Ceza Mahkemesi Kararının Hukuk Mahkemesine Etkisi ve Bekletici Sorun | Avukat Gökhan Yağmur
Ceza mahkemesi kararlarının, hukuk mahkemeleri üzerindeki bağlayıcılığı ve etkisi uygulamada sıkça gündeme gelen tartışmalı konular arasındadır. Özellikle ceza davasında verilen hükmün, devam eden hukuk davasına ne ölçüde tesir edeceği, hukuk muhakemeleri açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Bu yazımızda, ceza mahkemesi kararlarının hukuk mahkemelerindeki etkisini, bekletici mesele kurumunu ve Yargıtay kararları ışığında inceleyeceğiz.
Ceza Mahkemesi Kararının Hukuk Mahkemesine Etkisi Nedir?
Türk hukuk sisteminde ceza mahkemelerinin maddi vakıalarla ilgili kesinleşmiş hükümleri, hukuk mahkemeleri için bağlayıcıdır. Bu durum, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m. 165 ve Yargıtay içtihatları ile şekillenmiştir.
Ceza mahkemelerinin yalnızca fiilin işlendiği veya işlenmediği, yani failin kusurlu olup olmadığı konusundaki tespitleri hukuk mahkemeleri için bağlayıcıdır. Ancak ceza mahkemelerinin hukukî nitelendirme ve tazminat sorumluluğu gibi konularda yaptığı değerlendirmeler hukuk mahkemelerini bağlamaz.
Örnek:
- Ceza mahkemesi bir şahsın hırsızlık suçunu işlediğine karar verirse, hukuk mahkemesi bu kişinin hırsızlığı gerçekleştirdiği vakıasını kabul etmek zorundadır.
- Ancak bu olaydan doğan manevi tazminatın miktarı, hukuk mahkemesinin takdirindedir.
Bekletici Mesele Nedir?
Bekletici mesele, hukuk davasının sağlıklı bir şekilde sonuçlanabilmesi için, başka bir mahkemede (genellikle ceza mahkemesinde) devam eden davanın sonucunun beklenmesi gerektiği hallerde söz konusudur.
HMK m. 165 gereğince, hukuk mahkemesi önündeki davanın çözümü, başka bir mahkemede görülmekte olan davanın sonucuna bağlıysa, mahkeme bu davayı bekletici mesele yapabilir ve kendi yargılamasını durdurabilir.
Bekletici Mesele Şartları:
- Diğer mahkemede görülen dava ile hukuk davası arasında doğrudan bağlantı olmalı,
- O dava sonuçlanmadan hukuk davası hakkında doğru ve tam bir karar verilmesi mümkün olmamalıdır.
Yargıtay Kararları Işığında Ceza Mahkemesi ve Hukuk Mahkemesi İlişkisi
Yargıtay, ceza mahkemesi kararlarının hukuk mahkemeleri üzerindeki etkisi hakkında birçok emsal karar vermiştir. Öne çıkan bazı kararlar şunlardır:
📌 Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2019/1348 E., 2020/1780 K.:
“Ceza mahkemesince verilen mahkûmiyet kararı ile sabit hale gelen vakıaların hukuk hakimi tarafından ayrıca tartışılması mümkün değildir. Ancak hukuk hâkimi, tazminat miktarını serbestçe belirler.”
📌 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2017/5235 E., 2019/1607 K.:
“Ceza mahkemesindeki yargılamada sanığın beraatine karar verilmiş olması, hukuk mahkemesinin maddi olayın varlığına ilişkin değerlendirme yapmasına engel değildir. Zira beraat, olayın hiç gerçekleşmediği anlamına gelmez.”
📌 Yargıtay HGK, 2016/4-2083 E., 2018/19 K.:
“Ceza mahkemesinde açılmış bir dava bekletici mesele yapılmaksızın, hukuk davasında ceza mahkemesi sonucu beklenmeden karar verilmesi, usul ve hukuka aykırıdır.”
Sonuç
Ceza mahkemesi kararları, yalnızca maddi olayların tespiti bakımından hukuk mahkemelerini bağlar. Hukuk mahkemeleri ise bu vakıalar üzerinden sorumluluğun ve tazminatın boyutunu kendileri belirler. Bununla birlikte, ceza davası devam ederken hukuk davasında karar verilmesi mümkün değilse, ceza davası bekletici mesele yapılmalıdır.
Bu tür davalarda profesyonel hukuki yardım almak büyük önem taşır. Avukat Gökhan Yağmur olarak müvekkillerimize ceza-hukuk ilişkisi konularında etkin danışmanlık ve dava takibi hizmeti sunmaktayım. Detaylı bilgi ve iletişim için www.gokhanyagmur.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Ceza mahkemesindeki beraat kararı hukuk davasını etkiler mi?
Ceza mahkemesinin beraat kararı, hukuk mahkemesi açısından bağlayıcı değildir. Hukuk mahkemesi olayın gerçekleşip gerçekleşmediğini kendi delilleriyle değerlendirir.
Ceza mahkemesi kararı olmadan hukuk mahkemesi dava açabilir mi?
Evet, açabilir. Ancak olayın ceza mahkemesinde incelenmesi hukuk davasının sonucunu etkileyebilecekse, bekletici mesele kararı verilebilir.
Ceza mahkemesindeki karar tazminat miktarını belirler mi?
Hayır, ceza mahkemesi sadece suçun işlendiğine veya işlenmediğine karar verir. Tazminat miktarını belirleme yetkisi hukuk mahkemesindedir.
Bekletici mesele kararı vermek zorunlu mudur?
Eğer ceza davası sonucunun hukuk davasının sağlıklı sonuçlanabilmesi için belirleyici olduğu anlaşılırsa, mahkeme bekletici mesele kararı vermek zorundadır.
Ceza mahkemesi kararı kesinleşmeden hukuk mahkemesi karar verebilir mi?
Şartlar oluşmamışsa verebilir. Ancak ceza davasının sonucu hukuk davasını doğrudan etkiliyorsa bekletici mesele yapılmalıdır.
