş olması hâlinde ceza yarısından bir katına kadar artırılır. Buna karşılık, eşyanın değeri hafif ise ceza yarısına kadar, pek hafif ise üçte birine kadar indirilir (5607 sayılı Kanun m.3/22).
Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, failin işlediği fiil nedeniyle pişmanlık duyarak zararı gidermesi halinde cezada indirim yapılmasını sağlayan bir kurumdur.
Kaçak akaryakıt suçuna katılan kişi, resmî makamlarca haber alınmadan önce, suçun işlendiğini, failleri veya akaryakıtın bulunduğu yerleri bildirirse ve bu bilgi faillerin yakalanmasına veya akaryakıtın ele geçirilmesine yol açarsa, cezalandırılmaz. Olay öğrenildikten sonra fiilin tamamen aydınlatılmasına yardım eden failin cezası ise üçte iki oranında indirilir (5607 sayılı Kanun m.5).
Ayrıca, kaçakçılık suçunu işleyen kişi, suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı kadar bedeli Devlet Hazinesine öderse, cezası şu şekilde indirilir:
- Soruşturma evresinde ödeme yapılırsa: Ceza yarı oranında indirilir.
- Kovuşturma evresinde (hükümden önce) ödeme yapılırsa: Ceza üçte bir oranında indirilir.
Bu düzenleme mükerrirler veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar için uygulanmaz.
Adli Para Cezası, Erteleme ve HAGB
Akaryakıt kaçakçılığı suçu nedeniyle verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), sanık hakkında verilen cezanın belirli bir süre sonuç doğurmaması ve denetim süresi sonunda ortadan kalkmasıdır. Ancak etkin pişmanlık hükümleri uygulanmadıkça, bu suçta HAGB kararı verilemez.
Cezanın ertelenmesi de benzer şekilde, yalnızca etkin pişmanlık hükümleri uygulandığında mümkündür.
Suçun Şikayet Süresi, Zamanaşımı ve Görevli Mahkeme
Akaryakıt kaçakçılığı suçu şikayete bağlı değildir. Savcılık, suçun işlendiğini öğrendiği anda kendiliğinden soruşturma başlatmak zorundadır.
Bu suçlarda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suçun işlendiği tarihten itibaren 8 yıl içinde soruşturma başlatılmazsa, dava zamanaşımı nedeniyle dosya kapanır.
Yargılama görevi asliye ceza mahkemesine aittir.
⚖️ Sonuç
Akaryakıt kaçakçılığı suçu, enerji piyasasının düzenini, vergi sistemini ve kamu ekonomisini korumayı amaçlayan ciddi bir ekonomik suçtur. Gerek üretimden satışa kadar tüm aşamalarda denetim yükümlülüklerine aykırılıklar, 5607 sayılı Kanun kapsamında ağır yaptırımlarla cezalandırılmaktadır.
Akaryakıt (Petrol) Kaçakçılığı Suçu Yargıtay Kararları
Akaryakıt kaçakçılığı suçu, Türkiye’de hem 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu hem de 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında sıkı şekilde denetlenmekte ve Yargıtay kararlarıyla uygulama birliği sağlanmaktadır. Aşağıda, akaryakıt kaçakçılığı suçuna ilişkin öne çıkan Yargıtay kararları ve bu kararların hukuki dayanakları yer almaktadır.
Ticari Amaçla Marker Seviyesi Geçersiz Akaryakıt Satın Alma
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre, ulusal marker seviyesi yetersiz veya hiç marker içermeyen akaryakıtın bu özelliği bilerek ticari amaçla satın alınması suç teşkil eder. Ancak kanunda “ticari amaç” kavramının tanımı yapılmamıştır.
Somut olayda sanığın, fiilen sahibi ve işletmecisi olduğu bir yolcu otobüsüne Van’dan Muş’a dönüş sırasında, ismini vermekten kaçındığı bir istasyondan 300 litre faturasız ve markersiz akaryakıt aldığı tespit edilmiştir. Akaryakıtın ticari faaliyete tahsisli bir otobüs için alınması, bir kısmının ruhsata aykırı olarak sonradan yaptırılan depoda bulunması gibi unsurlar dikkate alındığında; Yargıtay, sanığın marker seviyesi geçersiz motorini şahsi kullanım için değil ticari amaçla satın aldığı sonucuna varmıştır (Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2016/54).
Kaçak Akaryakıt Taşıyan Aracın Müsaderesi
Sanığa ait araçta ele geçirilen kaçak akaryakıt miktarı, aracın taşıma kapasitesi ve araçta gizli bölme veya tertibat bulunmaması gibi unsurlar birlikte değerlendirilmiştir. Yargıtay, aracın müsaderesinin suça oranla ağır bir sonuç doğuracağı ve TCK m.54/3 uyarınca hakkaniyete aykırı olacağı gerekçesiyle, mahkemenin verdiği müsadere kararını hukuka aykırı bulmuştur. Bu durumda, müsadere koşullarının oluşmadığı belirlenerek aracın iadesi gerektiğine hükmedilmiştir (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2016/8895).
Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Suç Konusunun Bedelinin Hazineye İrat Kaydedilmesi
Soruşturma aşamasında Sulh Ceza Mahkemesi tarafından tasfiye kararı verilmiş olan akaryakıtın bedelinin, 5015 sayılı Kanun’un Ek 5/1-2. maddesi gereğince Hazineye gelir kaydedilmesi gerektiği belirtilmiştir. Yargıtay, mahkemenin tasfiye işlemi gerçekleştirilmiş akaryakıt yerine doğrudan müsadere kararı vermesini hukuka aykırı bulmuştur (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2016/8658).
Benzer şekilde, davaya konu akaryakıt hakkında 09.01.2013 tarihinde tasfiye kararı verilmişse, yakıtın tasfiye edilmiş olması hâlinde tasfiye bedelinin Hazineye irat kaydedilmesi, tasfiye edilmemişse 5607 sayılı Kanun m.13 yollamasıyla TCK m.54 uyarınca müsadere edilmesi gerektiği vurgulanmıştır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2016/8609).
Kaçakçılık Suçu ve Petrol Piyasası Kanununa Muhalefet Suçu
Yargıtay’a göre, kaçak eşyanın gümrük kapısından veya sınırdan yurda sokulması sırasında ya da bu eylemin hemen ardından yakalanması hâlinde, fiil 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamındadır.
Somut olayda, 90 litre kaçak gazyağı, İran sınırından gümrük kapıları dışından ülkeye sokulurken yakalanmıştır. Bu nedenle, eylemin 5015 sayılı Kanun kapsamında değil, 5607 sayılı Kanun’un 3/1. maddesi çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2016/7849).
Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Miktar ve Ceza Takdiri
Yargıtay, 1377 litre kaçak akaryakıt ele geçirilen bir olayda, mahkemenin hapis cezasını alt sınırdan vermesine rağmen adli para cezasını teşditli şekilde (artırarak) belirlemesini hatalı bulmuştur.
Kaçak eşyanın miktarı, suçun önemi ve değeriyle orantılı biçimde değerlendirilmelidir. Benzer olaylarda adil bir ceza tayini yapılması gerektiğini belirten Yargıtay, cezaların şahsiliği ilkesine dikkat çekmiş ve alt sınırdan uzaklaşılmasının hukuka aykırı olduğunu vurgulamıştır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2016/1307).
Gümrük Kapısından Geçtikten Sonra Arabada Kaçak Akaryakıt Yakalanması
Somut olayda, güvenlik güçlerinin kontrolü sırasında durdurulan araçta 130 litre marker seviyesi geçersiz akaryakıt ele geçirilmiş, sanık bu yakıtı yurtdışından getirdiğini beyan etmiştir.
Yargıtay, bu durumda eylemin 5607 sayılı Kanun’un 3/1. maddesinde düzenlenen suçu oluşturabileceğini, ancak sanığın gümrük giriş-çıkış kayıtlarının incelenmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu inceleme yapılmadan hüküm kurulmasını eksik araştırma olarak değerlendirmiştir (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2015/21877).
Ticari Nitelikte Kaçak Akaryakıt Yakalanması
Sanığın servis aracında yakalanan akaryakıtın miktarı ve olayın koşulları dikkate alındığında, yakıtın ticari nitelikte olduğu kabul edilmiştir.
Sanığın, tanımadığı kişilerce teslim edilen akaryakıtı köy yolunda başka kişilere vereceğini söylemesine rağmen bu kişilerin kimliklerini açıklayamaması karşısında, Yargıtay beraat kararını bozarak sanığın mahkûm edilmesi gerektiğine hükmetmiştir (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2014/16179).
Kaçak Mazot (Motorin) Menşei Araştırılmadan Karar Verilemez
Bir tankerde ele geçirilen akaryakıtın Tüpraş motorin şartnamesine uymadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, eşyanın yabancı menşeli olduğu anlaşılmıştır.
Yargıtay, mahkemenin bu durumda zincirleme menşe araştırması yapmadan karar vermesini hatalı bulmuştur. Dava konusu eşyaya ilişkin gümrük giriş beyannameleri ve ithalat belgeleri getirtilmeli, bilirkişiye incelettirilerek akaryakıtın ayniyeti tespit edilmelidir. Bu işlemler yapılmadan verilen iade kararı hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2008/1238).
Sonuç
Yargıtay kararları, akaryakıt kaçakçılığı suçu kapsamında hem delil değerlendirmesi hem de ceza takdirinde dikkat edilmesi gereken birçok ilkeyi ortaya koymaktadır. Marker seviyesi geçersiz akaryakıtın ticari amaçla alınması, kaçak yakıtın miktarı, müsadere koşulları ve tasfiye işlemlerinin usulüne uygun yapılması, cezai sorumluluğun belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
